Mavzu: bolalarda fazoviy tasavvurlarni shakllantirish

MAVZU: BOLALARDA FAZOVIY TASAVVURLARNI SHAKLLANTIRISH
Reja:

1. 
   Bolalarda fazoda m o'ljal olishni rivojlantirish.
   
2. 
   Idrok qilish va fazoda m o'ljal olishda so'zning o'rni.
   
3. 
   Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar bilan tevarak-atrofni ko’zatishning ahamiyati.
   
4. 
   Har bir yosh guruhida fazoni idrok etishning o’ziga xos xususiyatlari
   

Bolalarda fazoda mo'ljal olishni rivojlantirish. Fazoviy tasavvur - fazodagi obyektlarni ongimizda aslidagidek idrok etish jarayonida narsa va hodisa to'g'risidagi mantiqiy fikrlab, xulosa qilingan bilimlar yig'indisi asosida aks ettirilgan obrazdir. Talabalarning fazoviy tasavvurlarini shakllantirish va u bilan bog‘liq bo'lgan malakani oshirish grafik faoliyatning eng muhim tarkibiy qismidir. Zero, hech bir o'quv fani fazoviy tasavvur va fazoviy farazni chizmachilikday rivojlantirolmaydi. Ilmiy- metodik adabiyotlarda fazoviy tasavvur, fazoviy faraz, fazoviy tushuncha, fazoviy tafakkur kabi so‘zlarni ko'p uchratish mumkin. Ammo bu so'zlar mazmuniga ko'ra har xil mohiyat kasb etadi, chunki tasavvur tafakkurdan,tafakkur esa tushunchadan keskin farq qiladi. Chizmachilik darslarida bu atamalarni qo'llashda proyeksiyani qurish bilan narsaning fazoviy qiyofasini tasavvur etishni tushunamiz. Buyumlar va ularning fazoviy munosabat va xususiyatlarini anglatish bilan bog;liq bo'lgan bu tushunchalar talabalarda tasodifan sodir bo'lmay, balki grafik savodni o'rgatish jarayonida chizmachilik o'qituvchilarining yordami bilan hosil bo'ladi. Fazoviy tasavvur real obyekt yoki model asosida u haqida sezgi organlari orqali kelib tushuvchi ma’lumotlarni tahlil qilish, idrok etish natijasida olingan bilimlar birliklari va ularning obrazlaridir. Tasavvo’rning chuqurligi idrokning yaxlitligi. ya'ni obvektni yaxlitligicha ko'rish hamda uning to’zilmasini, elementlari orasidagi aloqadorlikni, boshqa obyekt bilan o'zaro munosabatlarini aniqlash, u yoki bu figuraning hosil bo'lish usulini tushunish, uning keyingi harakatini oldindan ko'ra bilib qobilvatlarini belgilaydi. Fazoviy tasavvo’rning bunday sifati tasvirli axborotni tahlil qilish, standartlarni o'zgarmas obrazlarni aniqlash, qo'shimcha ma'lumotlarni to'plash va hosil bo‘igan fazoviy obrazlarni yangi aloqadoiiikda ko'rish bosqichida namoyon bo'ladi. Fazoviy tasavvur kcngligi xususiy vaziyatlarida qo'llaniladigan harakatlarning umumlashgan usullarini shakllantirish qobilvati bilan tavsiflanadi. Ya’ni bu sifat tanish vaziyatlarda yangi ma’lumotlarni e’tiborga olishga tayyor turishda namoyon bo‘ladi. Bu sifat muhandislik grafikasi fanlarini o‘qitishda grafik axborotni tahlil qilish bosqichida. standartlarni o'zgarmas obrazlarini aniqlash, ayniqsa, yangi qo‘shimcha m a’lumotlar olish jarayonida, fazoviy tasavvurlarni shakllantirish va rivojlantirishda qatnashadi. Fazoviy tasavvo’rning egiluvchanligi harakatlar usullarning variativlik xossasi bilan harakterlanadi. Harakat sharoitlari o'zgarganda qayta qurishning yengilligi, bir harakat turidan boshqasiga oson o'tish. bir predmet sifatini boshqasiga oson ko'chirish, qabul qilingan an’anaviy grafik amallar chegarasidan tashqarisiga chiqish, obyektning o'zgartirilganda uning asosiy xususiyatlarini saqlab qolish mumkin bo'lgan bir nechta vaziyatlarni ko'rish qobilyatlari bilan harakterlanadi. Tasavvo’rning bu sifati muhandislik grafikasini o'qitisftda fazoviy tasavvurlarni shakllantirish va rivojlantirishning barcha bosqichlarda namoyon bo'ladi. Fazoviy tasavvo’rning barqarorligi dastlab yaratilgan obrazning ko'rgazmali asosini inobatga olgan holda obraz ustida amallar bajarishda erkinlik darajasi bilan belgilanadi. Bu erkinlik yaqqollikning bir ko'rinishidan boshqasiga o'tishda, uning mazmunini o'ziga xos tarzda esda saqlab qolgan holda, obyektda o'zgarishlarni qayd etish, fazoviy obyekt obrazini tahlil qila olish malakasida namoyon bo'ladi. Geometrik shaklning turli xil tasvirlarini solishtirish, tahlil qila olish, sintezlash malakalarni egallash fazoviy tasavvo’rning rivojlanishiga yordam beradi. Fazoviy tasavvurlarning to'liqligi fazoviy obrazning tarkibiv to’zilmasi, ya’ni elementlar to'plam i, ular orasidagi aloqadorlik, ularning dinamik nisbatini ongimizda ekrin idrok etish bilan harakterlanadi. Hosil qilingan obrazda nafaqat obyektning tarkibiv to’zilmasiga kirgan elementlar. balki uning fazoviy joylashuvi ham aks ettiriladi. Shunda. ongim izda hosil qilingan geom etrik obyektlar obrazida illuming shakli, kattaligi, uning boshqa obyektlarga nisbatan yoki uning i|lsmlnrining bir-biriga nisbatan o'zaro joylashuvi haqidagi tasavvurlar va m.Г linnotlar o 'z ifodasini topadi. Fazoviy tasavvur to'liq bo'lishi uchun quyidagi malakalarga ega bo'lish kerak: - geometrik obyekt obrazini qismlarga ajrata olish; - geometrik obyekt obrazinining o'cham qiymatlarini aniqlay olish; - geometrik obyekt obrazini boshqa obrazlarga nisbatan o'zaro joylashuv nisbatini aniqlay olish; - geometrik obraz elementlarining bir-biriga nisbatan o'zaro joylashishini aniqlay olish; - chiziqli va burchakli kattaliklarni ko'rib baholay olish; - shakllangan obrazda unnig hususiyatlarini va elementlarning o'zaro joylashuvi haqida tasavvurini yetarli bo'lishi. Quyidagi malakalarni egallash fazoviy tasavvur dinamikligini rivojlantirishga yordam beradi: - ko’zatish, qarash nuqtasini tanlay olish va o'zgartira olish; - geometrik figuralar obrazi mazmundagi o'zgarishlarni qayd eta olish. Dinamiklik sifati proyeksiya tushunchasini shakllantirish asosida yotadi, fazoviy tasavvurlarni rivojlanish jarayonida tekis va fazoviy shakllarni birgalikda o'rganish imkonini beradi. Bu ko'rsatkich ko'proq ko’zatish nuqtasini hayolan o'zgartirishni talab qiladigan masalalarni hal qilishda namoyon bo'ladi. Obvektga turli ko’zatish nuqtasidan qaray olish malakasi geometrik vazifalarni hal qilishda: fazoviy shakllarning qirqimi, kesimini qurish, geometrik qayta to’zish amallarini, proyeksion vazifalarini bajarish va hokazolarda muhim ahamiyatga ega. Bu sifatlarning to'liq egallanishi fazoviy tasavvurlar ustida amallar bajarish, murakkab fazoviy obyektlarni qiyinchiliksiz osongina tasavvur eta olishni ta'minlaydi hamda fazoviy tafakko’rning to'liq, barqaror shakllanganini ifodalaydi.