4
• bilimlarda ma’lumotlarga o’xshab bilimlarning alohida elementlari emas,
balki ular orasidagi o’zaro bog’liqlik muhim ahamiyatga ega;
• bilimlar ma’lumotlarga nisbatan o’zini-o’zi izohlovchi bo’ladi, ya’ni
bilimlarda ulardan qanday foydalanish
haqidagi axborotlar mavjud
bo’ladi;
•
bilimlar ma’lumotlarga nisbatan faolroq bo’ladi, ya’ni bilimlar ulardan
foydalanayotgan tizim harakatiga ta’sir etishi mumkin.
Shuni ta’kidlash joizki, bilimlar bilan ma’lumotlar orasida qat’iy chegara
yo’q, chunki oxirgi 20 yillar mobaynida ma’lumotlar bazalarini boshqaruvchi
tizilarni yaratuvchilar ma’lumotlarni va bilimlarni bir-biriga o’xshash
qilib
qo’ydilar. Misol sifatida ma’lumotlar bazalarini loyihalashda semantik to’rlarni
qo’llash, obyektga yo’naltirilgan ma’lumotlar bazalarining paydo bo’lishi,
saqlanuvchi protseduralar va h.k.larni keltirish mumkin. Shunday qilib,
bilimlarning ma’lumotlardan yuqorida keltirilgan farqli tominlari informatika
vositalarining rivojlanishi bilan bir-biriga yaqinlashib bormoqda.
EHMda ishlatiladigan axborot protsedurali va deklarativga ajratiladi [2-4].
Protsedurali axborot masalani yechish jarayonida
bajariladigan dasturlarda
moddiylashtirilgan,
deklarativ axborot - bu dasturlar ishlatadigan ma’lumotlarda
moddiylashtirilgan bo’ladi. EHMda axborotlarni tasvirlashning standart shakli
mashina so’zi hisoblanadi. Mashina so’zi mazkur EHM turi uchun aniqlangan
ikkilik razryadlar -
bitlardan tashkil topgan. Ammo bir qator hollarda mashina so’zi
baytlar deb nomlangan 8ta ikkilik razryadlar bo’yicha guruhlarga ajratilmoqda.
Hozirda mavjud ko’pgina EHMlarda axborotni mashina so’zining ixtiyoriy
razryadlar to’plamidan bir bitgacha olish mumkin. Ko’pgina EHMlarda ikki yoki
undan ortiq mashina so’zlarini katta uzunlikdagi bitta so’zga birlashtirish mumkin.
EHM strukturasining rivojlanishi bilan parallel ravishda ma’lumotlarni
tasvirlash uchun axborot strukturalarning rivojlanishi sodir bo’ldi. Ma’lumotlarni
vektor va matritsa ko’rinishida tavsiflash usullari paydo bo’ldi, ro’yxat va
iyerarxik
strukturalar vujudga keldi. Hozirda yuqori darajali dasturlash tillarida
abstrakt
ma’lumotlar turlari qo’llanilmoqda. Ularning strukturasi dasturchi tomonidan
beriladi. Ma’lumotlar bazasi(MB)ning paydo bo’lishi
deklarativ axborotlar bilan
ishlash bo’yicha yana bir ilgari qadam bo’ldi. MBda bir vaqtning o’zida katta
hajmdagi ma’lumotlar saqlanishi mumkin,
MBni boshqarish tizimlarini tashkil
etuvchi maxsus vositalar esa ma’lumotlarni samarali manipulyasiya qilishga, kerak
bo’lganda bazadan ma’lumotlarni olish va ularni kerakli tartibda bazaga yozishga
imkon beradi.
EHMda bilimlar ma’lumotlar kabi belgili ko’rinishda – formulalar, matnlar,
fayllar, axborot massivlar va sh.k. ko’rinishida tasvirlanadi.
Dostları ilə paylaş: