Matematika o‘qituvchilar uchun metodik qo‘llanma Yangi nashr

D
9
6
100 ichida qo‘shish va ayirish 
1-dars
1.
Hisoblashni tushuntiramiz.
2.
Bo‘laklab hisoblaymiz.
3.
Nechta o‘yinchoq qoldi?
30 + 20 = ?
30 + 40 + 20 =
20 + 30 + 40
90 − 10 − 40
90 − 40 − 10 =
?
?
?
?
50 − 20 = ?
50 − 30 = ?
10 20 30
40
50
0
30
20
3
0
+ 
2
0
5
0
− 
2
0
5
0
− 
3
0
Bor edi
Keltirildi 
Sotildi 
Qoldi 
40 ta
30 ta 
50 ta
?
4.
1 dan 30 gacha bo‘lgan sonlar ichida nechta toq 
son bor? 1 dan 41 gacha bo‘lgan sonlarda-chi?
7
6. 
Hisoblaymiz. 
10 20 30 40 50 60
20 + 10 20 − 10 40 + 20 40 − 40 50 + 50
100 ichida qo‘shish va ayirish 
2-dars
2. 
Natijalarni taqqoslaymiz.
4. 
Namunaga ko‘ra davom ettiramiz.
18
47
49
77
4
?
8
?
14
7
?
71
2
5
− 
 
3
2
1
+
6
2
1
+
6
=
?
2
5
−
3
=
?
48 − 8 
25 + 3
84 + 2 88 − 2
3. 
Berilgan o‘lchamdagi kesmalarni chizamiz.
5.
Bo‘sh kataklarga mos sonlarni yozamiz.
+ 
= 80
− 
= 20
1.
Hisoblashni tushuntiramiz.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1-SINFDA O‘TILGANLARNI TAKRORLASH
1. 
100 ichida yaxlit sonlarni qo‘shish va ayirishga doir bilimlar takrorlanadi 
va o‘rgatiladi.
30 bu – 3 ta o‘nlik, 20 bu – 2 ta o‘nlik. 
3 ta o‘nlik va 2 ta o‘nlikning yig‘indisi 5 ta o‘nlikka teng. 
5 ta o‘nlik bu – 50. Demak, 30 bilan 20 ning yig‘indisi 50 ga teng.
2. 
1-misolda birinchi va ikkinchi qo‘shiluvchining yig‘indisini topamiz: 
30 + 40 = 70. 
Topilgan yig‘indiga uchinchi qo‘shiluvchini qo‘shamiz: 
70 + 20 = 90.
Qo‘shiluvchilarning o‘rnini almashtiramiz va yig‘indini topamiz. 
2-misol ham shu tartibda yechiladi. 
3. 
O‘quvchilarga o‘zlari masala tuzish topshirig‘ini beramiz. 
Bor edi: 40 ta o‘yinchoq.
Keltirildi: 30 ta o‘yinchoq. 
Sotildi: 50 ta o‘yinchoq. 
Qoldi: ? ta o‘yinchoq. 
Yechish: 
(40 + 30) – 50 = 20.
Javob: 20 ta o‘yinchoq qoldi. 
4. 
1-sinf Matematika darsida 
o‘tilgan “Juft va toq sonlar” mavzusi
savol-javob orqali, hayotiy misollar 
(tana a’zolari) orqali eslanadi. 
1 dan 10 gacha bo‘lgan sonlar 
ichida nechta toq son bor? (1, 3, 5, 7, 
9; 5 ta)
Demak, 1 dan 30 gacha bo‘lgan 
sonlar ichida nechta toq son bor? 
Sanaymiz. (1, 3, … 29; 15 ta) Toq sonlar 
qatoriga e’tibor beramiz. Ular nech-
tadan ortib boryapti?
1 dan 41 gacha bo‘lgan sonlar
-
da-chi? (1, 3, … 29; 21 ta) 
5. 
Berilgan sonlar ishtirokida:
1) yig‘indisi 80 bo‘lgan sonli ifoda 
tuzamiz.
30 + 50, 20 + 60.
2) ayirmasi 20 bo‘lgan sonli ifoda 
tuzamiz. 
60 – 40, 50 – 30, 40 – 20, 30 – 10.
1-DARS: 
100 ICHIDA QO‘SHISH VA AYIRISH
Maqsad:
nol soni bilan tugaydigan (yaxlit sonlar) ikki xonali sonlarni 
qo‘shish va ayirishni biladi.
@edurtm_uz

---

A
b