79
kalloriyalilikni bilib olib, kalloriyalilikni alohida-alohida vaqtda yeyiladigan ovqatga taqsimlab chiqarish
(foizlarda)
mumkin
.
UAShning asosiy vazifalaridan biri ovqatdan zaharlanish hodisalarining oldini olish bo’yicha ishlar va aholi
orasida oqilona ovqatlanish mahoratlarini shakllantirish, xususan sifatli oziq-ovqat mahsulotlarini iste’mol
qilishga o’rgatish hisoblanadi. Bu ishlar asosan tez buziluvchi ovqat mahsulotlariga taalluqli bo’lib, birinchi
navbatda sut, sut mahsulotlari, go’sht va go’sht mahsulotlari hisoblanadi. Bu mahsulotlar ham sog’lom va
ham bemorlar uchun eng asosiy ovqat mahsulotlari qatoriga kirib, ular muayyan sharoitlarda juda og’ir
kechadigan ovqatdan zaharlanish hodisalariga sababchi bo’lib qoladi,
xususan - konservalar, botulizmning
kelib chiqishidagi asosiy sababchi mahsulot bo’lib qoladi.
Inson ovqatlanishi uchun foydalanadigan ovqat mahsulotlari, bu mahsulotlarning to’plami miqdor va sifat
jihatdan to’la qiymatli, turli tuman va yaxshi ta’m ko’rsatkichlariga ega bo’lishi kerak. Iste’mol qilinadigan
ovqatlar hayvon mahsulotlari (go’sht, baliq, sut, tuxum) va o’simlik mahsulotlari ( don-dun, sabzavot va
mevalar)ga bo’linadi. Har qanday ovqat mahsuloti muayyan ovqatli qiymati bilan ta’riflanadi. Mahsulotning
ovqatli qiymati uning tarkibidagi u yoki bu ko’rinishdagi ozuqali moddalarning miqdoriga bog’liq holda
o’zgaradi. Ovqat mahsulotlari tarkibidagi ozuqali moddalarning miqdoriy ko’rsatkichlari
organizmning
ehtiyojini qondira olishi lozim. Ko’pgina ovqat mahsulotlari turli xildagi ozuqali komponentlarni o’z tarkibida
tutadi. Shuning uchun u yoki bu turdagi mahsulotning ustunligi uning energiya manbai, plastik materialligi,
vitaminli va mineral moddalarga boyligi bilan ahamiyatlidir.
Hayvon mahsulotlari avvalam bor plastik materiallar manbai, non va yorma mahsulotlari, yog’lar esa
energetik manba, sabzavot va mevalar bo’lsa, organizmga faol komponentlarning kirish manbai hisoblanadi.
Oziq-ovqat
mahsulotlari yangi, mikroblar bilan zararlanmagan, ifloslanmagan, tabbiy tarkibi qoniqarli,
sanitariya qonunlariga zid bo’lmaydigan va taqiqlangan qalbakilashtirish hollari bo’lmasligi, tarkibi mexanik
qo’shimchalardan holi bo’lishi kerak.
Aholini sifatli oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlash maqsadida O’zbekiston respublikasida ovqat
mahsulotlarini
ishlab chiqarish, etishtirish, ularga ishlov berish, ularni tashish, saqlash realizastiya
jarayonlarining sifatli bo’lishini muntazam nazorat qilish uchun sanitariya-veterinariya nazorati tashkil etilgan
bo’lib, DSENMxodimlari tomonidan nazorat qilinadi.
Oziq-ovqat mahsulotlarining sifatligini aniqlash uchun quyidagi usullardan foydalaniladi:
1. Organoleptik usul – mahsulotning rangi, hidi, ta’mi, tashqi ko’rinishi,
konsistenstiyasi aniqlanadi
2. Fizikaviy usul – mahsulotning harorati, zichligi, namligi aniqlanadi.
3. Kimiyoviy usul – mahsulotning kimyoviy tarkibi, (rN) muhiti, hamda begona qo’shilmalarning borligi
aniqlanadi.
4.Mikroskopik usul – mahsulotning morfologik tuzumini, parazitlarning borligi aniqlanadi.
5. Bakteriologik usul – mahsulotlarning mikroblar bilan zararlanganlik darajasi va tabiati aniqlanadi.
6. Biologik usul – mahsulotlarning zaharliligi tajriba hayvonlarida o’rganiladi.
7. Radiometrik usul – mahsulotlarning radioaktiv moddalar bilan zararlanganligi aniqlanadi.
80
Ko’rsatma va imkoniyatlarga ko’ra yuqorida ko’rsatilgan usullarning barchasi yoki ulardan ba’zilari
qo’llaniladi. Eng ko’p organoleptik, fizikaviy va kimyoviy tekshirish usullari qo’llaniladi
Oziq-ovqat mahsulotlarining sifatliligini to’liq gigienik baholash DSENM ning sanitar-gigienik
laboratoriyalarida amalga oshiriladi, ammo ayrim hollarda tez buziluvchi mahsulotlarning sifatliligi DPM
ning ovqatxonasida ham eng oddiy usullar yordamida tekshirilib, ularning sifatiga baho berilishi mumkin.
Dostları ilə paylaş: