MahirəNərimanqızı

Hədsiz dərəcədə utancaq, hər şeydən tez təsirlənən
, 
küsəyən, qorxaq, həyəcanlı
 
uĢaqlar isə öz hisslərini 
həddindən artıq ucadan və aydın ifadə etməyə utanır, 
baĢqalarının diqqətini cəlb etməkdən qorxduqlarına görə öz 
problemlərini sakit keçirirlər.
Çox vaxt “çətin” uĢaqların meydana gəlməsi ailə 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya
302 
302 
tərbiyəsində yol verilən nöqsanlarla bağlı olur. Ailədə 
valideynlər arasında uĢaqların tərbiyəsində vahid tələbin 
olmaması, uĢağın tərbiyəsi və onun Ģəxsiyyətinin inkiĢafı 
üçün müvafiq Ģəraitin yaradılmaması, valideynlər arasında 
ciddi konfliktin olması, valideyinlərin davranıĢında uĢağa 
mənfi təsir edəcək qüsurların mövcudluğu, ailədə əxlaq, 
ictimai münasibət normalarına uyğun olmayan sərvət və 
normalar sisteminin formalaĢması və s. “çətin” uĢaqların 
yaranmasının baĢlıca səbəbləridir.
Hələ kiçik məktəb yaĢı dövründə emosional sahəsində 
problemlərin olması ilə bağlı «çətin» uĢaqların meydana 
gəlməsi də özünəməxsus amillərlə bağlı olur. Kiçik 
məktəblilərdə emosional pozğunluğa səbəb olan amillərə 
aĢağıdakıları aid etmək olar: 1) 
təbii xüsusiyyətlər
 
(məsələn, 
temperamentin tipi); xoleriklərdə oyanma çox vaxt yüksək 
olduğundan, onlarda təcavüzkarlıq yüksək olur; melanxoliklər 
ağlağan, hər Ģeydən tez təsirlənən, utancaq olurlar); 2
) 
sosial 
amillər
: 
– ailə tərbiyəsinin tipi (uĢağı rədd etmək, həyəcanlı-
vasvası tərbiyə, hipersosial tərbiyə, eqoistik tərbiyə); 
– müəllimlərin münasibəti; 
– məktəb psixoloqunun təsiri. 
“Çətin” uĢaqlarla iĢ aparmaq və onlarda özünü göstərən 
qüsurları aradan qaldırmaq üçün bu cür uĢaqların əmələ 
gəlməsinin səbəblərini araĢdırmaq, psixoprofilaktika və 
psixokorreksiya vasitələrindən sistemli Ģəkildə istifadə etmək 
lazım gəlir. Bu sahədə məktəb psixoloqlarının üzərinə xüsusi 
iĢ düĢür. Burada birinci növbədə əsas diqqət Ģəxsiyyəti sosial 
cəhətdən deformasiyaya uğrayan, asosial uĢaqların vaxtında 
diaqnostikasını verməyə yönəldilməlidir. Bu zaman uĢaqda 
“çətinliyin” yaranması səbəblərinin aĢkara çıxarılmasına da 
xüsusi diqqət yetirilməlidir. Bütün bunların əsasında və uĢağın 
fərdi xüsusiyyətini nəzərə almaqla onunla aparılacaq tərbiyəvi 
iĢ sistemi müəyyənləĢdirilməlidir.

---