Mavzu: bolalarda fazoviy tasavvurlarni shakllantirish

Idrok qilish va fazoda m o'ljal olishda so'zning o'rni. Tevarak-atrof tushunchasi keng m a'nodagi. m urakkab. serqirra tushunchadir. Biz. tevarak-atrof m a’nosida. bizni o‘rab turuvchi obyektiv olam harakteristikasini anglaymiz. Biz tevarak-atrof haqidagi bilim va malakalarni egallash uchun, shuningdek uning shakli. belgilari haqida, ularning to’zilishi, balandligi, o’zunligi, kengligi haqida, predmetlarning joylashuvi, ularning orasidagi masofani aniqlashdagi va belgilay olishni o‘rganish uchun, tevarak-atrof haqidagi tushunchalarini yanada mustahkamlash uchun- turli tevarak-atrof kategoriyalariga murojaat qilamiz. Bunda biz avval predmetlarning belgilariga qarab (ya’ni shakli va o ‘lchoviga, har xil o‘lchovligiga) va tevarak atrofdagi belgilarga qarab (ya’ni tevarak-atrofni yaxlitligicha tushintirish, predmetlarning bir biridan farqi yoki o‘xshashligi (tabiatda) va h.k. farqlay olishga o‘rganishimiz va o ‘rgatishimiz kerak. Tevarakatrofni chamalash, m o'ljal olish tushunchasi, masalasi murakkab masaladir. Tevarak-atrofni mo'ljal olish to’rgan yoki belgilangan joy taxminga olinadi. Masalan: kishi tevarak-atrofni yaxshilab ko’zatib «O ‘zi to’rgan nuqta» haqida ma’lumot bera olish; yon atrofidagi obyektni tushuntira bilishi kerak: o’zi qo’yib ketgan predmet yoki insonni qayta tevarak-atrofni chamalash orqali topib kelishi yoki aniq ma’lumot bera olishi kerak; inson tevarak atrofni obyektlicha tushuntirayotganda, chalkashtirmay, predmetlarning bir xil yoki har xilligini tushintira olishi, shuningdek qaysi predmet qaysinisining ortida, oldida, orosida, o’zoq, yaqinligi. xullas orasidagi masofa haqida toTa ma’lumot bepa olishi kerak. Tevarak-atrof haqidagi, uni aniq m o'ljal qila olish haqidagi belgilarga har bir inson ega bo'lishi kerak. Bu bilimlar esa ularga yoshlikdan beriladi. M o'ljal olishni yaxshi bilgan har qanday yo‘lovchi adashmaydi, adashganni yo‘lga solib yuboradi.Kattalar misolida ko‘rsak: Men to’rgan kenglikda dala bo'lib, 20 qadam oldinda, 15 qadam o‘ng tarafimda terak daraxti bor.Terakning o’zunligi taxminan 20-25 m, yo'g'onligi taxminan 35 sm. Pastki shoxlarida barglari yo'q. Tepa shoxlari serbarg, terak ustida qora qarg'alar uchib yuribdi. Yoki biror bir uy, ko‘cha, xonada ma’lumot berish. Inson faol harakatini davom ettirishi uchun koordinatsiyani va mo'ljal olishni yaxshi bilishi kerak. Ko‘pchilik bu usuldan faqat bir joydan ikkinchi bir joyga adashmasdan borib kelishi uchso’ngina foydalanadi. Mo'ljalni aniq belgilay olish. jovlarni yaxshi o'zlashtirish uchun. shu «damning I'sliili (|olish qobiliyati, xotirasi, diqqat-e'tibori, o'ylash. esga tushirish. ko'z oldiga krltini olish kabi qobiliyatlari ancha mustahkam bo'lishi kerak. Aks holda, bu (zaif odamlar mo'ljal olishni yaxshi belgilay olmaydilar. Tevaraknliolni chamalash har bir odamning o'ziga qulayligini tanlab olishiga bog'liq. «O’zini» yoki boshqa birovni, o'ng qo‘l, chap qo4, tushunchalari bilan. yoki prcilrnctlarning shakliga qarab, joylashuviga qarab ham mo'ljal ola bilishi mumkin. Masalan: ba’zilar uy yoki magazinning nomini, nomerini, manzilini bilmaydilar-ku lekin qaysi transport bilan, qanday qilib borishni shunday aniq qilib tushuntaridilarki, hatto «ko'z yumib» borib topish mumkin.