Makroiqtisodiy muvozanatlilikning mohiyati va unga erishish yo‘llari Reja

Qishloq xo'jaligidagi iqtisodiy inqirozlar agrar inqirozlar deb ataladi. 
Agrar inqirozlar quyidagi shakllarda damoyon bo'ladi. Qishloq xo'jalik 
mahsulotlarining nisbiy ortiqcha ishlab chiqarilishi, uning sotilmay qolgan juda 
katta zahiralarining to'planishi.2) Narxlarning pasayishi, daromadlar va 
foydalarning kamayishi.Z) Fermerlarning ommaviy ravishda xonavayron bo'lishi, 
ularning qarzlarining ortishi.4) Qishloq aholisi o'rtasida ishsizlarning ko'payishi. 
Qishloq xo'jaligida takror ishlab chiqarish o'ziga xos xususiyatlarga ega 
bo'lganligi sababli, agrar inqirozlar o'ziga xos xarakter kasb etadi. Agrar inqirozlar 
sanoat sikllariga qaraganda odatda ancha uzoqroqqa cho'zilib boradi. Birinchi agrar 
inqiroz o'tgan asrning 70-yillarida boshlanib, har xil iakllarda 90-yillar o'rtasigacha 
davom qilgan edi. 
Birinchi jahon urushidan keyin, aholining xarid qobyushyati juda pasayib 
ketgan sharoitda, 1920 yil bahorida keskin agrar inqiroz boshlanib ketdi va ikkinchi 
jahon urushining boshlanishga qadar davom etdi. Uchinchi agrar inqiroz 1948 yildan 
boshlanib, 80-yillargacha davom etdi. 
Agrar inqirozlarning cho'zilib ketishining asosiy sabablari quyidagilar: a) 
Yerga xususiy mulk monopoliyasi sharoitida, u qishloq xo'jalik ishlab chiqarishining 
rivojlanishida sanoatga nisbatan orkada qolishni taqozo etadi; b) Yer rentasining 
mavjud bo'lishi va uning uzluksiz sur'atda o'sib borishi. Yer rentasining, avvalo 
absolut rentaning ko'payishi qishloq xo'jalik (mahsulotlarini qimmatlashtirib 
yuboradi, buning natijasida uni sotish qiyinlashadi.v) Ko'plab mayda dexqon 
xo'jaliklarning mavjud bo'lishi. Mayda ishlab chiqaruvchilar xo'jalikni asosan o'zi 
va oilasi uchun zarur tirikchilik vositalari topish maqsadida yuritadi. Inqiroz 
sharoitida ham ular ishlab chiqarishni qisqartira olmaydilar. Tirikchiliklarini 

---

o'tkazish va ijara xaqini to'lash uchun ishlab chiqarishni ilgariga miqyoslarda olib 
boraveradi. Bu hol qishloq xo'jalik mahsulotlarini ortiqcha ishlab chiqarishni yana 
ham ko'paytirib yuboradi. 
Agrar inqirozlar siklli xarakterga ega bo'lmaydi. Qishloq ho'jalik 
mahsulotlarini ortiqcha iishab chiqarish absolut xarakterga emas, balki nisbiy 
xarakterga ega. Chunki inqiroz ro'y bergan mamlakatlarda million-million kishilar 
doimiy suratda ochliqda yashaydi.