Mamleketlik universiteti jumanov m. A

ч
 
# .
21-siiwret. Topiraq mikrofaunasi (W. Danger, 1974):
1-4-
qamshddar; 
5 - 8 -
jalanash amebalar; 
9-10 -
baqanshaqli 
amebalar; 
11-13 -
infuzoriyalar; 
14-16
- dongelek qurtlar; 
17-18 -
kolovratkalar; 
19-20 -
tixoxodlar
Topiraqta ushirasatugm har-tiirli topar haywanlardm sam, 
turleride har-tiii boladi. Maselen, lm 2 topiraq qatlammda 100
177

---

mlrd tan artiq mikroskopiyaliq apiwayi organizmler, millionlagan 
kolovratkalar, nematodalar,100 minlagan keneler, minlagan 
buwin ayaqhlar, juzlegen jawm qurtlan ham mollyuskalar jasaydi. 
Ism2 topiraqta onlagan ham juzlegen million bakteriyalar, 
mikroskopiyaliq 
zamamqlar, 
aktinomicetler 
ham 
basqa 
mikroorganizmler boladi.
M.S.Gilyarovtm 
bergen 
magliwmatlanna 
qaraganda, 
topiraqtagi haywanlar togaylarda toplangan japiraq, shaqalardm 
25% in qayta isleydi.
Topiraqta organizmler mugdan juda kop. Olar jasaw ortahgi 
menen baylanishgi darejesine qarap, 3 tiykargi ekologiyaliq 
toparga bolinedi:
1. Geobiontlar 
- topiraqta turaqli jasawshilar. Olardin 
hamme rawajlaniw cikli topiraq ortahgmda otedi. Tipik wakilleri 
bolip, jawm qurti, kop gana birlemshi qanatsiz nasekomalar 
esaplanadi.
2. Geofiller 
rawajlaniwmin bir bolegi yamasa qalegen bir 
fazasi albette topiraqta otedi. Bul toparga kopshilik nasekomalar: 
shegirtke, qonizlar kiredi. Lichinkalan topiraqta rawajlanadi, 
ereseklen jer betinde jasaydi.
3. 
Geoksinler 
bul toparga ayinm waqitlarda waqtmsha 
jasinmw ushm topiraqta jasawshilar kiredi. Misali: kop gana 
yanm qatti qanathlar, qonizlar, kemiriwshiler, sonday-aq inlerde 
jasawshi sut emiziwshilerde kiredi.
Topiraqta ushirasatugm 
organizmler ozlerinin ulken- 
kishiligine qarap tomendegi ekologiyaliq toparlarga bolinedi:
- Mikrobiont 
topiraq organizmlerine tiykannan kopshilik 
jasil, kok jasil suw otlan, bakteriyalar, zamamqlar ham apiwayi 
haywanlar kiredi.
- Mezobiont 
topanna mayda haywanlardan nemotodalar, 
nasekomalardin qurtlan ham keneler, jana quynqlilar wakilleri 
kiredi.
178

---

22-suwret. Topiraq mezofaunasi (W. Danger, 1974):