Mavzu : shaxsning bilish jarayonlari reja

Analiz - obyektning u yoki bu tomonlarini, elementlarini, xossalarini, bog’lanishlarini, munosabatlarini ajratib olib, o’rganilayotgan obyektni har xil komponentlarga (tarkibiy qismlarga) bo’lish demakdir. Analizning yordami bilan narsa va hodisalarning xususiyatlarini fikran yoki amaliy tahlil qilinadi. Bir butun narsani analiz qilish natijasida ajratilgan komponentlarni birlashtirish sintezdir.

• 
  Analiz - obyektning u yoki bu tomonlarini, elementlarini, xossalarini, bog’lanishlarini, munosabatlarini ajratib olib, o’rganilayotgan obyektni har xil komponentlarga (tarkibiy qismlarga) bo’lish demakdir. Analizning yordami bilan narsa va hodisalarning xususiyatlarini fikran yoki amaliy tahlil qilinadi. Bir butun narsani analiz qilish natijasida ajratilgan komponentlarni birlashtirish sintezdir.
  
• 
  Sintez - narsa va hodisalarning analizda bo’lingan, ajratilgan ayrim qismlarini, bo’laklarini sintez yordami bilan fikran yoki amaliy ravishda birlashtirib, butun xoliga keltirishdir. Sintez elementlarning, narsa va hodisalarning qismlari va bo’laklarini bir butun qilib qo’shishdan iborat aqliy faoliyatdir.
  
• 
  Analiz va sintez o’zaro bevosita mustaxkam bog’langan yagona jarayonning ikki tomoni bo’lib, agar narsa va hodisalar analiz qilinmagan bo’lsa, uni sintez qilib bo’lmaydi, har qanday analiz predmetlarni, narsalarni bir butun xolda bilish asosida amalga oshirilishi lozim.
  
• 
  Taqqoslash - predmetlar va ularga xos bo’lgan xususiyatlarni fikran bir- biriga solishtirish, umumiy va farq qiluvchi jihatlarni topish. Taqqoslash operatsiyasi ikki xil yo’l bilan amalga oshishi mumkin:
  

Umumlashtirish - umumiy va muhim sifatlariga ko’ra predmetlarni guruhlashtirish, umumiylashtirish kabilar kiradi. Umumlashtirish deganda psixologiyada narsa va hodisalardagi xossa, belgi, xususiyat, alomatlarni topish va shu umumiylik asosida ularni birlashtirish tushuniladi. Umumlashtirish asosida abstraktsiyalash jarayoni yotadi.

• 
  Umumlashtirish - umumiy va muhim sifatlariga ko’ra predmetlarni guruhlashtirish, umumiylashtirish kabilar kiradi. Umumlashtirish deganda psixologiyada narsa va hodisalardagi xossa, belgi, xususiyat, alomatlarni topish va shu umumiylik asosida ularni birlashtirish tushuniladi. Umumlashtirish asosida abstraktsiyalash jarayoni yotadi.
  
•