Makroiqtisodiy muvozanatlilikning mohiyati va unga erishish yo‘llari Reja

 
4-§. O'zbskistonda makroiqtisodiy barqarorlikni
ta'miplash, va iqtisodiyot tarkibiy tuzilishini o'zgartirish vazifalari 
Iqtisodiyotni butunlay yangi tartiblar asosida isloh qilish uning rivojida 
nomutanosibliklar bo'lishi va tanglik holatlarning kelib chiqishiga muqarrar qilib 
quyadi. Shu sababli iqtisodiyotni barqarorlashtirish, bozor iqtisodiyotiga o'tish 
jarayonida uni jonlantirish va bir tekis rivojlantirish yo'lidagi qonuniy bosqichdir. U 
iqtisodiy rivojlanish butunlay inqirozga uchrashiga chap berish uchun ishlab 
chiqarshi chiqarilayotgan mahsulot tarkibini o'zgartirishiga, ya'ni tangli 
hodisalariga barham berishga yo'naltiriladi. Rsspublikada barqarorlashtirish 
siyosatidan ko'zda tutilgan maqsad eng avvalo, makroiqtisodiyotda muvozanati 
saqlash, ishlab chiqarishni keskin darajadaa pasayishining oldini olish va ommaviy 
ishsizlikning kelib chiqishiga no'l ko'ymasliqdan iborat bo'ladi. Shu bilan birga bu 
siyosat pul emissiyasining boshqarish, uning qadrsizlanishining oldini olish, 
mamlakat to'lov balansini bir me'yorda saqlash kabi maqsadlarni ham uz ichiga 
oladi. 
Respublikada barqarorlashtirish siyosatini ishlab chiqish jahon tajribasida 
sinalgan yondashuvlar hisobga oliiib ishlab chiqarish sohalariga o'simlik beriladi. 
Modsiy ishla chiqarish sohalarining rivojlaiishida ularni tarkibiy qayta qurish ham 
ko'zda tutiladi. Bunda asosiy e'tibor katta istiqbolga ega bo'lgan, butui xalq 
xo'jaligining rivojlanish tamoyillariii belgilab beradigan yetakchi tarmoq va 
sohalarga qaratiladi. 

---

Prezideitimiz I.A. Karimov ta'kidlab o'tganlaridek «Tarkibiy tuzilishda 
chuqur o'zgarishlarni amalga oshirish makroiqtisodiy barqarorlikka erishishning, 
istiqbolda O'zbekistonning barqaror iqtisodiy o'sishini va aholi farovonligini 
ta'minlashning, jahon iqtisodiy tizimi qo'shilishning eng asosiy shartlaridan biridir.» 
Iqtisodiyotda zarur tarkibiy o'zgarishlarni amalga oshirguncha ishlab 
chiqarishni orqaga ketshiiga barham berish eng muhim maqsad bo'lib qoladi. Shu 
sababli rsspublikamizda kekingi yillarda makroiqtisodiy barqarorlikni ta'minlash 
orqali iqtisodiy o'sishga erishildi. 1998 yilda ishlab chiqarilgan yalpi ichki mahsulot 
1997 yilga nisbatan 104.4 foizni tashkil etadi.
Sanoatda muayyan ijobiy tarkibiy o'zgarishlar amalga oshirilishi natijasida, 
uning mahsuloti 1998 yil oldingi 01ga nisbatan 105,8 foizni tashkil qildi. Sanoatning 
yetakchi asosiy tarmoqlari ayniqsa barqaror rivojlandi.
Tarkibiy qayta qurishlar asosida butunlay yangi xalq xo'jalik majmuasini 
bunyod etish birinchi navbatda eng muhim maroiqtisodiy va takror ishlab chiqarish 
nisbatlarini tartibga solishni zarur qilib qo'yadi. Bunda asosiy e'tibor iqtisodiyotning 
tarmoq tuzilishi, hududlarning tarkibiy tuzilishini takomillashtirishga qaratiladi. 
Tarkibiy siyosatning hududiy jihatlari odamlar turmush darajasida vujudga 
kelgan hududiy nomutanosiblikni bartaraf etish, resurslar va ishlab chiqarish 
imkoniyatlaridan samarali foydalanishdni ta'minlash katta ahamiyatga ega. 
Iqtisodiyotning tarkibiy tuzilishidagi qayta qurishda ishlab chiqarilayotgan 
mahsulot turiii o'zgarirish, uning sifatini yaxshilash va mahsulox tayyorlashga 
kstadigan jami xarakatlarni kamaytirish talablari ham hisobga olinadi. 
Iqtisodiyot tuzilishidaga o'zgartirshilar, chetdan mahsulot olib kelishi 
qisqarishi, xalq xo'jaligi xom ashyo yetishtirishga qaraltilgan bir tomonlama 
yo'nalishini bartaraf etishi va uning eksport imkoniyatlarini kengaytirish, tarmoqlar 
ichidaga va xududiy jihatdan vujudga kslgai nomutanosibliklarni bartaraf etish 
asosida iqtisodiyotning mutanosib va barqaror rivojlanishini ta'minlash vazifalarini 
hal etish bilan bog'liqdir.
Shu vazifalardan kelib chiqib, iqtisodiyot ichki tuzishidagi o'zgarishlar 
respublikaning energetika va oziq-ovqat mustaqilligini ta'minlovchi tarmoqlarni 

---

rivojlantirishga qaratiladi. Bunda birinchi navbatda eng muhim o'zak tarmoqlarni
neft va gaz sanoatini, energetikani, rangli metallurgaya sanoatini, mashinasozlik 
majmuasini, qishloq xo'jalik va agrosanoat majmuasining boshqa sohalariga 
rivojlantirishga ustunlik beriladi. 
Xalq xo'jaligining takror ishlab chiqarish tuzilishini tubdan o'zgartirish 
asosida umumiqtisodiy barqarorlikka erishishda iste'mol bilan jamg'arish fondi 
o'rtasida eng maqbul mutanosiblikni ta'minlash asosiy o'rin tutadi. Iste'mol 
fondining eng maqbul darajasiga erishish ichki bozorda talab bilai taklif o'rtasida 
nomutanosiblikni ta'minlash muhim rol o'ynaydi. Shu sababli davlat eng muhim 
makroiqtisodiy takror ishlab chiqarish nisbatlarini tartibga solib turuvchi omillarga 
ko'proq e'tibor beradi. 
Bozor 
iqtisodiyotiga 
o'tish 
darida 
iqtisodiyotni 
barqarorlashtirish 
muammosini hal etishda ishlab chiqarish infratuzilmasining muhandislik 
kommunikatsiyalari, transport va aloqa tizimi singari tarmoqlarini ustivor 
rivojlantirishga ham alohida e'tibor beriladi. 
Nomoddiy ishlab chiqarish sohasida tarkibiy qayta qurishlar faol investitsiya 
siyosatini o'tkazish orqali amalga oshiriladi. Shu sababli respublika investitsiya 
bazasini rivojlantirishga katta e'tibor berib, bunda o'z sarmoyalarimiz, tashqi 
kreditlar, bevosita investitsiyalar va ularning barcha manbalaridan foydalanish 
ko'zda tutiladi. Tashqi investitsiyalarni jalb qilishda bevosita investitsiyalar tarzida, 
davlat qarzlari, xalqaro moliya va iqtisodiy tashkilotlar, qarz beruvchi mamlakatlar 
moliyaviy kredit resurslari shakllarida amalga oshirish mumkinligi hisobga olinadi. 
Shunday qilib, respublikada iqtisodiy islohotlar davomida makroiqtisodiy 
barqarorlikni ta'minlash va iqtisodiyot tarkibiy tuzilishini qayta qurish vazifalariga 
aholining real turmush darajasini yaxshilash uchun zaruriy shart-sharoitlar sifatida 
qaraladi.