O’quv savollari:
1. O’zbekiston Respublikasi fuqarolarining umumiy harbiy majburiyatlari
tushunchasi va uning mohiyati?
2. Harbiy xizmatchilarning huquqiy holatlari,
jamlanish,
muddatli
va
harbiy xizmatni askarlar va serjantlar tomonidan o’tash tartibi?
3. O’zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari shartnoma asosida hizmat
qiluvchilar hamda ofitserlar tarkibining harbiy xizmatlari?
Adabiyot va qo’llanmalar.
1. O’zbekiston Respublikasining Konstituttsiyasi.
2. “Mudofaa to’g`risida”, “Umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat
to’g`risida”gi, O’zbekiston. Respublikasining qonunlari.
3. I.A.Karimov O’zbekiston Respublikasi qurolli
Kuchlar-ining
tashkil topganligini 3 yilligiga Bag`ishlangan tantanali yig`ilishida so’zlagan nutqi.
4. R. I. Ahmedov. O’zbekiston Respublikasining qurolli Kuchlari-tinchlik
va barqarorlik kafolati”.
Mavzu-4: “Harbiy xizmatchilar va ularning oila a`zolariga davlat
ta`minoti va ularga beriladigan imtiyozlari”
23
O’quv tarbiyaviy maqsadlari:
1.Talabalarga harbiy xizmatchilar va ularning oila a`zolariga
beriladigan imtiyozlari xaqida nazariy bilim berish.
2. Harbiy xizmatchilarga nisbatan hurmatda bo’lishlik va vatanparvarlik
ruhida tarbiyalash.
O’quv savollari:
1.Harbiy xizmatchilar va ularning oilalariga imtiyozlar, pensiyalar va
nafaqalar haqidagi umumiy nizomlar.
2.O’zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlaridagi
imtiyozlarning asosiy turlari va tuzilishi.
3.Harbiy xizmatchilar va ularning oilalariga pensiya va nafaqalar tayinlash.
O’zbekiston Respublikasining Qurolli Kuchlari mamlakat mustaqilligi,
uning hududiy yaxlitligini, xalqimizning tinch hayotini va suverenitetini
mustahkamlash yo’lidagi mehnatini himoya qilishda muhim o’rinni egallaydi, yosh
avlodni vatanparvarlik ruhida tarbiya qilishda ham uning roli benixoyat kattadir.
SHuning uchun ham Prezidentimiz hukumatimiz va butun xalqimiz harbiylar va
ularning oilalariga katta e`tibor va g`amho’rlik ko’rsatib, ularga moddiy turmush
shart-sharoitlarini yaratmoqdalar.
G`amho’rlik ko’rsatishning ko’pgina shakllari ichida harbiy xizmatchilarga
imtiyozlar, yana ularni harbiy xizmatdan ozod etgandan so’ng harbiy pensiya va
nafaqalar shaklida davlat ta`minoti ko’rsatish muhim o’rin egallaydi.
Imtiyoz deganda fuqarolarga harbiy xizmat yoki boshqa harbiy burchlarni
bajarishda bir qator afzalliklarga ega bo’lish yoki ba`zi davlat burchlaridan to’liq
yoki qisman ozod etish tushuniladi. Hozirgi paytda imtiyoz normalari ko’rsatilgan
yuridik hujjat bu Vazirlar Mahkamasining qarori bilan tasdiqlangan harbiy
xizmatchilar, harbiyga majburlar (zahiradagi yoki iste`fodagi) va ularning oilalari
uchun imtiyozlar haqidagi Nizomdir. Oliy Majlis bu qarorni O’zbekiston
Repsublikasi Qurolli Kuchlari uchun avtomatik ravishda qabul qilgan. Bundan
tashqari imtiyozlar haqidagi normalar O’zbekiston Respublikasi “Umumiy harbiy
majburiyat va harbiy xizmat to’g`risida”, “Mudofaa haqida” qonunlarida va boshqa
huquqiy aktlarda qayd etilgan.
Prezidentimiz va hukumatimizning Vatan himoyachilariga ko’rsatayotgan
g`amho’rliklarining eng ravshan ko’rinishlaridan biri bu 3 oktyabr 1994 yilda
Vazirlar Mahkamasi qarori bilan qabul qilingan “Muddatli xizmatdagi harbiy
xizmatchilar va ularning oilalari uchun qo’shimcha imtiyozlar haqida” gi qaroridir.
Imtiyozlar nafaqat harbiy xizmat tufayli, balki boshqa harbiy burchlarni
bajarilishi tufayli o’rnatiladi, ular faqatgina harbiy xizmatchilar va ularning oilalariga
emas, balki boshqa fuqarolar uchun, ya`ni xizmatga chaqirilganlar va harbiyga
majburlar harbiy hisob bo’yicha burchlarini bajarish hollari va zahirada xizmatni
o’tayotganlar uchun ham tegishlidir. Harbiy xizmatchilarga o’rnatilgan ko’p
imtiyozlar muqobil xizmatni o’tayotganlar va ularning oilalari uchun ham tegishlidir
va ularning oilalari foydalanadilar.
Harbiy xizmatchilar va ularning oilalari haqiqiy harbiy xizmatni o’tash bilan
bog`liq bo’lgan imtiyozlardan muddatli harbiy xizmatga chaqirilgandan boshlab
24
xizmatdan zaxiraga bo’shatilgunga qadar foydalanishi mumkin. Ma`lumki harbiylar
tarkibi uchun o’rnatilgan imtiyozlar huquqiy, o’sha tarkibda xizmat qilish vaqtidan
beriladi.
Masalan, ofitser o’z imtiyozlaridan birinchi ofitserlik unvonini olgan
kundan, ofitserlik xizmatiga qabul qilinganlar esa zahiradan kadrlarga o’tkazilgan
kundan boshlab foydalanishi mumkin.
Harbiy burchlarni bajarish bilan bog`liq afzalliklar hayotning ko’pgina
sohalarida o’z aksini topadi.O’zbekiston Respublikasi Konstituttsiyasi fuqarolarga
qarshilikda moddiy ta`minoti, yana kasallik paytida, mehnat qilish qobiliyatini
yo’qotganda, boquvchisini yo’qotganda moddiy ta`minotni kafolatlaydi. Bu hollarda
pensiya va nafaqalar harbiy xizmatchilar ularning oilalariga ham kafolatlanadi.
Pensiya harbiy xizmatchilar va ularning oilalari a`zolarining moddiy
ta`minoti, hayoti uchun muhim vositalar manbai bo’lib hisoblanadi va shu orqali
pensiyalarni ta`sis etish shartlari va ularning o’lchovi belgilanadi.
Harbiy xizmatdan ozod etilgan shakllar uchun davlat ta`minoti, harbiy
burchlarni bajarish bilan bog`liq imtiyozlarning mazmuni shuki, ular shunday
fuqarolarning hayot va faoliyatlari uchun normal sharoitlar yaratish va ularga
moddiy va ma`naviy ehtiyojlarini qondirish manbaini yaratishdan iboratdir. SHuning
uchun ham bundan tashqari imtiyozlar va davlat ta`minoti haqidagi huquqiy
normalarni hayotda qo’llash usullari bu shaxsiy tarkibda o’tkaziladigan komandir va
uning o’rinbosarlari boshqaradigan shu savollar bo’yicha tushuntirish ishlaridir;
harbiy xizmatchilar va boshqa fuqarolarga noqonuniy munosabatda bo’lganda ularni
himoya qilishni kafolatlash; imtiyozlar, pensiya va nafaqalar haqidagi qonunni
bajarilishidagi prokuror nazorati va boshqa davlat organlari nazorati hisoblanadi. Bu
va boshqa chora-tadbirlar harbiy xizmatchilar va ularning oilalariga bajarilayotgan
harbiy burchlar bilan bog`liq afzalliklardan, imtiyozlardan foydalanishlariga kafolat
yaratadi.
O’zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlarida imtiyozlarning asosiy
turlarining tuzilishi harbiy xizmatchilar va ularning oilalariga, boshqa fuqarolarga
harbiy burchlarni bajarishlari tufayli o’rnatilgan imtiyozlar hayotning ijtimoiy,
iqtisodiy va madaniy sohalarda o’z aksini topadi. Imtiyozlar qanday sohalarga
tegishliligiga qarab quyidagi asosiy turlariga ajratiladi:
-
soliq va yig`inlar bo’yicha imtiyozlar;
-
uy-joy imtiyozlari;
-
sog`liqni saqlash soxasidagi imtiyozlar;
-
ta`lim sohasidagi imtiyozlar;
-
transport bo’yicha imtiyozlar;
-
mehnat va ijtimoiy sug`urta bo’yicha imtiyozlar;
-
uzoq joylarda xizmat uchun imtiyozlar.
Sog`liq va yig`inlar bo’yicha imtiyozlar bo’ydoqlarni, yolg`iz va voyaga
etmagan fuqarolarni foyda solig`i, qishloq xo’jaligi solig`i va mahalliy soliq va
yig`imlardan to’liq yoki qisman ozod etishdir.
Muddatli harbiy xizmatdagi harbiy xizmatchilar va yig`inga chaqirilgan
harbiyga majburlar shtatdagi lavozimi yoki o’quv yig`inlarida o’tkazilgan vaqti
uchun harbiy qismlarda oladigan pul ta`minotidagi foyda solig`idan ozod qilinadi.
25
Muddatli harbiy xizmatni o’tab uyiga qaytayotgan harbiy xizmatchilarga
eng kam ish xaqining 16 barobari miqdorida pul mablag`i beriladi, undan tashqari
harbiy xizmatchining xizmati davomida uning oila a`zolari er joy solig`idan ham
ozod etiladi.
Bo’ydoqlar, yolg`iz va kam oilali fuqarolar solig`i muddatli va muddatsiz
xizmatdagi harbiy xizmatchilardan, olinmaydi. Bunday imtiyozlar boshqa sabablarga
ko’ra chegarani kesib o’tayotgan ofitserlik tarkibidagi shaxslarga ham ko’rsatiladi.
Haqiqiy harbiy xizmatdagi askarlar, serjantlar va ular oilasi a`zolari er
solig`i va importga egalik solig`idan ozod qilinadi. Uy-joy imtiyozlari, uy-joy
huquqini uning haqini pasaytirish, qo’shimcha uy-joy huquqi, uy-joy olishda birinchi
navbat, shaxsiy uy-joy qurilishiga yordam berish va boshqa afzalliklardan iborat.
Haqiqiy harbiy xizmatdagi harbiy xizmatchilar, 2-3 yilga haqiqiy harbiy
xizmatga chaqirilgan ofitserlar (zaxiradagi) dan so’ng uy-joyi saqlanadi va ular uy-
joy olish uchun turgan navbatidan o’chirilmaydi.
25 yil va undan ko’p xizmat qilib zahira yoki iste`fodagi katta ofitserlar va
generallar o’zlari va oilalari yashayotgan joy maydonlarini saqlash huquqiga
egadirlar.
Ularning joy maydonlari ular chegaradan tashqarida (chet el) xizmat
qilayotganlarida ham saqlanadi. Haqiqiy harbiy xizmatdagi harbiy xizmatchi o’zi
yashayotgan uy-joy uchun to’lovni imtiyoz stavkalari bo’yicha to’laydi. 25 yil
davomida harbiy xizmatda beqiyos xizmat qilgan ofitserlik tarkibi shaxslar
xizmatdan ozod etilgandan keyin uy-joy to’lovlari uchun imtiyozni saqlab qoladilar.
Polkovnik va undan yuqori unvonga ega bo’lgan harbiy xizmatchilar
umumiy normalardan yuqori qo’shimcha uy-joy huquqiga egadirlar.
Generallar, ofitserlar, va muddatsiz xizmatdagi harbiy xizmatchilar sog`lig`i,
yoshi yoki shtat qisqarishi tufayli zahiraga yoki iste`foga chiqarilganda hokimiyat
ijroiya qo’mitasi ularni birinchi navbatda uy-joy bilan ta`minlashlari lozim. Hukumat
mahalliy organlari zahiraga yoki istefoga chiqarilgan ofitserlarga shaxsiy uy-
joylarini qurishda ularga yordam ko’rsatishi zarur.
Sog`liqni saqlash sohasidagi imtiyozlar dorilarni harid qilishda ularni tekin
yoki arzon narxlarda olish, davolash-sanatoriya maskanlari uchun yo’llanmani tekin
yoki chegirma narxlarda olish va boshqa afzalliklardan iborat.
Yig`inlarda bo’lish chog`ida harbiy xizmatchilar harbiy-tibbiy muassasalar
xizmatidan foydalanadilar, agar bu joylarda bundaylar yo’q bo’lsa ular fuqarolar
sog`lig`ni saqlash muassasalarining tibbiy yordamidan foydalanadilar. Birinchi va
ikkinchi hollarda ham dori-darmonlar tekin beriladi.
Urush nogironlari va harbiy xizmat nogironlariga shifokor restepti bilan dori-
darmonlar tekin beriladi. Tibbiy ko’rsatmalar ko’rsatilganda serjantlarga, starshina
va muddatsiz xizmatlardagi askarlarga davlat-sanatoriya maskanlariga yo’llanma
tekin beriladi.
Ofitserlar va serjantlar sanatoriya va dam olish maskanlari uchun
yo’llanmalar narxini 25% ni to’laydilar, Gospital davolanishidan so’ng davolanishni
davom ettirish uchun bu maskanlarga yuborilayotganlarga yo’llanma tekinga
beriladi.
Ta`lim sohasidagi imtiyozlar bu o’quv yurtlariga kirishda, ularda o’qishni
qayta tiklash kabi afzalliklaridan iboratdir.
26
Kamida 6 yil davomida haqiqiy harbiy xizmatlarda bo’lgan muddatli harbiy
xizmatchilar zahiraga chiqarilgandan so’ng 2 yil amaliy ish stajiga ega bo’lmasdan
oliy o’quv yurtlariga kiradiganlar oldida oliy o’quv yurtlariga kirishga kiritilish
huquq afzalligidan foydalanadilar. Oliy o’quv yurtlariga kirishida eng yoqori olinishi
kerak bo’lgan ballning 25% miqdorida ball qo’shib beriladi.
O’quv yurtlarida o’qiyotgan davrda haqiqiy harbiy xizmatga chaqirilgan
shaxslar zahiraga chiqarilgandan so’ng harbiy xizmatga chaqiruvgacha o’qiyotgan
o’quv maskanida o’zlari o’qiyotgan kursga qayta qabul qilinib o’qishni davom
ettirish huquqiga egadirlar. Sirtqi va kechki o’rta maxsus va oliy o’quv yurtlarida
o’qiyotgan (ruxsat berilgan hollarda) ofitserlar, serjantlar va muddatsiz xizmatdagi
harbiy xizmatchilar uchun ham turli xil imtiyozlar ko’rsatiladi. Masalan, ularga
imtixonlarni topshirish uchun qo’shimcha ta`tillar berilishi, ish xaftasi qisqartirilib
xaftada 1-2 kun bo’sh kunlar berilishi mumkin.
Transport bo’yicha imtiyozlar bu O’zbekiston Respublikasi Mudofaa
Vazirligi hisobiga o’rnatilgan qonunchilik hollarida transport xizmatlaridan
foydalanish va yo’l haqiga chegirmalar huquqidir.
Xizmat bo’yicha ko’chirish yoki tayinlash hollarida, mukofot sifatida
olingan galdagi ta`til yoki oddiy ta`tildagi safar chog`larida, kasallik bo’yicha
davolanish uchun olingan ta`tillarda va bemorlarga hamrohlik chog`laridagi
safarlarda, harbiy tibbiyot maskanlari tomonidan sanatoriyaga davolanish uchun
yo’naltirilganda, zahiraga chiqarilganda yoki iste`foga ozod etilgandan so’ng barcha
harbiy xizmatchilar temir yo’l, suv, avtomobil va havo transportlaridan O’zbekiston
Respublikasi Mudofaa Vazirligi hisobidan foydalanish huquqiga egadirlar. Xuddi
shunday imtiyozlar quyidagi hollarda chaqiriqqacha va chaqiruv yoshidagi
shaxslarga ko’rsatiladi: Oliy o’quv yurtlariga kirish uchun yo’naltirilganda; haqiqiy
harbiy xizmatga chaqirilganda va unga kirishda; tibbiy ko’rikka chaqirilganda; o’quv
va tekshiruv yig`ilishlariga chaqirilganda.
Vatanni himoya qilish va boshqa harbiy xizmat burchlarini bajarish chog`ida
kontuziya, shikast va yarador bo’lgan harbiy xizmatchilardan bo’lmish nogironlar
shahar yo’lovchi transportlarining barcha turlarida (taksidan tashqari); shahardan
tashqari marshrutdagi temir yo’l va suv, avtobus transportlarida tekin yo’l haqi
huquqiga egadirlar.
Mehnat va ijtimoiy sug`urta bo’yicha imtiyozlar, bu ish joyi (lavozimi) va ish
haqini saqlab qolish, nafaqalar to’lashda ishga joylashuvni va harbiy xizmat vaqti
hisobiga mehnat va kasaba uyushma stajlarini saqlab qolish afzalliklari; nogironlarga
o’z burchlarini bajarishlari uchun, harbiy xizmatga chaqirilganda, o’quv va tekshiruv
yig`inlariga kelish uchun harakatlanish vositalarini berish; va shu hollarda
chaqiriqqacha va chaqiruv yoshidagi askarlar va harbiy majburiyatchilar ishdan ozod
etilib. Ish haqini saqlab qolish huquqidir.
O’quv va tekshiruv yig`inlariga chaqirilgan ishchilar, xizmatchilar va jamoa
xo’jalik a`zolarining ham ish joyidagi lavozimi saqlanib qolinadi.
Muddatli xizmatdagi harbiy xizmatchilar, kursantlar va harbiy-o’quv yurtlari
tinglovchilari, ya`ni kazarma holatida bo’lganlarning farzandlari uchun nafaqa
to’lanadi. Nafaqa o’lchovi differenstial holda o’rnatiladi.
Nafaqalar shahar (rayon) ijroiya qo’mitalar komissiyalari tomonidan
ta`minlanib, shuning uchun nafaqa tayinlash uchun hujjatlar bilan o’sha erga
murojaat qilish zarur. Bundan tashqari hokimiyat ijrokomlari ma`lum vaqt ichida
27
haqiqiy harbiy xizmatga chaqirilgan fuqarolar farzandlarini bolalar bog`chasi va
yaslilarga joylashtirish kerak.
Ma`lum tibbiy ko’rsatmalar doirasida urush nogironlariga davlat maxsus
transport vositalari beriladi, masalan “zaparojest” avtomobili.
Haqiqiy harbiy xizmat, ishchi va xizmatchilarga pensiya yoki nafaqa
tayinlashda (ularni mehnatga layoqatsiz bo’lgan paytlarida) hisobga olinadi. Harbiy
xizmat vaqti ham uzluksiz ish sifatida hisobga olinadi, agar Qurolli Kuchlar safidan
ozod etilgan davrdan, ishga tushgungacha bo’lgan vaqt 3 oydan oshmagan bo’lsa
(bunda yashash joyiga etib kelgangacha vaqt hisobga olinmaydi). Qonunchilikda
uzoq joylardagi xizmat uchun ham imtiyozlar ko’rsatilgan. Muddatsiz xizmatdagi
harbiy xizmatchilar, ofitserlar, praporshiklar, agar olis joylarda harbiy xizmatni
o’tayotgan bo’lsalar, ularga katta okladli ish haqi to’lanadi. Bundan tashqari ularga
bu rayonlardagi xizmatlari uchun foizli qo’shimchalar har oyda to’lanadi.
Pensiyani o’rnatishda ham bu joylardagi xizmat vaqtiga qaraladi va yana
shunga o’xshash bir qator afzalliklar mavjud, harbiy xizmatchilar va ular oilalariga
pensiya va nafaqalar.
O’zbekiston Respublikasi Konsituttsiyasiga ko’ra, fuqarolarga qarilik, kasal,
mehnatga layoqatsizligi. Boquvchisini yo’qotish chog`larida moddiy yordam
ko’rsatiladi, shu kabi harbiy xizmatchilar ham boshqa fuqarolar kabi pensiya va
nafaqa ko’rinishida davlat ta`minotidan foydalanish huquqiga egadirlar.
O’zbekiston Respublikasi Qurolli Kuchlari safidan ozod etilgan fuqarolar va
ular oilalariga pensiya va nafaqalar ko’rinishidagi davlat ta`minoti O’zbekiston
Respublikasi Mudofaa Vazirligi va joylarda ijtimoiy ta`minot organlari
chiqarayotgan pul vositalari orqali amalga oshiriladi.
Ofitserlarga, va muddatsiz harbiy xizmatda xizmat qilgan harbiy
xizmatchilarga pensiya tayinlashda ular xizmat qilgan yili hisobga olinadi: 20 yildan
25 yilgacha xizmat va 20 yildan kam bo’lgan xizmat.
Pensiya tayinlashda asosiy shart bu harbiy hizmatchi haqiqiy harbiy
xizmatdan chiqarilish kunigacha xizmati 25 yil bo’lish zaruriyatidir. Pensiya
o’lchovi xizmat 25 yildan oshganligiga, xizmatdan ozod etilish payti va yoshga,
sog`liq holati va ba`zi hollarda ozod etilishi sabablariga bog`liqdir.
20 yildan 25 yilgacha xizmat uchun pensiya tayinlash uchun ko’rsatilgan
xizmatdan tashqari, boshqa shartlar zarur. Bu pensiya faqat haqiqiy harbiy xizmatdan
yoshi, kasalligi, shtatlarni qisqartirish yoki sog`lig`i to’g`ri kelmasligi sababli va 40
yoshga etganligi sababli ozod etilgan harbiy xizmatchilarga beriladi. 20 yilgacha
bo’lgan xizmat uchun pensiya yoshi, kasalligi, shtatlarni qisqartirish yoki
cheklangan, sog`lig`i tufayli, harbiy xizmatdan ozod etilgan harbiylarga beriladi.
SHu bilan birga bu harbiylar ozod etilish paytigacha 50 yoshga to’lgan bo’lishi va 25
yillik ish stajiga ega bo’lib, bundan kamida 12,5 yili harbiy xizmatda bo’lgan
bo’lishi kerak.
Nogironlik tufayli pensiya huquqiga xizmat safidan chiqarilgandan so’ng I-
II-III guruh nogironlari deb tan olingan muddatsiz xizmat harbiylari, praporshiklar,
ofitserlar, generallar egadir.
Nogironlik pensiyasi harbiy xizmat uzunligiga bog`liq emas. Uning o’lchovi
nogironlik guruhi va sabablariga bog`liq, ayrim hollarda 5 yil va undan ortiq
xizmatga ham bog`liq. Bu omillarni hisobga olib nogironlik pensiyasi pul
okladlarining 30 dan 25% gacha bo’lgan chegaralarda o’rnatiladi.
28
Nogironlik huquqi va sabablari tibbiy mehnat ekspert komissiyasi tomonidan
aniqlanadi. (TMEK) komissiyaga yo’llanma mudofaa ishlari bo’yicha organlar
tomonidan beriladi.
Ofitserlik tarkibi, praporshiklar va muddatsiz xizmat harbiylari oila
a`zolarining pensiya ta`minoti, harbiy xizmati va harbiy pensioner oila a`zolari
pensiya huquqiga egadirlar, agar harbiy xizmatchi (harbiy pensioner) vafot etib, u
oilani boquvchisi bo’lgan bo’lsa, pensiya esa faqatgina oilaning mehnatga layoqatsiz
bo’lgan a`zosiga beriladi, agar u marhumning qaramida bo’lgan bo’lsa, qaram
bo’lganligi esa mahalliy organlar ishtirokida mudofaa ishlari organlari tomonidan
aniqlanadi.
Oilaning mehnatga layoqatsiz a`zosi bular: 16 yoshga etmagan,
o’qiyotganlar bo’lsa, 18 yoshga etmaganlar; bolalari, singillari, nevaralari va ukalari,
otasi, onasi. Rafiqasi, agar erkak 60 yoshda ayol 55 yoshgan yoki ular nogiron
bo’lsa. Marhumning qaramida bo’lganlar, bu doimiy uning yordamga muhtoj bo’lib,
uning boqimida bo’lgan va yashash uchun vositalar manbai marxumning daromadi
bo’lgan oila a`zolari hisoblanadi.
Pensiya o’lchovi esa o’limi sababi, pensiya huquqiga ega bo’lgan shaxslar
soniga bog`liq bo’lib, u marhumning pul okladining foiz o’lchovlari hisoblanadi.
Nafaqalar Qurolli Kuchlar safidan chiqarilgan ofitserlar, praporshiklar va harbiy
xizmatchilarga bir yo’la beriladigan yoki doimiy nafaqalar to’lanadi. Ularning
Mudofaa Vazirligi tomonidan o’lchovidan bir yo’la olinadigan nafaqa olishlari
mumkin. Pensiya olmaydiganlar esa doimiy nafaqa oladilar. YOshi, kasalligi,
shtatlarni qisqartirish yoki cheklangan sog`lig`i tufayli haqiqiy harbiy xizmatdan
ozod etilgan ofitserlik tarkibi shaxslariga agar ular pensiya huquqiga ega
bo’lmasalar. Bir yo’la beriladigan va doimiy nafaqalar harbiy qismdan umuman
ozod etilganda, oklad esa harbiy unvonga qarab viloyat mudofaa organlari
tomonidan to’lanadi. Hulqiy intizomi yoki xizmatga noloyiqligi, yana jinoyati uchun
sudlangani sababli harbiy xizmatdan ozod etilgan harbiylar nafaqa va unvonga ko’ra
oklad olish huquqiga ega emaslar.
Muddatli xizmatdagi harbiylar va ular oila a`zolariga pensiya ta`minoti
“Askar va serjantlar davlat pensiyalari haqida” gi qonunga bog`liq holda nogironlik
yoki boquvchisini yo’qotish hollarida to’lanadi. Bu harbiylarga va ular oila
a`zolariga pensiya, harbiy xizmatda qancha vaqt bo’lganligi, chaqiriqqacha ular
qurolli kuchlar safida xizmat qilgan yoki qilmaganliklariga bog`liq bo’lmagan holda
o’rnatiladi. Boquvchisini yo’qotgandan so’ng olinadigan pensiya huquqiga muddatli
harbiy xizmatdagi pensioner o’limidan so’ng uning oilasi a`zolari ega bo’ladilar.
Nogironlik pensiyasi tayin etiladi, agar nogironlik harbiy xizmat chog`ida
yoki harbiy xizmatdan ozod etilgandan so’ng kamida uch oy ichida bo’lgan bo’lsa,
yoki undan keyinroq, ya`ni harbiy xizmatni o’tash chog`ida orttiririlgan kasallik,
shikas, kontuziya, yaralanish, natijasida nogiron bo’lib qolsa, nogironlik va uning
sabablari TMEK tomonidan aniqlanadi.
Pensiya o’lchovi nogironlik guruhi va sababiga, chaqiriqqacha bo’lgan
mehnat faoliyatiga, uning xarakteri va hamda harbiy unvoniga bog`liqdir. Boquvchi
yo’qotish sababi bilan olinadigan pensiya marxum harbiyni qaramog`ida bo’lgan
mehnatga layoqtsiz a`zolarga beriladi. Bunday pensiya boquvchisi harbiy xizmat
chog`ida yoki undan ozod etilgandan so’ng kamida 3 oy ichida vafot etsa, yoki
xizmat davomida orttirilgan kasallik, shikast, yaralanish, kontuziya oqibati keyinroq
29
vafot etgan harbiylar oilasiga beriladi. Uning o’lchovi boquvchining o’lim sababi,
harbiy unvoni, ishi, chaqiriqqacha bo’lgan ishining xarakteri va maoshi, oila
tarkibiga, uning yashash joyiga bog`liqdir. Alternativ xizmatdagi xizmatchilar va
ular oilalariga pensiya ta`minoti o’sha muassasani ishchi va xizmatchilarining shart-
sharoitlari bilan bir xil amalga oshiriladi.
Dostları ilə paylaş: |