Parazit haywanlar suw ham jer usti ekosistemalarmin eh tiykargi
komponentlerinen esaplanadi. Olar azelden alim ham qanigelerdin
diqqatm bzine tartip keldi.
1930-jili burmgi awqamnm kol ham darya xojaliqlan
institutinm laboratoriya basqanwshisi ham Leningrad universitetinin
kafedra basqanwshisi, professor V.A.Dogel (son
Rossiya Ilimler
Akademiyasmm xabarshi agzasi) basshiliginda Aral tenizine amawli
bahq parazitologiyasi boymsha ekspediciya sholkemlestirilgen. Onm
quraminda
ilimpazdm
birinshi
shakirtlerinen
B.E.Bixovskiy
qatnasadi. Bul ekspediciya Aral tenizinih har turli uchastkalarmda,
sonin ishinde Moynaqta 2,5 ay jumis isleydi. Sol muddette 22 tur
baliq izertlenedi. Jiynalgan dala materiallari V.A.Dogel shakirtleri
B.E.Bixovskiy (1930, 1931) ham A.P.Markevich (1931) ler tarepinen
qayta islenip, maqala etip jariyalanadi.
Aral tenizi basseyni baliqlarin
turaqli parazitologiyaliq
izertlewler Qaraqalpaqstanda birinshi marte XX asirdin yanmmda
baslandi. Ol Ozbekistan ham Qaraqalpaqstan Respublikalarma
miyneti
singen ilim gayratkeri, biologiya ilimlerinin dokton
Osmanov Seytumer Osmanovich ati menen baylanisli. Bul alim
1948-jili Qaraqalpaq Mamleketlik Pedagogikaliq institutmda kafedra
basligi
bolip
islep
turgan
dawirinde
Qonirat
rayonmdagi
Mashankolge
birinshi
ixtioparazitologiyaliq
ekspediciya
sholkemlestiredi. Ekspediciyaga ozinin student shakirtlerin (Tleuov
R.T., Erejepov S. t.b.) tartadi. Onm materiallarm
maqala tiirinde
basip shigaradi.
Baliqlar ekologiyasi boymsha Qaraqalpaqstanda R.T. Tleuov
1981-jili Aral ekosistemasmin buzihwimn baslangish stadiyasmdagi
bahqlar populyaciyasmin jagdayi haqqinda Aral mashqalasi boymsha
birinshi bolip doktorhq dissertaciyasin jaqladi. R. Tleuov 100 den
aslam Ilimiy pedagogikaliq ham monografiyalardm avtori.
Olardan
«Osetrovie nbi Amudari» (Tashkent, 1973), «Ribi Karakalpakiy»
(Moskva, 1974), «Noviy rejim Arala i ego vliyaniya na ixtiofaunu»
(Tashkent, 1981) h.t.b. miynetlerin atap otsek boladi. R. Tleuov suw
gidrologiyasi, gidroximiyasi, gidrobiologiyasi,
tiykarinan baliq
resurslari menen shugillamp, baliqshiliq xojaliqlarmm rawajlamwi
ushm bahali usmislar baspadan shigargan.
I.M. Joldasova Ilimiy jumislari Qaraqalpaqstanda baliqshiliq
tarawin rawajlandmw maselelerine ham
Qaraqalpaqstanda jiiz berip
39
atirgan
ekologiyahq jagdaydm
baliqlar
dunyasma
tasirine
bagishlangan bolip, alingan natiyjeler 120 dan aslam Ilimiy
miynetlerinde janq korgen.
Osimlikler
ekologiyasi
boymsha
Qaraqalpaqstanda
A.B.Baxiyev, S.Kabulov, S.E.Treshkin, N.Mamutov, G.I.Dudkin,
P.Tajimuratov, A.Elmuratov, T.Otenov, B.Sherbayev, B.Sanbayev,
P.Xalmuratov ham S.Erejepovlar miynetlerin atap otiw ormli.
Qaraqalpaqstanda songi jillan quslar ekologiyasi boymsha M.
Jumanov, Ya.Ametov ham G.Matekovalar ken kolemli ilimiy miynet
islemekte.
Dostları ilə paylaş: