Ma’ruza Zamonaviy axborot texnologiyalari va ularning qo’llanilishi. Zamonaviy kompyuterlarning apparat va dasturiy ta’minoti

 
Kompyuterlarni sinflash 
Kompyuterlarni xotirasining hajmi, takt chastotasi(bir sekundda bajaradigan 
amallar tezligi), ma‟lumotlarning razryad to‟rida (yacheykalarda) tasvirlanishiga 
qarab, besh guruhga bo‟lish mumkin: 
- super kompyuterlar; 
- katta kompyuterlar; 
- mini kompyuterlar; 
- mikro kompyuterlar(shaxsiy kompyuterlar); 
- bloknot va cho‟ntak kompyuterlari (notebook, netbook),
Super kompyuterlar (top 500 kompyuterlar) - juda katta tezlikni talab 
qiladigan va katta hajmdagi masalalarni yechish uchun mo‟ljallangan bo‟ladi. 
Bunday masalalar sifatida ob-havoni global, bashoratiga oid masalalarni, uch 
o‟lchovli fazoda turli oqimlarning kechishini o‟rganish masalalari, global 

---

informatsion tizimlar va hokazolarni keltirish mumkin. Bu kompyuterlar bir 
sekundda 10 trilliardlab amal bajaradi. Misol sifatida AQSH energetika 
vazirligining Sandia laboratoriyasida o‟rnatilgan 9472 protsessorli Intel ASCI Red 
kompyuterini keltirish mumkin. Xususan, bu kompyuter yadro sinovlarini va 
eskirayotgan yadro qurollarini modellashtirishda qo‟llaniladi.
Katta kompyuterlar (Manframe Computer) - fan va texnikaning turli 
sohalariga oid masalalarni yechishga mo‟ljallangan. Ularning amal bajarish tezligi 
va xotira hajmi superkompyuterlarnikiga qaraganda bir-ikki pog‟ona past. Bularga 
misol sifatida AQSHning CRAY (krey), IBM 390, 4300, IBM ES
/
9000, 
Frantsiyaning Borrous 6000, Yaponiyaning M1800 rusumli kompyuterini va 
boshqalarni misol qilib keltirish mumkin.
Minikompyuterlar (kichik kompyuterlar) hajmi va bajaradigan amallar tezligi 
jihatidan katta kompyuterlardan kamida bir pog‟ona pastdir. Shuni aytish joizki, 
ularning gabariti (hajmi) tobora ixchamlashib, hatto shaxsiy kompyuterdek kichik 
joyni egallaydiganlari yaratilmoqda. Bunday kompyuterlar turkumiga ilk bor 
yaratilgan „D‟-11 (programm Driver processor - dasturiy boshqaruv protsessori) 
turkumini, ilgari harbiy maqsadlar uchun ishlatilgan (maxfiy hisoblangan) VAX, 
SUN turkumli kompyuterlar, IBM 4381, hewlett packard firmasining hP 9000 va 
boshqalar minikompyuterga misol bo‟la oladi. Shuni aytish joizki, 
minikompyuterlar o‟zlarining «katta og‟alari» Manframe kompyuterlarni 
imkoniyatlari darajasiga ko‟tarilib bormoqda.
2.1- Mini kompyuter 2.2- Portativ kompyuter 2.3- Shaxsiy kompyuter 
2.4- Server kompyuter 2.5- Super kompyuter 
Shaxsiy kompyuterlar hozirda korxonalar, muassasalar, oliy o‟quv yurtlarida 
keng tarqalgan bo‟lib, ularning aksariyati IBM rusumiga mos kompyuterlardir.
Bugungi kunda pentium IV kompyuterlari ham jahon bozorida keng 
tarqalmoqda. IBM PC moslik kompyuterlarini yuzlab firmalar ishlab chiqarmoqda. 
Bular IBM, Compaq, hewlett-packard, packard Bell, Toshiba, Apple, Siemens 

---

Nixdors, Acer, Olivetti, Gateway, SUN va boshqa firmalardir. shuni aytish joizki, 
yuqorida nomlari zikr etilgan firmalar ishlab chiqargan kompyuterlar (bradename) 
- «Oq yasalgan», Janubiy-sharqiy mamlakatlarda: Malayziya, Xitoy, Tayland, 
Koreya va boshqa mamalakatlarda yuqorida nomlari keltirilgan firmalar 
litsenziyasi asosida ishlab chiqarilgan kompyuterlar «Sariq yasalgan» nomga ega. 
Firma nomlari ko‟rsatilmagan kompyuterlar esa «nomsiz kompyuterlar» (noname) 
deb yuritiladi.
Notebook 
kompyuterlar(yozuv kitobchasi). 
Notebook 
kompyuterlar hajmi ancha ixcham bo‟lib, ammo bajaradigan 
amallar soni, xotira hajmi shaxsiy kompyuterlar darajasiga 
ko‟tarilib bormoqda. Ularning qulaylik tomonlaridan biri ham 
elektr energiyasidan va ichiga o‟rnatilgan batareyalarda ham 
uzluksiz (batareyani har safar almashtirmasdan) ishlash mumkinligidir. 
Bunda batareya quvvati energiyaga ulanishi bilan o‟zi zaryad ola boshlaydi va 
u batareya bir necha yillarga mo‟ljallangan bo‟ladi. Hozirda bunday notebook larni 
IBM, Compaq, Acer, Toshiba va boshqa firmalar ishlab chiqarmoqda. Tabiiyki, 
bunday kompyuterlar o‟z imkoniyatlari nuqtai nazaridan shaxsiy kompyuterlarga 
tenglashayotganini nazarda tutilsa, uning narxi baland bo‟lishini sezish qiyin emas. 
Bundan tashqari, bunday rusumli kompyuterlar 8-10 yil mobaynida buzilmasdan 
ishlash qobiliyatiga ega. Ular shaxsiy kompyuterlar uchun yaratilgan amaliyot 
tizimlar MS DOS, qobiq dasturlar, Windows ning oxirgi laxjalarida va boshqa 
amaliyot tizimlar boshqaruvida ishlaydi.