Kuzatishlarimiz natijasi shu pedagogik vositalarni quyidagicha
aniqlashga yordam berdi:
- ta’lim-tarbiya mazmuni, shakl, usul va vositalarining milliyligi;
- ijtimoiy omillar: ta’lim-tarbiya jarayonini;
- xududiy omillar: bola yashayotgan o‘lka, milliy qadriyatlari, urf-odatlari va
an’analari, boyligi, tarixiy o‘rni va ahamiyati.
Har bir davrda yuz beradigan voqiya-hodisalar tug‘risida
tarbiyachinining bolalarga mohirona hikoya qilib berishi vatanparvarl ikni
tarbiyalashada muhim vosita bo‘lib hizmat qiladi.
Ushbu omillarning pedagogik jihati ularning o‘zlariga xos xususiyatlari
hisobga olingan taqdirda, milliy g‘urur tuyg‘ularini his etishda va uning tizimini
ishlab chiqishda muhim ahamiyat kasb etadi. Maktabgacha ta’lim muassasalari
tarbiyalanuvchilarda milliy tuyg‘uni shakllantirish tizimini o‘rganishda, ishlab
chiqishda har bir mashg‘ulot, tarbiyaviy tadbirlar, to‘garaklar ular ongida
milliylikning chizgilari (manzarasi) haqidagi tasavvurini o‘zgartirish, shaxsiy
hayot, jamiyatda o‘z o‘rnini topishga erishish, milliylikning tarbiyaviy mohiyatini
anglab yetish malakalarini shakllantirish turli faoliyatning natijalarini oldindan
ko‘ra bilishga o‘rgatish, tabiat va jamiyat haqida ilmiy bilim bilan qurollantirish
kerak.
Maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarida milliy tuyg‘uni
shakllantirish maqsadi va vazifalarini ijobiy hal etishda ularning tarbiyasiga,
tavsifiga xos milliy muhit yaratish va yuqoridagi barcha omillarga tayanish lozim.
Chunki tarbiyachi va tarbiyalanuvchi faoliyatning samaradorligini oshiruvchi,
ularning talab va ehtiyojlarini qondiruvchi muhit zarurdir.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida milliy muhitning o‘ziga xos mazmunga
ega bo‘lishi davr taqozosidir. Bu mazmun zamirida bolalarda milliy g‘ururni
shakllantirish yotadi: umuminsoniy va milliy qadriyatlar; urf-odat va an’analar,
xalq donishmandligi durdonalari negizini tashkil etgan sharqona tarbiyaning asosiy
sifatlari; insonparvarlik, mehnat-sevarlik, vatanparvarlik, mehr-oqibat, ota-onaga
hurmat, sahovat, iymon-e’tiqod va shu kabilar.
Hozirgi kunda matbuot va ommaviy axborot vositalari, kino, teatr
repertuarlari milliy mazmunda tashkil etilmokda, boyib bormokda. Ularning butun
faoliyati jamiyatimizdagi ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy-madaniy o‘zgarishlarni
insonlar ko‘z o‘ngida gavdalantirish, milliy xarakterni shakllantirish,
ma’naviyatimiz sarchashmalaridan bahramand etish, g‘ururlanishimizga asos
bo‘lgan milliy urf-odatlarimiz, an’analarimiz, tarixiy meros va asarlarimiz,
tilimizni, qadriyatlarimizni qaytadan tiklashga, ularga nisbatan mehr-muhabbatni
shakllantirishga erishishga qaratilgan. Maktabgacha ta’lim muassasalari
tarbiyalanuvchilarida milliy g‘ururni shakllantirish asosida olib borilgan tadqiqot-
tajriba ishlarida, suhbatlar, og‘zaki savol-javoblar orqali ma’lum bo‘ldiki, bolalar
tadbirlar, ahloqiy, ma’naviy, tarixiy, milliy qadriyatlar, ertaklar, rivoyatlar doir
materiallarni qiziqib tinglashar, tomosha qilishar ekan.
Tarbiyachilar bolalarga insonni o‘rab olgan olamning murakkabligini,
ajoyibotlarini, sirliligini anglashlariga, tabiat inson turmush tarzi qulayliklarining
garovi ekanligini tushunib yetishlariga shu sababdan tabiatni muhofaza kilishni
idrok qilishlariga yordamlashadilar. Shuni unutmaslik lozimki, tabiatdagi hamma
narsa, vokea-hodisalar bolalar uchun qiziqarli va sirli topishmoqday tuyuladi. Ular
bu jumboqlar sirini bilishga, sabablarini anglashga harakat qiladilar. Bola dastlabki
tizimli ta’limni maktabgacha ta’lim muassasasida oladi. Binobarin, uning sog‘lom,
xar tomonlama barkamol bo‘lib shakllanishi bevosita tarbiyachi faoliyati bilan
uzviy bog‘likdir. Har bir maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilari insonparvarlik
va vatanparvarlik qoidalariga rioya qilgan holda, bu faoliyat insonni xar
tomonlama himoya qilishga, uni ulug‘lashga, milliy g‘ururlanishga qaratilishi
lozim. Asl vatanparvar unvonini olish uchun insonga juda katta mas’uliyatli
ma’naviy-ahloqiy vazifalar yuklanadi. Nima va qanday hodisa bo‘lishidan qat’i
nazar, tug‘ilib o‘sgan qishlog‘ini, shaharini, boshqacha aytganda, kindik qoni
tomgan zamin-Vatanini tark etmaydi. Bunday insonlar asl vatanparvarlar deyiladi.
Zero, faxrlanish haqiqatdan ham yaxshi xulqlar va oliy fe’llarda oldin ketish,
ilmu hikmatni egallash va imkoniyat boricha mavjud nopokliklardan tozalanishdir.
Kimda shunday sifatlar topilsa, hukm uning foydasiga va kimda bular yetishmasa,
hukm uning zarariga bo‘ladi. Zotan, Vatanni sevish, xalqni hurmat qilish
faxrlanish yoxud ulardan g‘ururlanish belgisi bo‘lib, bu yaxshi xulk va yaxshi
fazilatdir. Kimki millatning madaniyati tarixidan, ajdoddari qoldirgan barcha
meroslardan, hamma sohadagi an’analaridan faxrlana bilsa, o‘tmishda vatani va
xalqi boshiga tushgan dahshatli va ayanchli fojiaviy taqdirdan achinsa, u vatan va
xalqi kelajagi uchun, nurli istiqlol yo‘lida fidoyi bo‘lish orzusida yashaydi, mehnat
qiladi, o‘z kasbining ustasi bo‘lishga intiladi, tashabbuskorlikni qo‘lga kiritish
armonlari bilan nafas oladi.Bevosita ta’lim-tarbiya beruvchi muassasalar mafkuraviy ta’limning asosiy
uchoqlaridir. Ularning barchasida amalga oshiriladigan mafkuraviy ta’lim
jarayonida ustuvor ahamiyat kasb etishi:
- Vatan tuyg‘usini shakllantirish;
- ona tilimizga, yurtimizga muhabbat o‘yg‘otish;
- milliy qadriyatlarga hurmatni kuchaytirish;
- ezgulik timsoli bo‘lgan ayollarni ulug‘lash;
- oilaning vatanparvarlik hissini tarbiyalashdagi rolini ko‘rsatish;
- umuminsoniy qadriyatlarning millatlararo totuvlik, bag‘rikenglik,
dunyoviy ilmlarga intilish va ilg‘or madaniyatni shakllantirish vositasi ekanini
o‘qtirish lozim.Mamlakatimizda ta’lim-tarbiya sohasida amalga oshirilayotgan tub
islohotlar barkamol inson shaxsini shakllantirishga qaratilgan bo‘lib, xalqimizning
milliy manfaatlariga, ezgu maqsadlariga to‘la mos keladi. Maktabgacha ta’lim
muassasalari tarbiyalanuvchilarida milliy g‘urur va vatanga muhabbat hissi o‘z
uyiga, bog‘chasiga, tarbiyachiga muhabbatni tarbiyalashdan boshlanadi. Bolalar
ota-onalari va tarbiyachilari ularga qanday g‘amhurlik qilayotganini kuradilar va
his etadilar, natijada bolalarda ularga bo‘lgan muhabbat yanada ortadi, ularning
g‘amxo‘rligi va himoyasiga ishonch hosil qiladilar. Ular ota-onalari va
tarbiyachilardan o‘z shahri, qishlog‘i tug‘risidagi ko‘p narsani bilib oladilar.
Pedagog-tarbiyachi “Vatan”, “Bizning shahar”, “O‘zbekistonning poytaxti
Toshkent“, ”Qishlog‘imizning eng yaxshi kishilari“, “Shahrimizning eng yaxshi
kishilari“ va shunga o‘xshash mavzular bo‘yicha kitob va rasmlar tanlaydi, turli
al’bomlar, papkalar tayyorlab, bolalar bilan olib boradigan ta’lim-tarbiyaviy
mashg‘ulotlarda foydalanish lozim.
Bizning respublikamiz o‘z mohiyati bilan baynalminaldir. Shuning uchun
maktabgacha tarbiya bolalarda milliy g‘urur, vatanparvarlik, baynalminalchilik,
hislarini tarbiyalab borish muhim ahamiyatga ega.
Maktabgacha tarbiya yoshdagi bolalarni milliy ruhda, milliy g‘urur ruhida
tarbiyalash asosida boshqa millat va xalqlarga ijobiy munosabat va do‘stona his-
tuyg‘ular o‘yg‘otish, turli xalqlar hayotiga qiziqish hissini paydo qilish maqsadi
yotadi.
|
