MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

         

Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)

 

214 

214 

təmin  etmək  üçün  xırda  ticarətə  yol  verilməsi  [231,  160]. 

«Sağlar»  hesab  edirdilər  ki,  milliyyət  və  milli  mədəniyyət  – 

ictimai  və  siyasi  həyatda  çox  yüksək  birər  həqiqətdir.  Onlar 

üçün  milli  mədəniyyətin  və  milli  hakimiyyətin  mənafeyi, 

proletar  mənafeyinin  fövqündədir.  «Sağlar»  sovet  şəraiti 

içərisində vücuda gələn milli həyatı, milli mədəniyyət və milli 

hakimiyyəti qayə və ideal halına qoymuşlardır [154

a

, 65]. 

 Milli məsələyə münasibətin ilk mərhələsində, xüsusilə 

1920-1924-cü  illərdə  Sovet  Rusiyasının  Azərbaycanda 

apardığı  müstəmləkəçilik  ideologiyasına  milli  kommunist 

rəhbərlər arasında, ilk dəfə açıq şəkildə etiraz edən  Nəriman 

Nərimanov  olmuşdu.  Onun  milli  məsələ  üzrə  siyasi-ideoloji 

baxışları «Ucqarlarda inqilabımızın tarixinə dair» məktubunda 

geniş şəkildə şərh olunmuşdu.  

Ümumilikdə,  Nərimanovun  bu  və  başqa  yazılarında 

milli məsələ ilə bağlı irəli sürdüyü mülahizələrdən belə nəticə 

çıxarmaq olar ki, o, müstəqil və milli Azərbaycan dedikdə, nə 

27  aprel  işğalına  qədər,  nə  də  işğaldan  sonra  heç  vaxt  onu 

Sovet  Rusiyasından  tamamilə  ayrılıqda  nəzərdə  tutmamışdı 

[169,  9].  Yəni,  o  bütün  hallarda  Sovet  Azərbaycanının 

varlığının  Sovet  Rusiyası  ilə  bağlı  olmasını  qəbul  etmişdi. 

Nərimanov  açıq  şəkildə  yazırdı:  «Sovet  Rusiyasız  biz  elə 

sabah  mövcudluğumuza  son  qoyarıq…»  [168,  426].  Sadəcə, 

Nərimanova  görə  Sovet  Azərbaycanının  müstəqil  və  milli 

siyasət  yürütməsi  Sovet  Rusiyasının  özünə  də  lazım  imiş. 

Guya,  Sovet  Azərbaycanı  müstəqil  və  milli  olardısa,  Şərq 

xalqları bundan ruhlanaraq milli azadlıq hərəkatlarına qoşular 

və  Avropa  kapitalizmi  diz  çökərmiş  [168,  438].  Ancaq 

Nərimanov  başa  düşmək  istəmirdi  ki,  Sovet  Rusiyasının  ilk 

növbədə  məqsədi  Avropa  imperialistlərini  deyil,  Türk-İslam 

---