Mavzu : xatoliklar va o’lchashlarning xatoliklari reja

Qarama-qarshi qo [visit usuli shundan iboratki, o'lchash ikki marta
o'tkazilib, birinchi o'lchashda xatolikni keltirib chiqaruvchi sabab ikkinchi
o'lchash natijasiga teskari ta’sirda bo'ladi. Qarama-qarshi qo'yish usuli
xctolikni kompensasiyalash usuliga o'xshashlik tomoni bo'lgani bilan bu
usul, asosan, asbobiy xatoliklarni bartaraf etishda ishlatiladi.
Misol tariqasida Gauss tamonidan taklif qilingan teng elkali tarozida
massani aniqlash usulini keltirish mumkin.
Dastavval massali o'lchanadigan obyekt tarozining bir pallasiga
qo'yiladi va tarozini massali toshlar bilan muvozanatlashtiriladi. U
holda muvozanat holati quyidagicha bo'ladi:
m. = m , -1 ,
bu yerda, lj - tarozining haqiqiy yeika uzunliklarining nisbati. Keyin
o'lchanadigan obyekt tarozining boshqa pallasiga qo'yiladi (o'lchanadigan
obyekt va aniq massali toshlaming o'm i almashtiriladi) va ikkinchi marta
muvozanatlashtiriladi. I l — nisbat aniq birga teng bo'lmagani sababli
muvozanat buziladi va m, massani muvozanatlash uchun umumiy massasi
m, toshi ishlatiladi. U holda yangi muvozanat holati quyidagicha bo'ladi:
Keltirilgan tenglamalarni birga yechib, quyidagini hosil qilamiz:
mx - «jmi ■ m1.
Bunday holda, izianayotgan natija (mr) m, va laming o'rtacha
geometrik qiymati topiladi. к nisbat birdan farq qiladi (tarozilar teng yelkali hisoblanadi), shuning itchun »/, va m- laming qiymatlari bir-biriga
yaqin. Bunday holda /?;, va m2 laming o'rtacha geometrik qiymatlarini
uiami.ng o'rtacha arifmetik qiymatlari bilan almashtirish mumkin. Shunday
qilib, quyidagi ifoda hosil bo'ladi:. f Qarama-qarshi qo'yish usuli, shuningdek, muvozanatlashuvchi
o'zgarmas tok ko'prigi yordamida elektr qarshiligini o'lchashda keng
qo'llaniladi.
Simmetrik kuzatishlar usuli. Bu usul vaqt bo'yicha chiziqli
o'zgaruvchan progressiv xatoliklarni bartaraf etishda qo'llaniladi.
Simmetrik kuzatishlar usuli shundan iboratki, bunda o'lchashlar ketma-ket bir xil vaqt oralig'ida o'tkaziladi. O'lchashlar natijalarini qayta ishlashdakuzaiishiar intsrvalini simmetrik o'rtacha nuqtasiga nisbatan istalgan ikkikuzatishlar natijalarining xususiyatlari ishlatiladi. Bu xususiyat shundaniboratki, istalgan bir juft simmetrik kuzatishlar natijalarining xatoiiklari intervaiini o’rta nuqtasiga mos keladigan xatoligiga teng.


Xulosa: bu mavzudan man xatoliklarning kelib chiqishi sinflanishini organdim. Xatolikning turlari haqida chuqquroq malumotlarga ega boldim. Xatoliklarning boshidan oldini olish va xatolik kelib chiqqan holda uni o’lchash jarayonida bartaraf etishni organib oldim
Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   P.R.Ismatullayev, P.M.Matyakubova, Sh.A.Turayev “Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish” (62-70-betlar).
   

.