Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

10.4. Konstruktsion polimerlar.


1. Poliolefinlar-bular yukori molekulyar uglevodorodlar. Eng kup tarkalganlari: polietilen, polipropilen va ularning kup sonli sopolimerlari.
Polietilen-bu etilenni (CH₂=CH₂) polimerizatsiyasi mahsuloti. Polimerizatsiya sharoitiga qarab (bosim, xarorat, katolizator turi) polietilen quyidagi guruxlarga bo’linadi: 1-yuqori bosim polietileni: molekulyar og’irligi 80.000 - 500.000 (PEVD yoki PENP); 2-past bosim polietileni 80.000 - 3.000.000 (PEND yoki PEVP); 3-o’rtacha bosimli 300.000 - 400.000 (PESD); 4-yuqorimolekulyar polietilen past bosimli, molekulyar massasi 2.000.000 - 3.500.000 (SVMPE).
Polipropilen-sintetik polimer qattiq, yupqa xolda tiniq nur o’tkazadi, qalin bo’lsa, sutsimon ok-loyqa. Yuqori kattalikda kristallangan (75%) 170⁰S da eriydi. Polietilenga nisbatan yuqori zarbiy qovushqoqlikka, puxtalikka, ishqalanib yeyilishga qarshilikka, yuqori dielektrik xossaga, past gaz-par o’tkazish qobiliyatiga ega. Erimaydi, kaynagan suvga chidaydi, ishkorga chidamli, issikka va yorigga chidaydi.
Materialshunoslikda polivinilxlorid (PVX) kup ishlatiladi. U vinilloridni (SN₂=SNSl) polimerizatsiya qilib oladi. PVX ning molekulyar massasi 14.000 - 85.000.
PVX olinish usuliga-polimerizatsiya usuliga qarab quyidagi gruppalarga bo’linadi: suspenziya usuli-”S”, emulsiya usuli-”E”, massada polimerizatsiyalash-”M”. O’rtacha molekulyar massa “Fikentcher” doimiyliki-”K” bilan aniqlanadi va ikkita raqam bilan belgiladi. Raqamlardan keyingi xarflar xossalarini va ishlatilish joyini ifodalaydi: T-termoturg’unlashtirilgan, M-yumshoq materiallarni ishlash uchun, J-qattiq va mustaxkam materiallarga qayta ishlash uchun, P-pasto xosil qiluvchi. Masalan: PVX-M64 bu polivinilxlorid massada polimirizatsiyalangan, K=64-66.
PVX ning qattiq-mustaxkami viniplast deyiladi. Yuqori mexanik xossaga, ximiyaviy turgun, texnologikligi yuqori, yaxshi qirqiladi.