13-baptin tiykargi juwmaqian - jer jiizindegi barliq suwlar gidrosferam quraydi. Gidrosfera
degende jerdin suw qabigi tusiniledi. Jer jiizinde suw suyiq, qatti
ham gaz halmda bolip, zat ham energiya aylanba hareketinde
lilken rol oynaydi;
- suwlardi pataslawshi tiykargi zatlarga sanaat karxanalari
ham turmisliq xojaliqtan shigatugin taslandi suwlar, qazilma
bayhqlardi
islep
shigarrwdagi
aqabalar;
neftti
islew
karxanalarmda isletiletugm shigmdi suwlar; transporttm taslandi
suwlari; qalalardan hamde ximiyaliq birikpeler isletilgen
dalalardan agip shiqqan suwlar; emlewxanalar ham sharwashihq
komplekslerinen agip shigatugm tazalanbagan suwlar ham
basqalar kiredi;
- tabiyattagi barliq processlerde suw qatnasadi. Suw tek gana
tabiyattin ahmietli qasiyeti gana emes, baikim xaliq xojaligimn
rawajlamwina tasir korsetiwshi ahmiyetli materialliq bayliq bolip
esaplanadi;
- suwlardin pataslaniw darejesi ximiyaliq analiz joli menen
amqlanadi. Suw pataslanganda reni, timqligi, iyisi, mazasi
ozgeredi. Bunday suwdi paydalaniw insan salamatligma jaman
tasir korsetedi. Suw oz-ozinen biologiyaliq tazalamw qasiyetine
iye;
378
-
Orta Aziyanm jer usti ham jer asti suw resurslari
sheklengen ham aqilga muwapiq paydalaniwdi talap qiladi. Eki
tiykargi darya - Sirdarya ham Amiwdaryanin suwlari derlik toliq
ozlestirilgen ham jer asti suwlari ham elede kop isletilmekte.
Qadagalaw ushm sorawlar ham tapsirmalar 1. Gidrosferanin duzilisi ham onm jer sharmda tarqaliwin
tusindirip berin.
2. Suwlardin tabiyattagi aylanisma sipatlama berin.
3. Biosferada suwdm ahmiyeti qanday?
4. Suwdan paydalamwda qanday mashqalalardi bilesiz?
5. Suwda tarqalgan organizmlerge sipatlama berin.
6. Suwlardin pataslaniw derekleri ham tiykargi birikpelerine
sipatlama berin.
7. Ozbekistanda suwlardi pataslawshi tiykargi derekler?
8. Suwlardi tazalawdin qanday usillan bar?
9. Ozbekistanda suw resurslarin qorgaw boymsha qanday
nizam ham qararlardi bilesiz?
10. Aral ham Aralboyi ekologiyaliq mashqalalanna tusinik
berin.
379
