MahirəNərimanqızı



Yüklə 3,32 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə119/614
tarix28.12.2021
ölçüsü3,32 Mb.
#17080
1   ...   115   116   117   118   119   120   121   122   ...   614
www.elmler.net

 - 


Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

         



Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)

 

114 



114 

millətçiliyə  meyilliliklərini  doğru  təhlil  etmək  lazımdır.  Bu 

mənada,  «mollanəsrəddinçilər»i  milli-dini  dəyərlərə  və 

qərbləşməyə  münasibətdə  iki  qrupa:  1)    radikallara 

(C.Məmmədquluzadə,  Ə.Qəmküsar  və  b.);  2)  mötədillərə 

(Ö.F.Nemanzadə, Ü.Hacıbəyli, M.Ə.Sabir və b.) bölmək olar.  

Radikal  “mollanəsrəddinçi”lərin  başında  duran  Cəlil 

Məmmədquluzadənin ilk dövrlərdə Rus-Avropa-Qərb mədə-

niyyətinə və ideologiyasına üz tutmasında M.F.Axundzadə və 

M.A.Şahtaxtlı  mühüm  rol  oynamışdır.  Xüsusilə,  Şahtaxtlının 

onun  üzərində  mühüm  təsiri  olmuşdur.  Hər  halda, 

C.Məmmədquluzadənun mətbuata gəlişində və qərbyönlü  yol 

tutmasında  Şahtaxtlının rolu  heç  kəsə  sirr  deyil.  Bu  mənada, 

“Şərqi-Rus”un  bağlanmasından  sonra,  onun  maddi-texniki 

bazasında  C.Məmmədquluzadənin 

«Molla  Nəsrəddin» 

jurnalını  nəşr  etdirməyə  başlaması  diqqəti  çəkir.    Belə  ki, 

cəmiyyət  daxilindəki  bir  çox  həqiqətləri  ifadə  edən  «Molla 

Nəsrəddin»  jurnalının  bütün  bunlarla  yanaşı,  əsas  günahkar 

rolunda İslam dinini görməsi təsadüfi sayıla bilməzdi.  «Molla 

Nəsrəddin»  jurnalı  C.Məmmədquluzadə  demək  olduğu  üçün 

burada əsas və həlledici söz sahibi də o, idi. 

Xüsusilə, 1900-1917-ci illərdə İslam dini əsaslı istənilən 

birliyə  qarşı  çıxan  C.Məmmədquluzadə  açıq  şəkildə  olmasa 

da,  dolaysıyla  müsəlman  xalqlarının  inkişafına  əsas  əngəl 

kimi  İslamı  göstərmiş,  «İslam  birliyi»ndən  çıxış  edən 

mühafizəkar  (Ə.Axundoğlu  və  b.)  və  mütərəqqi  islamçıları 

(Ə.Ağaoğlu,  Ə.Hüseynzadə  və  b.)  birmənalı  şəkildə  tənqid 

etmişdir.  Özəlliklə,  bu  dövrdə  «panislamizm»in  ideoloqu 

sayılan Ə.Ağaoğlunun  «İslam millətçiliyi» nəzəriyyəsini qəbul 

etməyən C.Məmmədquluzadə hesab edirdi ki, bu təlim fəhlə və 

kəndlilərin  mənafeyinə  ziddir.  Onun  fikrincə,  Ə.Ağaoğlu 




Yüklə 3,32 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   115   116   117   118   119   120   121   122   ...   614




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin