Turlerdin
klasslardagi
uliwma
mugdan
San» / klasstagi uliwma sanga %
ко r set kishi
Siyrek ham
jogalip
baratirgan
turler
(UzRDB,
2009)
XTQA
turleri
CITES
Slit
emiziwshiler
107
25/23,4
24/22,4
20/18,7
Quslar
460
48/10,4
3176/7 1 58/12,6
441
Reptiliyalar
60
16/26,7
3/5,0
5/8,3
Baliqlar
84
18/21,4
11/13,1
4/4,8
Omirtqasizlar
14900
77/0,5
4/0,03
1/0,007
Hammesi
15611
184/1,2
73/0,5
88/0,6
27-keste
Gzbekistan Respublikasi aymaqlarmda qorgalatugm tabiyiy
aymaqlar 10.10.2013 ill jagdaymda
№
Atamasi
duzilgen jili
Jaylasqan
orm
Mayda
ni
min/ga
XTQA
katego
riyasi
Juwapker
tiyisli
orinlar
>lamb^ptlik qonqxanalar
1
Chatkal
tawli-togayli
biosferaliq
qonqxana
1947 j.
Tashkent
oblasti,
Axangaran
ham
Parkent
rayom
35,724
I
Tashkent
oblasti
hakimiyati
2
Gissar tawli
arshali
1983 jil
Qashqadar-
ya oblasti,
Yakkabag
ham
Shaxrisapz
rayom
80,986
I
Ekologiya
ham
qorshagan
ortahqti
qorgaw
komiteti
3
Zaamin tawli
arshali
1926 j,
1960 j.
Jizzaq
oblasti,
Zaamin
ham
Baxmal
rayom
26,840
I
Togay
xojahgi
bas
basqarma-
Sl
4
Kizilqum
togayli-qumli
1971 j
Buxara
oblasti,
Romitan
rayom,
Xorezm
oblasti
10,311
I
Togay
xojaligi
bas
basqarma-
si
5
Zarafshan
oypatli-
Samarqand
oblasti,
2,352
I
Togay
xojaligi
442
togayli
1979 j
Bulungur
ham
Djambay
rayom
bas
basqarma-
Sl
6
Nurata tawli-
gozali 1975 j.
Jizzaq
oblasti,
Farish
rayoni
17,752
I
Togay
xojaligi
bas
basqarmas
l
7
Surxan tawh-
togayli
1987 j
Surxandar-
ya oblasti,
Termez
ham
Sherabad
rayoni
24,554
I
Togay
xojaligi
bas
basqarma-
si
8
Kitab
geologiyaliq
1979 j.
Qashqadar-
ya oblasti.
Kitab
rayoni
3,938
I
Mamleket
-lik
geologiya-
hq
komitet
Uhwma qonqxana
maydam:
208,919
XV-baptin tiykargi juwmaqlan
- Osimlik ham haywanlar planetamizdm genofondi
esaplanadi ham har-bir tur tabiyatta oz ornma iye. Biosferada zat
ham energiya aylamsi tek usi tiri organizmler qatnasmda amelge
asadi. Olar aziq-awqat, kiyim-kenshek, dari-darman, turaq-jay
bolip xizmet etedi. Biokopturlilik - jamiyettin ekonomikaliq,
ekologiyaliq Ь ят madeniy - estetikaliq talaplann qandmwdin
tiykargi ham aktual resursi esaplanadi;
- Ozbekistandagi biologiyaliq kop-turlilik 27 000 nan aslam
tiirlerden ibarat. Olardm ishinde haywanatlardin 15 000 nan aslam
turi, al osimlikler, zamamqlar ham suw otlarmin 11000 ga
shamalas turleri bar;
- Qaraqalpaqstan Respublikasmda 300 den aslamiraq darilik
osimliklerdin turi bar. Olardan 30 dan aslam turi hazirgi waqitta
tawipshilikte ham ilimiy medicinada qollamladi;
443
- adamlar kundelikli xojaliq iskerligi menen haywanlardin
tirishiligine kushili tasir etedi, olardin bir turinin kobeyiwine
ekinshi turinin azayiwina, al ushmshi bir turinin piitkilley joq
boliwma sebepshi boladi;
- qorgalatugm tabiygiy aymaqlar bugingi kuni tabiyiy
ortaliqtagi komponentlerdi, jabayi tabiyatti, sonin ishinde siyrek
ham jogalip baratirgan osimlikler menen haywanatlar dunyasm
saqlap qaliwdm birden-bir joli bolip tabiladi.
Qadagalaw ushm sorawlar ham tapsirmalar
1. Osimliklerdin biosferadagi roll ham ahmiyetin tusindirin.
2. Haywanlardin adamlar tirishiliginde roll ham ahmiyeti
qanday?
3. Ozbekistan Respublikasmin
biologiyaliq
resurslarina
sipatlama berin.
4. Ozbekistan Respublikasmda biologyaliq kop turlilikti
saqlaw boymsha Milliy strategiya ham Hareket rejesi qashan qabil
etildi?
5 .Togay resurslarma sipatlama berin.
6. Togaylardi qalpine keltiriw ham olardi qorgaw boymsha
qanday is-ilajlar ham nizam, qararlardi bilesiz?
7. Xaliq xojaligma paydali ham siyrek ushirasatugm
osimlikler turlerine sipatlama berin.
8. Ozbekistan Respublikasmin «Qizil kitabi» tuwrali ne
bilesiz?
9. «Qizil kitap»qa kiritilgen osimlik ham haywanlar tiirlerin
aytip berin.
10. Qorgalatugm tabiyiy aymaqlardin biologiyaliq kop-
turlilikti saqlawdagi roli nelerden ibarat?
11. Biosferaliq rezervat degen ne?
12. Ozbekistan Respublikasmdagi qorgalatugm tabiyiy
aymaqlarga tusinik berin.
444
|