Maktabgacha ta'lim yoshidagi bolalarni muhit tasirida tarbiyalash Docsity

MAKTABGACHA TA'LIM FAKULTETI MAKTABGACHA TA'LIM YO‘NALISHI
Maktabgacha pedagogika
FANIDAN
KURS ISHI


Mavzu: Maktabgacha ta’lim yoshdagi bolalar shaxsini barkamol qilib tarbiyalashda milliy usul odatlaridan foydalanish

Bajardi: Mamatkulova Shaxlo Saydazim qizi 11-S guruh 2-kurs Ilmiy rahbar: Bo‘riyeva Sitora Rustam qizi

Kirish
Asosiy qism
Mavzuning dolzarbligi

MUNDARIJA

K I R I Sh.........................................................................................................3
1.1.Umuminsoniy qadriyatlarning mohiyati, jamiyatdagi o‘rnini pedagogika-
psixologiyada o‘rganilishi……………………………………………………
1.2. Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni turli muhit tasirida tarbiyalashning
prinsiplari va usullari……………………………………...11
2.1. Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni umuminsoniy qadriyatlar asosida
tarbiyalashning o‘ziga xos psixologik xususiyatlari………………………… 18
2.2. Tajriba- sinov natijalari............................................................................. 37
XULOSA VA METODIK TAVSIYALAR........................................... 51
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI...............................57


Kirish
Muammoning dolzarbligi. O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan keyin mamlakatimizda huquqiy demokratik davlat qurish va jahon hamjamiyati tomonidan rivojlangan davlat sifatida o‘rin olish vazifasi qo‘yildi. Albatta yurtimizda jahon talablariga mos keladigan, har tomonlama rivojlangan,o‘z kasbini puxta egallagan, vatanparvar fidoyi insonlarni tarbiyalab yetishtirishda ta’lim muassasalarida o‘qitishni yanada yuksak bosqichga ko‘tarish, uning tarbiya bilan uyg‘unligini ta’minlash katta ahamiyatga ega.
Shu sababli Prezidentimiz Islom Karimov ta’limdagi islohotlarga katta e’tibor bilan qaradi. “Shu o‘rinda haqli savol tug‘iladi, – degan edi yurtboshimiz, bizning o‘rta, o‘rta maxsus va oliy maktabgacha ta’lim muassasasilarimiz kasb mahorati va ma’naviy-ma’rifiy, umumbashariy jihatdan ana shunday zamonaviy sohalarda ishlaydigan yoshlarni tayyorlashga qodirmi ? Men imcha unchalik tayyor emas. Xalq ta’limi yangicha sharoitlarda o‘z ishini nihoyatda sekinlik bilan qayta qurmoqda. Jahon bozoridagi integratsiya, ilmiy-texnikaviy taraqqiyot sur’atlari xalq ta’limining barcha bo‘g‘inlari o‘rtasidagi o‘zaro aloqalarni mustahkamlashni talab etmoqda. Binobarin, bu hol tarbiya, ta’lim, siyosiy va kasbiy tayyorgarlik 0 0 0 2masalalarini hal etishga kompleks yondashishni taqozo etmoqda” .
Barkamol insonni tarbiyalashda umumbashariy qadriyatlarimiz, ma’naviyat ohasida
belgilangan maqsadlarni amalga oshirish uchun o‘tgan davr ichida mamlakatmiz rahbariyati tomonidan juda katta ishlar amalga oshirildi va oshirilmoqda. Jumladan
1994 yilda Prezidentimizning “Istiqlol va ma’naviyat” to‘plami chop etildi. 1994 yil 23 aprelda Prezident tomonidan “Ma’naviyat va ma’rifat” jamoatchilik markaz ini tashkil etish to‘g‘risida”gi, oradan ikki yil o‘tgach, ya’ni 1996 yil 9 sentabrda “Ma’naviyat va ma’rifat” jamoatchilik markazi faoliyatini yanada takomillashtirish va samaradorligini oshirish to‘g‘risida”gi Farmonlar e’lon qilindi. 1997 yil 29 avgustda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining IX- sessiyasida qabul qilingan “Ta’lim to‘g‘risida” gi Qonun va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” da alqimiz ning umumbashariy qadriyatlari, ma’naviyati masalasiga, yoshlarni milliy va muminsoniy qadriyatlar ruhida tarbiyalashga juda katta ahamiyat berilgan. huningdek “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” dagi uzluksiz ta’limni isloh qilish yo‘nalishlarida “Milliy mustaqillik prinsiplari va xalqning boy intellektual merosi hamda umumbashariy qadriyatlarning ustuvorligi asosida ta’limning barcha dara jalari va bo‘g‘inlarida ta’lim oluvchilarning 0 0 0 2ma’naviy va ahloqiy fazilatlar ini rivojlantirish” alohida belgilab qo‘yilgan.
Bu hujjatlarga binoan Respublika oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi 1997 yildan
boshlab barcha Oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlarida “Ma’naviyat va ma’rifat
asoslari” maxsus kursini o‘qitish to‘g‘risida Qaror qabul qilingan. Ta’lim muassa salarida Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni umuminsoniy qadriyatlar asosida tarbiyalash masalasiga e’tibor berilayotgan bo‘lsada, bu borada o‘z yechimini kutayotgan muammolar talaygina.
Tadqiqot ishlari, ilmiy izlanishlarda ko‘proq ta’limiy muammolar, yangicha o‘qitish texnologiyalari mavzulari ustida bahs yuritilmoqda. Aslida, Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni umuminsoniy qadriyatlar asosida tarbiyalash birinchi masala darajasiga olib chiqish, maqsadga muvofiqdir. Chunki jamiyat ravnaqi uchun faqat nazariy bilimlarga ega bo‘lgan, mexanik mashina singari vazifalarini bajaruvchi kasb egalari emas, balki, eng avvalo chuqur his-tuyg‘uli, yuksak ma’naviy- axloqiy fazilatlarga ega shaxslar zarur. Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni mustaqil, erkin faoliyati orqali axloqiy fazilatlarni tarkib toptirish bilangina bunday shaxsni Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarning qiziqish va qobiliyatlarilash mumkin.
Mustaqillik sharofati bilan milliy qadriyatlar, urf-odatlar, an’analarimiz, axloq-odob, madaniyatimiz qayta tiklanib, ta’lim-Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarning qiziqish va qobiliyatlari mazmunining asosiga aylandi. Zero, o‘sib kelayotgan yosh avlod o‘z milliy qadriyatlarini, axloq-odob madaniyatini o‘zlashtirishi va ularga hurmat bilan qarashi lozim. Shundagina u o‘z yurtining
haqiqiy vakili degan ulug‘ unvonga ega bo‘ladi.
O‘zbek xalqi tarixan Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni umuminsoniy
qadriyatlar asosida tarbiyalash sohasida o‘ziga xos dorulfunun yaratgan. Bu borada
xalq pedagogikasi boy tajribaga ega. Bugungi kundagi Maktabgacha ta’lim yoshi dagi bolalarni umuminsoniy qadriyatlar asosida tarbiyalash maqsad va vazifalarini hal etishda uning o‘rni beqiyosdir.
Keyingi yillarda Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni umuminsoniy qadriyatlar asosida tarbiyalash an’analariga oid muammolar yuzasidan ko‘plab tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Tarbiyachi olimlarimiz tomonidan yaratilgan bir necha risola, qo‘llanma, ilmiy-tadqiqot ishlari bunga yaqqol misol bo‘la oladi.
R.H.Jo‘rayev, P.Holmatov, Sh.Sharipov, B.Raximov, U.Nishonaliyev,N.Saidaxmedov, O‘.Tolipov, S.Nishonova, R.Safarovalarning tadqiqot ishlari
shular jumlasidandir. Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni umuminsoniy
qadriyatlar asosida tarbiyalashning usul va vositalari muammosiga bag‘shlangan
tadqiqot ishlari ko‘plab uchrasada, ammo ular asosan katta yoshdagi
tarbiyalanuvchi va talabalar o‘rtasida ushbu muammoning yechimini topishga
qaratilgan. Lekin, Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni umuminsoniy
qadriyatlar asosida tarbiyalashda qo‘llaniladigan usul va vositalar haqida yaxlit
bir tadqiqot ishi qilingan deb bo‘lmaydi.
Qolaversa, keyingi yillarda Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni
umuminsoniy qadriyatlar asosida tarbiyalashga nisbatan ta’limga e’tibor
kuchayib bormoqda. Muammoning dolzarbligi, nazariy-pedagogik va amaliy
holatidan kelib chiqib, biz bitiruv malakaviy ishimizning mavzusini “Maktabgacha
ta’lim yoshidagi bolalarni umuminsoniy qadriyatlar asosida tarbiyalash” deb
oldik.
Tadqiqot ishimizning maqsadi – Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni
umuminsoniy qadriyatlar asosida tarbiyalashning pedagogik shart-sharoitlarini
aniqlashdan iboratdir.
Tadqiqot ishimizning obyektini – Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni
umuminsoniy qadriyatlar asosida tarbiyalash tizimi, uning predmetini –
Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni umuminsoniy qadriyatlar asosida
tarbiyalash jarayonida qo‘llaniladigan samarali usul va vositalari etib oldik.
Muammoning dolzarbligi, maqsadi, obyekt va predmetidan kelib chiqqan
holda tadqiqot ishimizning quyidagi vazifalarini belgilab oldik:

Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni umuminsoniy qadriyatlar asosida

tarbiyalashning mazmuni, maqsad va vazifalarini aniqlash;
Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni umuminsoniy qadriyatlar asosida
tarbiyalashning qo‘llaniladigan samarali usul va vositalarini tasniflash;
Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni umuminsoniy qadriyatlar asosida
tarbiyalashning samarali usul va vositalari ta’sirida Maktabgacha ta’lim yoshidagi
bola shaxsini aniqlash yo‘llarining pedagogik-psixologik shart-sharoitlarini nazariy
va metodik jihatdan asoslash;
To‘plangan nazariy-metodik ma’lumotlar va tajriba-sinov natijalari asosida
uslubiy tavsiyalari berish.
Tadqiqot ishimizning bazasi bo‘lib, Qashqadaryo viloyati Qarshi shahridagi
maktabgacha ta’lim muassasasigacha ta’lim muassasalarining tarbiyalanuvchilari
xizmat qildi. Tajriba-sinov ishlarimizda 12 ta tarbiyachi va 59 ta tarbiyalanuvchilar
ishtirok etdilar.
Tadqiqot ishimizning nazariy ahamiyati shundan iboratki, biz unda
Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni umuminsoniy qadriyatlar asosida
tarbiyalashning maqsad va vazifalarini, uni amalga oshirishning samarali vosita va
usullarini ochib beriladi. Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni umuminsoniy
qadriyatlar asosida tarbiyalashni uzviyligi, vositalarini tajriba-sinov ishlari
natijalari bilan asosladik.
Belgilangan tadqiqot maqsadi va vazifalarini hal etish bitiruv malakaviy
ishimizning mazmunini tashkil etadi. Bitiruv malakaviy ish o‘z ичига кириш, ikki
bob, uning to‘rt fasli, xulosa va metodik tavsiyalar, foydalanilgan adabiyotlar
ro‘yxatini oladi.