MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 111
insanın qanunları və biliyi ilahi qüvvədən hazır şəkildə aldığını öyrədir. Bu baxımdan İslam dini adından bütün fəlsəfi təlim və mübahisələr, fikir və şüur azadlıqları ləğv edilmişdir. Eyni zamanda, dünyanın adət və tələbləri dəyişildiyi halda, dəyişilmə- yən İslam qanunları cəmiyyəti əzir və təbii ədalət hissini məhv edir. Bütün bunları aradan qaldırıb Osmanlı cəmiyyətini dinsizləşdirmək üçün, ilk növbədə islam xəlifəliyi, dövləti İslam qanunları ilə idarə etmək ləğv edilməlidir [204, 46-48]. Bu məsələlərdə M.A.Şahtaxtlı müəyyən qədər haqlı görünsə də, İslam dininə münasibətdə aşırı radikallıq etməsi və birmənalı şəkildə Avropa-Qərb dəyərlərinin müsəlman-türk ölkələrində tətbiq olunmasını iddia etməklə səhvlərə yol vermişdi. Bizcə, M.A.Şahtaxtlı bu cür radikal qərbpərəst və ruspərəst mövqeyini isə «Şərqi-Rus» qəzetində dərc olunan məqalələrində daha açıq şəkildə ifadə etmişdir. Belə ki, o, bu qəzetdə yazdığı məqalələrdə Ə.Ağaoğlu, Ə.Hüseynzadə və Ə.Topçubaşıdan fərqli olaraq, müsəlman-türk dünyasının problemlərdən çıxış yolunu islamçılıq və türkçülükdə yaranmasında deyil, ümumiyyətlə, İslam dəyərlərindən imtina edilərək qərbləşməkdə, avropalaşmaqda, hətta ruslaşmaqda görürdü. Onun fikrincə, çünki İslam dininə əsaslanan qanunlara qarşı mübarizə aparmaq, islahatlar həyata keçirmək çox gecdir. Bunun üçün istər islam, xaçpərəst, istərsə də məcusi, saibi üçün olsun çıxış yolu, indiki avropalıların vaxtilə keçdikləri körpü ilə keçməkdir: «Daha bu körpünü buraxıb boğula-boğula sudan keçmənin nə ləzzəti var? Bu gün aləmi-islamiyyətin işıqlı yerlərində Avropada vücuda gətirilən açıq, asan, faydalı kitablar, əsərlər, alətlər gündən-günə çoxalmaqda, alimlər onlardan istifadə etməkdədir» [204, 70]. |