Marcin Błaszczyk Biologia I genetyka

Dziedziczenie wielogenowe 
Istnieją cechy, dziedziczone nie poprzez jeden gen, ale na ich ekspresję 
ma wpływ przynajmniej kilka genów. Na przykład, na barwę tęczówki 
wpływ ma przynajmniej sześć genów, jednak szczególne znaczenie ma 
gen OCA2, wpływający na produkcję barwnika melaniny i mający 
również wpływ na zabarwienie skóry i włosów (nazwa od ang. 
oculocutaneous albinism type 2 – nazwy choroby powodowanej przez 
jeden z alleli), oraz geny EYCL1, 2, 3.
Mimo, że dziedziczenie jest wielogenowe, podstawowy układ barw 
tęczówek: brązowe / niebieskie dziedziczy się w prosty sposób 
z założeniem, że barwa brązowa jest dominująca. Większość populacji 
świata ma oczy brązowe; inne barwy występują prawie wyłącznie 
u mieszkańców Europy, Bliskiego Wschodu, części południowo-
zachodniej Azji oraz ich potomków. 
Przypuszcza się, że barwa oczu błękitna powstała ok. 6
000-10
000 lat 
temu, jako mutacja genu HERC2 (86 intronu), regulującego ekspresję 
genu OCA2. Oznaczałoby to, że wszyscy ludzie o oczach niebieskich są 
potomkami tej jednej osoby, u której wystąpiła mutacja. Stąd też obecność 
tej barwy oczu tylko w konkretnych regionach świata: w Europie 
Północnej, Środkowej, części Azji (Indie). 
Najmniej barwnika występuje w tęczówkach szarych, a najrzadziej 
występującym kolorem jest zielony. 
Z kolei heterochromia (zróżnicowanie barw obu tęczówek lub ich części) 
może być wrodzona, spowodowana chorobami genetycznymi bądź nabyta, 
np. przez urazy lub zapalenia, stosowanie niektórych kropli do oczu itd. 
Do tej pory omówione mechanizmy dziedziczenia cech dotyczą cech 
jakościowych (np. obecność – nieobecność konkretnego enzymu lub jego 
forma determinująca różną aktywność). Jednak część cech to cechy 
ilościowe, występujące w różnym natężeniu, zmieniającym się w sposób 
ciągły, a nie na zasadzie obecności-nieobecności cechy. Takie cechy 
determinowane są zwykle przez przynajmniej kilka genów. Większość 
łatwo dostrzegalnych cech to cechy ilościowe, np. wzrost, poziom 
barwnika w tęczówce, zabarwienie skóry, inteligencja, cechy charakteru, 
podatność na zapadanie na różne choroby. Odziedziczalność może tu być 
niska lub wysoka, jednak różne allele nie determinują tych cech w bardzo 
konkretny sposób, raczej nakreślają zakres możliwości. Ostateczne, 
obserwowane natężenie cechy zależy tu w pewnym stopniu od 
środowiska. Na przykład, genetycznie uwarunkowany wysoki wzrost 
może być na poziomie 185 cm, jednak brat-bliźniak jednojajowy tego 
osobnika (o identycznym genotypie) może osiągnąć wzrost zaledwie 

---

83 
175 cm, np. ze względu na nieprawidłową dietę. Inteligencja (której 
odziedziczalność szacuje się czasem nawet na 80%), pamięć, zdolność do 
uczenia się wyznaczone przez konkretne allele bardzo licznych genów 
mogą dawać dziecku ogromne potencjalne możliwości, jednak od 
środowiska – dostępności edukacji i motywacji – będzie zależało ich 
wykorzystanie. 
Cechy ilościowe charakteryzuje określone nasilenie, np. poziom 
barwnika czy wysokość ciała. Rozkład nasilenia tych cechy w populacji 
ma na ogół postać krzywej Gaussa – rozkładu normalnego. Oznacza to, że 
w stabilnej populacji najwięcej osobników – najlepiej przystosowanych – 
ma cechy przeciętne, najlepiej sprawdzające się w określonych 
warunkach. Natomiast wartości skrajne natężenia cechy – np. wyjątkowo 
wysoki czy wyjątkowo niski wzrost u ludzi – występuje u nielicznych 
tylko osobników, jest to natężenie cechy na granicy możliwości 
przeżycia. Osobniki o cechach o skrajnym natężeniu zwykle mają 
trudności ze sprawnym funkcjonowaniem i ze znalezieniem partnerów do 
rozmnażania się – dlatego też allele determinujące takie cechy są 
nieliczne i tylko marginalnie występują w populacji. Sytuacja może się 
zmienić, jeśli środowisko ulegnie zmianie w taki sposób, że skrajne 
natężenie cechy zacznie być faworyzowane, np. będzie ułatwiało 
zdobywanie pokarmu itd.