Mamleketlik universiteti jumanov m. A
Aq taw selewi Stipa aktabensis
Yüklə 3,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
421
Aq taw selewi Stipa aktabensis Kishi lipuchka Lappula parvula Jurektarizli klopovnik Lepidium subcordatum Xiywa sorasi Salsola chivensis 59-suwret. Ozbekistan Respublikasmm «Qizil kitabi»na kirgen osimlik] erler Ozbekistan Respublikasmda qorshagan ortaliqti, haywanat ham osimlik drnyasm qorgawga ayriqsha itibar qaratilgan. 1992- jil 9-dekabrde «Tabiyatti qorgaw» haqqmda ham 1997-jih 26- 422 dekabrde «Osimlikler diinyasm qorgaw ham olardan unemli paydalaniw» haqqmda nizamlar qabil etildi. Bui nizamlarda tabiyiy sharayatta osetugin osimlikler dunyasm, sonday-aq, qayta jetistiriw ham genetikaliq fondti saqlaw ushm egip osiriletugin jabayi osimliklerdi qorgaw ham olardan paydalaniw tarawindagi miinasibetler haqqmda maseleler orm algan. Bui mzamlar barliq osimlikler turlerin saqlap qahw, om asirap abaylaw ham qorgawda ahmiyetli hujjetler bolip esaplanadi. Ozbekistan Respublikasi territoriyasinda 4,5 minga jaqin osimlik turleri bar. Solardm 324 turi 6zbekistan Respublikasmm «Qizil kitabi» na kirgizilgen (59-suwret). Jer sharmda osimlikler dunyasi kop. Biraq olardm juda az mugdardagi bolimi adamlar tarepinen paydalamladi. Olar 300 mm joqari darejeli osimlikler turlerinin tek 2500 turine shamalasman paydalanadi. Dunya juzinde 1500 tur osimliklerden dari-darmaq ondiriledi. Olar xaliq xojaligma paydali osimlikler arasinda ahmiyetli orm tutadi. Ozbekistan Respublikasi aymagmda jabayi osimlikler arasmda 350 turden aslam aziqliq, 1700 tur ot-jem, 800 turden artiq darilik h.b. osimlikler osedi (60-suwret). Qaraqalpaqstan Respublikasmda 300 den aslamiraq darilik osimliklerdin turi bar. Olardan 30 dan aslam turi hazirgi waqitta tawipshilikte ham ilimiy medicinada qollamladi. Solardm ishinde iytsiygektin, adiraspannm, boyanmn, cherlcezdin, efedranm h.t.b. qorlan Qaraqalpaqstanda kop. Bui osimlikler basqa respublikalarda da bar, olardm songi waqitta dari bolatugin jergilikli osimliklerge talap bargan saym kusheyip baratir. Sonliqtan olardi jiynawga hatteki mektep oqiwshilari da qatnasadi. Degen menen olardm qorlannm azayip baratirgam sezilmekte. Asirese, boyan osimliginin tamir qorlan cizaymaqta. Sonday-aq, jenshen, valeriana, dari beretugm juwsan osimliklerinin qorlan joqtrn qasmda. Sonliqtan bul shipabagish osimliklerdi qorgawimiz zarur. 423 60-suwret. Jabayi paydali osimlikler florasi Bulardan basqa jabayi osimliklerdin ishinde teri iylew, efir maylarm, shayir ham boyawshi zatlardi ondiriw ushm paydalamlatugm osimlikler ushirasadi. Olar sanaatliq ahmiyetke iye. Usigan baylanish olardin bizin respublikamizdagi tabiyiy qorlarm esapqa aliw kerek. Sebebi bunday jumislar islenbese, olardin azayip, olar qayta qalpine kelmeytugm darejege kelip qaladi ham adamlardm pariqsiz hareketi menen jiida siyrek ushirasatugm jagdayga kelip, hatteki joq bolip ketiwi de miimkin. Hazirgi waqitta bunday osimliklerdin turleri esapqa almbaqta. Olardm Ozbekistan Respublikasi aymagmdagi sam 400 turden asadi, yamasa tabiyiy jagdaydagi floranm 10-12 % in quraydi. Hazirgi waqitta Qaraqalpaqstan respublikasi aymaginda 10 endem osimligi osedi (sari tiken, Gulxam, japiraqsiz biyurgun, Xiywa sorasi, ajayip kokshe bas, uzin shashaqli qoyan siiyek, 424 mayda miyweli shayi gul, bunge qoyan tobigi, uzm shaqali kuziniya, uzm gul japiraqli nagolovatka ham t.b.). Yüklə 3,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|