MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
122 122 və istismara məruz qalanların hamısı fəhlədir. Burada milli və dini inanclara toxunulmur. Burada əsas məsələ fəhlənin insanlıq qürurunun tapdalanmasıdır ki, Sabir onları buna qarşı çıxmağı və haqlarına nail olmaq üçün mübarizəyə səsləyir. Ancaq «müsəlman» anlayışında yalnız insanlıq deyil, həm dini, həm də həmin coğrafiyada yaşayan türk millətinin milli kimlik qüruru var. Özü də bu müsəlman 19-cu əsrdə meydana çıxan fəhlə sinfi deyil, onun böyük bir tarixi və mədəniyyəti var. Bu mənada, «müsəlman» və «fəhlə»nin tənqidi eyni formada ola bilməz. Başqa sözlə, fəhlədə və müsəlmanda oyadılacaq qürur hissinin insanlıq və yırtıcı heyvanla, xortdanla müqayisəsi çox düşündürücüdür. 100 il əvvəl olduğu kimi bu günün özündə və gələcəkdə də də haqları əlindən alınmış fəhləyə eyni sözləri demək, bu cür formada mübarizəyə səsləmək olar. Ancaq müsəl- manlarla bağlı ümumilişədirilərək bu cür sözlər demək 100 il bundan əvvəl olduğu kimi, indi də yanlış olardı. Çünki «müsəl- man» demək yalnız müsəlmanlığı qəbul etmiş insanlar anlamını ifadə etmir, «müsəlman» həm də bir dinin adıdır. Yəni İslam dinini qəbul etmiş müsəlman, eyni zamanda onun rəmzidir. Bəlkə də, hardasa fəhləni «axmaq kişi» adlandırmağa haqq qazanırmaq olar, ancaq yırtıcı heyvanın, xotdanın, cinin, «xarici mülkündə də hətta gəzib, çox tühaf insan»ın müsəlmandan üstün olmasına yox. Sabirin «müsəlman» kimliyi ilə yanaşı, türklüyü ifadə edən «qafqazlı» kimliyinə münasibətdə də radikallığa yol vermişdi: «Əqrəb kimi neştər gücü var dırnağımızda, İslam sussuz olsa, su yox bardağımızda, Hər küncdə min tülkü yatıb çardağımızda, Min hiylə qurub, rütbəvi ikram alarız biz, Qafqazlılarız, yol kəsiriz, nam alarız biz! [197, 113]. Fikrimizcə, şair həmin dövrdə müsəlmanların-qafqazlıların (türklərin)
|