Mavzu: falsafa uning predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli reja: 1

Falsafa va fanning umumiy jihatlari shundaki, ular: 
-avvalo aqlga tayanadi va oqilona bilimni yaratishga harakat qiladi; 
-o„rganilayotgan ob'ektlar va hodisalarning qonunlari va qonuniyatlarini 
aniqlashga qarab mo„ljal oladi; 
-kategoriyalar apparatini (o„z tilini) yaratadi, o„zlari ilgari surgan 
qoidalarni asoslaydi, ularga dalil-isbot keltiradi va yaxlit tizimlarni 
yaratishga harakat qiladi. 
Falsafa va fan o‘rtasidagi farq shunda namoyon bo‘ladiki: 
falsafa doim u yoki bu faylasuf nomi bilan bog„lanadi, bunda uning 
g„oyalari, asarlari bo„lishi va ularga boshqa faylasuflar qo„shilishi yoki 
qo„shilmasligiga bog„liq bo„lmasligi mumkin. Fan esa, mohiyat e'tibori bilan, 
jamoa mehnati mahsulidir; 
-falsafada (muayyan fanlardan farqli o„laroq) yagona til va yagona tizim 
mavjud emas. Bu yerda fikrlar rang-barangligi me'yor sanaladi. Fanda esa 
monizm hukm suradi, chunki hyech bo„lmasa fanning u yoki bu muayyan 
sohasidagi asosiy tamoyillar, qonunlar va kategoriyalar tizimi (til)ga 
nisbatan yondashuvlar birligi albatta mavjud bo„ladi; 
-falsafa ilmiy bilimlar va dalillardan keng foydalanadi, biroq uning uzil-
kesil xulosalari ishonchli deb hisoblanishi mumkin emas, zero ular asosan 
faylasuflarning sub'ektiv fikrlari va mulohazalariga asoslanadi. Fan esa 
mohiyat e'tibori bilan isbotlangan va sinashta bilimlar olishga harakat 
qiladi, bunda olingan bilimlarni tekshirish yoki rad etish imkoniyatining 

---

mavjudligi bu bilimlar haqiqiyligi va ilmiy jihatdan asosliligining muqarrar 
sharti hisoblanadi; 
-falsafiy bilimlarni tajribada sinash mumkin emas (aks holda ular ilmiy 
bilimlarga aylanadi); 
-falsafa aniq prognoz bera olmaydi, ya'ni u ishonchli bilimlarni kelajakka 
tatbiq etishga qodir emas, zero unda bunday bilimlar yo„q. Ayrim faylasuf 
falsafiy qarashlarning muayyan tizimi yordamida faqat bashorat qilishi 
mumkin, lekin u olim kabi prognoz qilish yoki modellashtirishga qodir 
emas.
Falsafaga milliylik xos, fan esa jamoa mehnati mahsuli sifatida dunyoviy 
ahamiyatga ega.