A
b
D
39
8-DARS:
100 ICHIDA SONLARNI XONADAN
O‘TIB AYIRISH USULLARI
40
100 ichida sonlarni xonadan
o‘tib ayirish usullari
8-dars
1.
Hisoblashlarni tushuntiramiz.
40 tup ko‘chat
23 tup olxo‘ri
? tup nok
4.
Nechta olma qoldi?
Bor edi
Olib ketildi
Qoldi
51 ta
? ta
5.
Maktab bog‘iga necha tup nok ko‘chati o‘tqazildi?
31 − 12 =
31 − 10 =
− 2 =
10
2
3.
Shakllarni rangi va o‘lchamiga ko‘ra ajratib, jadvalni
to‘ldiramiz.
Yashil
Qizil
Siyohrang
Jami
Katta
Kichik
Jami
40
−
41
2.
Namuna asosida davom ettiramiz.
32
23
9
39
48
72
27
83
65
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
10
–
2
–
4.
Qaysi ifoda berilgan rasmga mos?
41 − 8
41 − 18
41 − 19
41 − 11
5.
Namuna asosida ifodalar
tuzamiz va qiymatini
topamiz.
Namuna:
46 − 12 = 34
46
23
31
61
56
37
−12
+34
3.
Shakllarni burchaklari soniga ko‘ra ketma-ketlikda
chizamiz.
Maqsad:
100 ichida sonlarni xonadan o‘tib ayirishni (31 – 12 ko‘rinishidagi)
biladi.
1.
1) 31 soni bilan 12 sonining ayirmasini topamiz. Ayriluvchini xona birlikla
-
riga ajratamiz. 12 bu − 1 ta o‘nlik va 2 ta birlikka teng.
Dastlab, 31 soni bilan 10 sonining ayirmasini topamiz:
31 – 10 = 21.
Keyin natija – 21 soni bilan 2 sonining ayirmasini topamiz:
21 – 2 = 19.
Demak, 31 bilan 12 sonining ayirmasi 19 ga teng.
2) Sonlar o‘qida hisoblashlarni tushuntiramiz. 31 bilan 12 ning ayirmasini
topamiz.
10 ta kamaytiramiz:
31 – 10 = 21.
Keyin yana 2 ta kamaytiramiz:
21 – 2 = 19.
Eslaymiz!
Sonlar nurida ayirish amalini bajarganda
ayriluvchi nechaga
teng bo‘lsa, shuncha birlik chap tomonga siljitamiz.
31 sonini 12 ta kamaytirsak, ya’ni 31 bilan 12 sonining ayirmasi 19 ga teng.
2.
Namuna asosida noma’lum qo‘shiluvchilarni topamiz.
1-rasmga qaraymiz. 23 bilan 9 ning yig‘indisi 32 ga teng:
23 + 9 = 32.
2-rasmda ikkinchi qo‘shiluvchi noma’lum. Bu qo‘shiluvchini
topish uchun
yig‘indidan ma’lum qo‘shiluvchini ayiramiz:
48 – 39 = 9
.
3.
Shakllarni burchaklari soniga
ko‘ra ketma-ketlikda chizamiz.
1-uchburchak, 2-to‘rtburchak,
3-beshburchak, 4-oltiburchak.
4.
Qaysi
ifoda berilgan rasmga
mos?
Rasmga ko‘ra jami olxo‘rilar 41 ta.
Demak, kamayuvchi – 41 soni.
Nechta olxo‘ri olingan? 19 ta.
Ayriluvchi – 19 soni.
Qolgan olxo‘rilar nechta? 22 ta.
Ayirma – 22 soni.
Qaysi ifoda berilgan rasmga mos
ekanini topish uchun ifodalarning
qiymatlarini
topamiz va ayirishning
har bir komponenti rasmga mosligi-
ni taqqoslaymiz.
Kamayuvchi – 41 soni, ayriluvchi –
19 soni. Demak, 4-ifoda
berilgan
rasmga mos.
@edurtm_uz
