bet.
14
14
1.2. GM-GMS tizimi prinsplari va elementlari
Qo`yilgan maqsadga erishish uchu GMS quydagi prinsplardan foydalanadi;
1. Xodimlarni jalb etish
- Korporativ maqsadlarni ko‗ra bilish
- Missiya (Sifat siyosati)
- Salomatlik va xavfsizlik ustuvorligi
- Malakali xodimlar
- Bir oila (komanda) bo‗lib ishlash
- Xodimlar ishtiroki
- Ochiq muloqotni tashkil etish
- Sexni boshqarish
2. Standartlashtirish
- Ish joyini tashkil etish
GM-GMS nima?
GENERAL
- JENERAL
MOTORC
- MOTORS
GLOBAL
- GLOBAL
MANUFACTURING
– ISHLAB CHIQARISH
SYSTEM
- TIZIMI
GM-GMS
– Jeneral Motors – Global Ishlab
Chiqarish Tizimi
bet.
15
15
- Vizual (ko‗rgazmali) boshqaruv
- Standartlashtirilgan ish
- Takt vaqti orqali boshqaruv
3. Mujassamlangan sifat
- Sifat menejmenti tizimi
- Mahsulot sifati bo‗yicha standartlar
- Ishlab chikarish jarayonlarini tasdiklash
- Jarayonlar monitoringi va o‗lchashlar
- Sifatni qayta va oldinga aloqalarni ta‘minlash.
4. Qisqa vaqtda yetkazish
- Tejamkor texnologik zanjir
- Oz partiyalarda yetkazish
- Yetkazishni rejali tizimi
- Tashqi yetkazishni nazorat qilish
- Grafik buyicha jo‗natish va qabul qilish
- Materiallarni vaqtincha saqlash
- Ichki yetkazishni ta‘minlash
- Bir maromli mashina buyurtmalar grafigi
- Yetkazish tizimini boshqarish
5. Doimiy takomillashtirish
- Biznes - rejani yoyish
- Muammoni tez echish
- Andon konsepsiyasi
- Bino, jihoz va o‗lchash vositalarini takomillashtirish
- (DFM/DFA) Loyhalashtirish va ishlab chiqarishni muvofiqlashtirish
- Umumiy texnik xizmat ko‗rsatish tizimi samaradorligi
- Doimiy takomillashtirish jarayoni
bet.
16
16
GM-GMS maqsadi
- yagona mujassamlangan ishlab chiqarish tizimi;
- prinsiplar va elementlarni o‗zaro bog‗likligi;
- besh prinsipni bilish xavfsizlik, xodimlarni rivojlantirish, mahsulot sifatni
oshirish, tan-narx kamaytirish va atrof-muhitni ximoyalash maqsadlariga
erishishda yordam beradi;
- 32 element asosida ishlash korxona vazifalarni samarasini oshiradi;
- GMS ning 134 talablar bajarish iste‘molchilar qanoatlanishini oshiradi;
- yo‗qotishlarni tushunish va uni foydaga ta‘siri ko‗rinadi;
- biznes natijalarda samaraga erishish uchun yetakchilarni fikrlash samarasi
rivojlanadi.
1.2.1. Xodimlarni jalb etish prinspi
Har qancha ishlab chiqarish texnologiyasini avtomatlashtirmaylik unga
xodimlar xizmat ko‗rsatadi. Demak biznesda samarali natijalarga erishishda
xodimlarni ishlashga jalb etish eng muhim hisoblanadi. Bunda ularni xohishini
aniqlash va bajarish korxonaga samara keltiradi. Va quyidagi xodimlarni jalb etish
prinsipi elementlariga amal qilish lozim:
1 Korporativ maqsadlarni ko‗ra bilish;
2 Missiya (Sifat siyosati)ni etkazish;
3 Salomatlik va xavfsizlik ustuvorligi;
4 Malakali xodimlar;
5 Bir jamoa bo‗lib ishlash;
6 Xodimlar ishtiroki;
7 Ochiq muloqotni tashkil etish;
8 Sexni boshqarish.
1. Korporativ maqsadlarni ko‗ra bilish(Qadiriyatlar va madaniy ustuvorlik).
Har bir inson kabi korxona ham o‗z oldiga maqsadlar qo‗yishi va
erishishda o‗z xodimlarini jalb etaolishi lozim:
- xavfsizlikni bilish va ta‘minlash;
bet.
17
17
- iste‘molchini mahsulot sifati bilan qoyil qoldirish;
- doimiy takomillashtirishga e‘tiborni qaratish;
- ochiq, halol va to‗g‗ri bo‗lish;
- xaqqoniy baholash va xolis fikr bildirish;
- kompaniya imidji(obro‗yi)ni saqlash;
- umumiy maqsadga erishishda bir oila , komanda bo‗lib ishlash;
- kelajakka ishonch;
- xodimlarni doimiy (o‗qitish va boshqalar orqali) rivojlantirish;
- bir-birini qo‗llab quvvatlash va vijdonan ishlash
2. Missiya
Missiya bu maqsadlar ifodalangan chaqiriq.
Hodimlarni rag`batlantirib vazifalarini bajarishga jalb etish orqali, ularni
butun kuchini korxonaning qo`yilgan maqsadlariga erishishga qaratish.
Maqsadimiz - yuqori sifatli mahsulot yaratish va uni qisqa davr ichida
iste‘molchilarga yetkazish. Zamonaviy ishlab chiqarish texnologiyasi prinsip-lari
asosida iste‘molchi yetkazuvchi korxonalari ichida eng yaxshi yetkazuvchi bo‗lish.
3. Salomatlik va xavfsizlik ustuvorligi
Korxona qo‗ygan siyosat va maqsadlarga erishishida barcha xodimlar
xavfsizlik va salomatlik talablariga rioya etishlari lozim. Xavfsizlik va salomatlik
ustuvorligini ta‘minlashda har qanday xavflarni kamaytirishga butun e‘tiborni
qaratish xodimlar xavfsizligini kafolatlaydi.
SHior: Baxtsiz hodisalar = «O» ga erishish.
Salomatlik va xavfsizlikda qanday qilib ustuvorlik bo‗lish mumkin ?
- yetakchilikni qo‗llab quvvatlash;
- 100%ga xavfsizlik qoidalariga rioya etishni ta‘minlash;
- intizom;
- odob-ahloqni (yaxshilash) o‗zgartirish;
- xavflarni o‗rganish va sabablarini bartaraf etish.
1 ta tasodifiy o‗lim bilan to‗gaydigan baxtsiz hodisani oldini olish uchun
30000 ta baxtsiz tasodifni bartaraf etish lozim.
bet.
18
18
Xavflarni kamaytirishga qo‗yilgan talablar:
- xavf turlarini aniqlash;
- baxtsiz hodisalar sabablarini o‗rganish;
- xavfsiz metodlar bilan ish jarayonlarini ta‘minlash;
- korxonada xavfsizlikni kuzatuvchi kengashini tashkil qilish;
- xizmat ko‗rsatish jarayonlarida xavfsizlikni ta‘minlash;
- mehmonlar xavfsizligini ta‘minlash;
- avariya xolatlarida kutkarish rejasi bulishini ta‘minlash;
- ma‘lumotlar almashuvi, tushuntirish, o‗qitishlar va amaliy mashg‗ulot-larni
o‗tkazishini ta‘minlash;
- jarohatlanish va kasalliklarni monitoring va tahlilini olib borish;
- jarayonlar bo‗yicha xavfsizlik etakchilarini vazifasini aniqlash;
- xavfli materiallar nazoratini ta‘minlash;
- xavfli joylarni chegaralash;
- mashina jihozlardagi energiya manbaalarini nazoratga olish;
- ergonomika (qulaylik)ni ta‘minlash;
- qurilish-ta‘mirlash davrida xavfsizlikni ta‘minlash;
- shovqindan himoyalanish nazoratini olib borish;
- yuqoridan tushish xavfini nazoratini olib borish;
- ichki transportni xavfsizligini ta‘minlash.
4. Malakali xodimlar
Malaka– shaxsiy sifat, bilim va ko‗nikmalarni ish-faoliyatiga qo‗llash.
- barcha hodimlar uchun takomillashtirish bilan bog‗liq bo‗lgan o‗qitishlarni
tashkil etish;
- hodimlar raqobatbardoshlik muhiti talablarini bilishlarini ta‘minlash;
- ishlab chiqarish raqobatchiligi muhitida barcha darajadagi hodimlar etarli
malakaga ega bo‗lishlari ta‘minlash;
- kutilayotgan malakaga qo‗yilgan talabini aniqlash va hodimlardagi malaka
farqlarini kamaytirish;
- biznes-rejani bajarishda hodimlar malakasini kafolatlash;
bet.
19
19
- hodimlarni doimiy – davriy
o‗qitish va bilim samarasini
aniqlab borish;
- etakchi o‗qituvchi bo‗lish
va kompaniyaning barcha darajasida
KASKAD usulida o‗qitishni ta‘minlash.
5. Bir oila, komanda bo‗lib ishlash
Kichik guruhlarni tashkil etish va ularni doimiy takomillashtirishga jalb
etish orqali, umumiy qo‗yilgan vazifalarni birgalikda bajarishda hodimlarni bir-
birlarini
qo‗llashini
ta‘minlash.
Hodimlarni
ish
jarayonida
doimiy
takomillashtirishlariga rag‗batlantirishlar orqali jalb etib, mahsulot sifati va ishlash
muhitiga ta‘sir etish. Hodimlarni shaxsiy o‗sishi, ishdan qanoatlanishi va
fahrlanishini ta‘minlash va rivojlantirish.
6. Xodimlar ishtiroki
Tizim, standart, metod va dasturlar talablarini barcha hodimlargayetkazish
orqali ularni doimiy takomillashtirishga jalb etish. Ishlab chiqarish madaniyatini
yaratish, saqlash va rivojlantirish, qiziqarli va yoqimli ish tashkil etish, yaratilgan
mahsulotga qo‗shgan hissasi asosida rag‗batlantirish, hodimlarda ishdan
fahrlanish (g‗ururlanish) ruhini yaratish:
Hodimlarni qadrlash
Samimiy e‘tirof: yurakdan izhor etish;
Odillik va izchillik: to‗g‗ri yondashuvni kafolatlaydi;
O‗z vaqtida: qanchalik qisqa vaqtda bajarilsa shuncha yaxshi;
Xaqqoniylik: ijobiy tomon va hissa qo‗shishni mustahkamlaydi;
Moslashuvchanlik: zamon va makonga nisbatan mos bo‗lish;
Muvofiqlik: qo‗yilgan talabga muvofiq bo‗lish;
Qat‘iylik: e‘tirof etishni ta‘minlaydi.
7. Ochiq muloqatni tashkil etish
Barcha darajada ochiq va erkin odobiy muloqot muhitini yaratish
metodlarini yuritish. Ochiq va erkin odob-ahloqiy ma‘lumotlar almashuvi barcha
bet.
20
20
darajadagi xodimlarga to‗g‗ri qarorlar qabul qilish va ishni tashkil etishni
takomillashtirishga yordam beradi.
Ochiq muloqotni quyidagilarda tashkil etish lozim:
- doimiy rejali uchrashuvlar;
- ommaviy matbuotdan samarali foydalanish;
- ochiq atrof-muhit tekshiruvini tashkil etish;
- ochiq etakchilik uslubi;
- ma‘lumotlarni tez tarqatish.
Ochik muloqotning samarasi bog‗i:
8. Sexni boshqarish
Tizimli yondashuv asosida sexni boshqarishda doimiy takomillashtirishni
ta‘minlash. Missiya, xavfsizlik, malaka, texnologik jarayon, standartlar va boshqa
me‘yoriy talablarini bajarish va amal qilish, hamda ularni ish joylarda sodda va
Ishonch
O`zaro aloqa/hamkorlik
Huquq
O`zaro
hurmat
bet.
21
21
qulay vizual ko‗rishlarini tashkil etish orqali sexda sifatli boshqaruv tizimini
o‗rnatish.
Sexni boshqarish qanday ustunlik beradi?
- ishlab chiqarish liniyasi etakchilarini «Biznes boshqaruvi»ga jalb etish;
- kompaniyaning «Biznes-reja»si maqsadlarni qo‗llab quvvatlash;
- texnologiya jarayonlarini takomillashtirish bo‗yicha tug‗ri qarorlar qabul
qilish;
- nuqsonni ajratish va ularni yuzaga kelishi tub sabablarni aniqlash va bartaraf
qilish;
- takomillashtirish asosida imkoniyatlari ortadi;
- muammolar bo‗yicha avvalgi qarorlar bajarilishi nazorat qilish;
Sexni boshqarish zanjiri
- yetakchilikni yaratish;
- jarayonlarni doimiy nazoratini olib borish;
- qo‗yilgan maqsadlarga erishishni kafolatlash;
- ma‘lumotlar almashuvini ta‘minlash;
- yetakchilikda namuna bo‗lish.
1.2.2. Standartlashtirish prinspi
Standartlashtirish bu har bir qilinadigan ishlar tartibini hujjatlashtirish, joriy
etish va unga amal qilish. Standartlashtirish - bu rivojlanadigan jarayon bo‗lib,
uning yordamida jarayon, atama, prinsip, ish tartibi va metodlarda aniq tizimli
yondashuv o‗rnatiladi.
Standartlashtirishdan maqsad - talablar o‗rnatish va ularni
takomillashtirish orqali jarayonlarni barqaror rivojlantirib qo‗yilgan maqsadga
erishish.
Standartlashtirish 4 ta elementi mavjud. Ular quyidagilar:
1. Ish joyini tashkil etish;
2. Vizual (ko‗rgazmali) boshqaruv;
3. Standartlashtirilgan ish;
4. Takt vaqti orqali boshqaruv.
bet.
22
22
Standartlashtirish qanday ustunlik beradi ?
- ommaviy avtomobil ishlab chiqarishda standartlashtirish – hamjihat ishlab
chiqarish darajasini doimiy ravishda oshirib boradi.
- standartlashtirish sifat, xavfsizlik va ishlab chiqarish samaradorligini
oshishiga olib keladi.
- standartlashtirish va doimiy takomillashtirish orasidagi bog‗liqlik aniqlanadi.
- ish tartibini va vizual boshqaruvlarni standartlashtirish ish joyini madaniy
tashkil etishga olib keladi.
Standartlashtirishning ahamiyati nimada ?
- xavfsizlikni ta‘minlash (ish vaqtini yo‗qotish bilan bog‗liq bo‗lgan xavflarni
kamaytirish);
- bajariladigan ish bilan hujjat muvofiqligini ta‘minlash (qo‗yilgan talabni
bajarish, muvofiq jarayonlar o‗rnatish orqali sifatli mahsulot tayyorlash);
- o‗zaro tartibli o‗rin almasha olishni ta‘minlash (inson, buyum, jarayon,
xizmat ko‗rsatish);
- doimiy takomillashtirish orqali dunyo talabi darajasiga erishish.
Qachon standartlashtirish lozim?
- doimiy takomillashtirish;
- xavfsizlikni ta‘minlash;
- yangi talablar o‗rnatish;
- bir hil mahsulot, jarayon va xizmatlar ko‗rsatishda.
1.
Ish joyini tashkil etish
Har bir narsani o‗z joyini aniqlash va o‗z o‗rnida bo‗lishini ta‘minlash, kerakni
kerakmasdan ajratish va barcha keraksiz narsalardan holi bo‗lish (xavfsiz, toza va
tartibli ish joyini tashkil etish). Ish joyini tashkil etish bilan nostandart narsalar
aniqlash, keraksiz narsalardan holi bo‗lish orqali ishda qulaylik va kunlik ishlarni
bajarishda ortiqcha sarflarni kamayatirish.
- barcha ish vositalarini shunday joylashtirish lozimki, qulay ish muhiti yaratilsin
va topish vaqti kamaysin.
bet.
23
23
5S prinsipga asoslangan: saralash, samarali joylashtirish, tozalash,
standartlashtirish va takomillashtirish choralar ish joyini boshqarishda, ayniqsa
tizimli yondashilganda katta samara beradi.
5S tizimini maqsadi etti yo‗qotishni bartaraf etish:
- ortiqcha ishlov: talab darajasiga yetkazilmagan ma‘lumot va mahsulotga
ishlov berish;
Xatoni
- xatoni tuzatish: qaytarilgan noaniq to‗liqmas ma‘lumot va natijalarni
tuzatish;
- ortiqcha ishlab chiqarish: ortiqcha ishlab chiqarilgan mahsulotni qo‗shimcha
boshqarish;
- keraksiz harakat: o‗z joyiga qo‗yilmagan narsa(detal)ni qidirish;
qahira
- ortiqcha zahira: zarur bo‗lmagan materiallarni saqlash;
- kutish: zarur qaror, kelishuv va mahsulotni ushlanib qolishi;
- tashish: ma‘lumot va narsalarni uzoq (behuda) dan tashish.
Ish joyini tashkil qilish qanday USTUNLIK beradi?
XAVFSIZLIK - 5S prinsipini tadbiq qilish xavfsizlikni oshiradi
(jarohatlanish va boshqa yo‗qotishlarni oldi olinadi).
SIFAT - jihoz va materaillar doimo o‗z joyida saqlanadi, bu bilan xatolar oldi
olinadi.
HARAJATLAR - barcha narsani toza va o‗z joyida bo‗lishi behuda harakat-
larni oldini oladi - harajatlar tejaladi.
2. Vizual boshqaruv
Qo‗yilgan
maqsadga erishganlik, xavfsizlik va sifatni ta‘minlash
ko‗rsatkichlari va muammolarni eslatuvchi va ogohlantiruvchi ko‗rgazmali vizual
metodlar foydalanish. Ma‘lumotlarni sodda, tushunarli, ko‗zga yaqqol ko‗rinarli va
eslab qoladigan shaklda tuzish orqali talab va natijalarni xodimlarga yetkazish
qo‗yilgan maqsadlarga erishishni oshiradi.
Vizual boshqaruvni joriy etish bosqichlari
● Zaruriyatni aniqlash;
● Vizuallashtirish turlarini aniqlash:
bet.
24
24
- standart talablarini o‗rnatish;
- oddiylikni ta‘minlash;
- ma‘lumotlarning ahamiyatini yetkazish.
● Joriy etish va monitoringni ta‘minlash;
● Davriy tekshirish orqali yaroqliligini ta‘minlash.
Nimalardan foydalansa bo‗ladi?
- standartlarni ko‗ra oladigan qilish;
- qo‗yilgan maqsadlarga erishganlik natijalarini ko‗rish;
- xavfsizlikka rioya etish;
- xavfdan ogohlantirish;
- yo‗riqnoma va tushuntirishlar ko‗rsatish;
- ma‘lumotlar almashuvi.
3.Standartlashtirilgan ish
Standartlashtirilgan ish – bu talab etilgan sifat darajasiga olib keladigan,
xavfsiz va samarali ishni bajarish tartibi bayon etilgan hujjat.
Qo‗llash:
● qayta takrorlanuvchi jarayonlar tartibini ta‘minlash;
● doimiy takomillashtirish:
- yillik ish kunini ishlab chiqarish rejasiga bog`lash;
- ishni bajarish ketma-ketligini bayon etish;
- ishlab chiqarish zahirasini me‘yorlashtirish.
Ishchi standartlar
SOS (Standard Operation Sheet) - Ishni bajarish standarti, unda texnologiya
jarayonini qanday bajarish tartibi bayon etiladi.
JES (Job Element Sheet) - Ish elementlari varog‗i, unda ishchining
texnologiya jarayonida har bir bajaradigan ishni qadamlari bayon etiladi.
QCOS (Quality Sontrol Operation Sheet) - Ishni bajarish sifat nazorat varog‗i,
unda har bir bajarilgan ishdan so‗ng uni sifatini tekshirish metodlari bayon etiladi.
bet.
25
25
Standartlashtirilgan ishdagi simvol (belgi) lar ma’nosi
- sifat tekshiruvini o‗tkazish.
- Ishni bajarishda xavfsizlikka e‘tiborni qaratish.
- Xaydovchi va yo‗lovchilar xavfsizligiga ta‘sir etish
xavfi bor jarayon.
- Ish bosqichini ketma-ket bajarish.
- O`psiyalar nomi.
- Tekshirish lozim bo‗lgan qadam.
- ish siklini to‗la va oxirigacha yetkazish (tushlik, tuhtash vaqtida);
- o‗z malakasini doimiy oshirib borish;
- ish jarayon (standart)ni takomillashtirish uchun o‗zgartirish takliflarini
berish.
4. Takt vaqti orqali boshqaruv
Iste‘molchi talabiga asoslangan mahsulot ishlab chiqarish yoki xizmat
kursatish uchun talab etilgan vaqt miqdori Takt vaqti deyiladi.
Takt vaqti:
- ishlab chiqirish liniyasi yoki jarayon tezligini aniklaydi.
- mahsulot ishlab chiqarish yoki xizmat ko‗rsatishga zarur bo‗lgan vaqt
miqdorini aniqlaydi.
bet.
26
26
- ishlab chiqarish maqsadiga erishish uchun kun yakuni talab etiladigan
maxsulotlar miqdorini aniqlaydi.
.
Takt Vaqti – bu o‗zgarmas kattalik!
- o‗zgarmas Takt vaqt miqdori aniqlanib standartlashtiriladi;
- Takt vaqtini muhokamasiz va rejasiz o‗zgartirilmaydi;
- Takt vaqtini asossiz o‗zgartirish – xavfsizlik, sifat va samaradorlikka xavf
solishi mumkin.
1.2.3.Briktirilgan sifat prinspi
Sifat – bu qo‗yilgan talabning muvofiqlik darajasi yoki xaridorni talab va
hohishini qanoatlantirish darajasi.
Sifat = ko‗zlangan sifat + erishilgan(natija) sifat .
Biriktirilgan sifat - nima?
Ko‗zlangan sifat darajasiga erishishda, har bir jarayonni bajarishda
birinchisidayoq qo‗yilgan talablarni to‗g‗ri bajarish, nuqson bo‗lmasligini
ta‘minlash va keyingi jarayon sifat ko‗rsatkichiga salbiy ta‘sir ko‗rsatmaslikka
yo‗naltirilgan metod.
SHior: Barcha ishni sifatli bajaraman!
Sifatli tayyorlayman!
O‗z iste‘molchimni qanoatlantiraman!
Har qanday muammoni o‗zaro birgalikda hal etaman!
Qabul qilmayman!
Dostları ilə paylaş: |