MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya.
 
Psixologiya
189 
189 
189 
189 
189 
189 
189 
189 
189 
qabiliyyətlərdir. Bu cür qabiliyyətlərə musiqi, riyazi, 
linqvistik, texniki, ədəbi, idman və s. qabiliyyətləri aid etmək 
olar. Adətən, xüsusi qabiliyyətlər insanda müvafiq təbii 
imkanların olması zəruridir. Adətən, ədəbi yaradıcılıq 
fəaliyyəti üçün poetik görmə, söz ehtiyatı və ifadəli nitq, söz 
assosiasiyalarının zənginliyi, obrazlı təfəkkür, surət hafizəsi, 
yaradıcı təxəyyül və s. xüsusi qabiliyyətlər kimi qeyd etmək 
olar. 
Həyati faktlardan məlum olduğu kimi, hər hansı bir 
fəaliyyətin müvəffəqiyyətlə yerinə yetirilməsi üçün insanda 
qabiliyyətlərin həm ümumi, həm də xüsusi növlərinin 
formalaĢması zəruridir. Əksər tədqiqatçıların fikrincə ümumi 
və xüsusi qabiliyyətlər bir-biri ilə ziddiyyət təĢkil etmirlər. 
Onlar birgə mövcud olmaqla bir-birini tamamlayır, fəaliyyətin 
müvəffəqiyyətini təmin edirlər. Bəzi mütəxəsislərin fikrincə 
ümumi qabiliyyətlər xüsusi qabiliyyətlərin inkiĢafı üçün baza 
rolunu oynayırlar. Xüsusi qabiliyyətlər, alimlərin fikirincə, 
«ancaq və ancaq bir yolla - ümumi qabiliyyətlərin fəaliyyət 
prosesində xüsusi qabiliyyətlərə modifikasiya yolu ilə» əmələ 
gəlir
1
. Bu cür modifikasiyanın gediĢini prof. Ə.Ə. Əlizadə 
belə Ģərh edir:
«QavrayıĢ ədəbi yaradıcılıqda 
poetik görmə
, texniki-
konstruktiv yaradıcılıqda 
məkan qavrayışı
kimi formalaĢmağa 
baĢlayır. Hafizənin xüsusi qabiliyyət kimi modifikasiya 
prosesi belə gedir: surət, hiss və hərəkət hafizəsi (ədəbi 
yaradıcılıq), 
məkan 
təsəvvürləri 
(texniki-konstruktiv 
yaradıcılıq). Təxəyyül ədəbi yaradıcılıqda bədii (təsviri) 
təxəyyül, texniki-konstruktiv yaradıcılıqda fəza təxəyyülü 
kimi inkiĢaf edir. Təfəkkür ədəbi yaradıcılıqda obrazlı 
təfəkkürə, texniki-konstruktiv yaradıcılıqda texniki təfəkkürə 
çevrilir… 
1
Ялизадя Я.Я.
Истедадлы ушаглар. Психпедагожи мясяляляр. Есселяр, 
етьдляр. – Бакы, 2005, с.83 

---