MahirəNərimanqızı

Yeniyetmələrin 
təlim 
fəaliyyəti.
Yeniyetmələrin 
təlim 
fəaliyyətinin xüsusiyyətləri. Yeniyetmələrin təlimə,
müəllim
və 
tədris 
fənlərinə münasibəti. Ġdrak proseslərinin inkiĢafı. 
VI.21.1.Yeniyetməlik yaĢının ümumi xarakteristikası 
Yeniyetmə yaĢı 10-11 yaĢdan 14-15 yaĢa qədər olan 
vaxtı əhatə edir. Bu dövr bir il tez və ya gec baĢlaya və qurtara 
bilər. Bu dövrdə həmyaĢıdları ilə intim-Ģəxsi ünsiyyət 
yeniyetmələrin aparıcı fəaliyyəti olur.
Bu dövrdə aparıcı fəaliyyətlə yanaĢı olaraq təlim, 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya.
 
Psixologiya
249 
249 
249 
249 
249 
249 
249 
249 
249 
ictimai-təĢkilati, idman, bədii, əmək fəaliyyəti də özünə xüsusi 
yer tutur. Həmin ictimai-faydalı fəaliyyət növlərindən istifadə 
etməklə yeniyetmələrdə sosial cəhətdən əhəmiyyətli iĢlərdə 
Ģüurlu Ģəkildə iĢtirak etmək meyli baĢ qaldırır. Onlar müxtəlif 
qruplarda qəbul olunmuĢ qarĢılıqlı münasibət normalarına 
uyğun ünsiyyət yaratmağı öyrənir, öz «mən»lərini 
qiymətləndirmək bacarığına yiyələnirlər. 
Yeniyetməlik dövrünü “keçid”, “təhlükəli”, “dönüĢ” və 
s. dövrü də adlandırırlar. Həmin dövrdə oğlan və qızların 
fiziki və psixi inkiĢafında müxtəlif keyfiyyət dəyiĢmələri baĢ 
verir.
Bununla əlaqədar olaraq uĢaqlıqdan yaĢlılığa keçid 
həmin dövrün əsasını təĢkil edir.
Bu yaĢ dövründə uĢaq orqanizminin bioloji yetkin-
ləĢməsi yolunda əsaslı dəyiĢiklik baĢ verir. Bədənin yuxarı və 
aĢağı ətraf sahələrində sümüklər əzələlərə nisbətən uzununa 
daha sürətlə inkiĢaf edir. Ona görə də yeniyetmənin xarici 
görkəmi çox qəribə olur. Bədənin ətraf hissələri gövdəyə 
nisbətən mütənasibliyini itirir, daha uzun görünür. Boy artımı 
çox sürətlə gedir, bəzən bir il ərzində 8-10 sm artır. 
Məlum olduğu kimi kiçik yaĢlı məktəblilərdə boyun və 
çəkinin artması əsasən uyğun Ģəkildə gedir. Düzgün həyat və 
qidalanma Ģəraitində yaĢayan kiçik məktəbli nə kök, nə də 
arıq görünmür. Lakin yeniyetməlik yaĢının baĢlanğıcından 
(10-11yaĢ) 
bu mütənasiblik kəskin Ģəkildə dəyiĢir. 
Yeniyetmənin çəkisinin və boyunun artmasında sıçrayıĢ baĢ 
verir. 
Mövcud ədəbiyyatdan məlum olduğu kimi, 9-10 yaĢ 
arasında oğlanlarda boy artımı təxminən 4,4 sm olduğu halda, 
11 yaĢında bu artım 5,3 sm, 12 yaĢında – 6,1 sm-ə, 13 yaĢında 
- 4,7 sm-ə, 14 yaĢında – 7,2 sm-ə, 15 yaĢında – 6,2 sm-ə çatır. 
Rəqəmlərdən göründüyü kimi, oğlanlarda ən yüksək boy 
artımı 13-14 yaĢ arasında baĢ verir. 
Qızlarda isə boyun artımı daha tez baĢlayır və həmin 

---