Mavzu: Moliyaviy qarorlarni qabul qilish bosqichlari Reja: Moliyaviy qarorlarni qabul qilish bosqichlari Biznesning maqsadlari

Moliyaviy rejalashtirishda 6-bosqich: rejani kuzating
Buning sababi moliyaviy rejalashtirish deb ataladi: rejalar evolyutsiyasi va hayot kabi o‘zgarish. Rejalar yaratilgach, u aslida tarixning bir qismidir. Shuning uchun rejani vaqti-vaqti bilan kuzatish va almashtirish kerak. Nikoh, farzand tug‘ilishi, martaba o‘zgarishi va boshqalar kabi hayotingizda nima o‘zgarishi mumkinligini o‘ylab ko‘ring. Bu tadbirlar hayot va moliya bo‘yicha yangi istiqbollarni talab qiladi. Endi soliq qonunchiligi o‘zgarishi, foiz stavkalari, inflyatsiya stavkalari, birja bozori o‘zgarishi va iqtisodiy tushkunlik kabi nazoratdan tashqari moliyaviy o‘zgarishlarni ko‘rib chiqing. O‘zgarishdan boshqa hech narsa qolmaydi!
Hayotning o‘zgarishi, qonunlar o‘zgarishi va rejangiz ham shunday bo‘ladi. Ammo yana bir bor, shuning uchun bu moliyaviy rejalar deb nomlanmagan, moliyaviy rejalashtirishdir !
Endi siz moliyaviy rejalashtirishning 6 bosqichini bilasiz, ularni shaxsiy sug‘urta rejalashtirish, soliq rejalashtirish , pul oqimi ( byudjetlashtirish ), ko‘chmas mulkni rejalashtirish , investitsiya qilish va pensiya kabi shaxsiy moliyalashtirishga qo‘llashingiz mumkin.
Faqat hayotga yoki moliyaviy o‘zgarishlarga ro‘baro‘ kelganligi sababli, bu qadamlarni qaytarishga harakat qiling. Bundan tashqari, professional moliyaviy rejalashtiruvchilar qilish va reja asosida rejani muntazam ravishda qayta ko‘rib chiqishingiz mumkin, masalan, yiliga bir marta².
3. Moliyalashtirish, investitsiyalash va mustaqillik
Agar biz kompaniyalar moliyaviy qarorlar qabul qilishda aksiyadorlar farovonligini maksimallashtirishga intilishlari kerakligi nuqtayi nazariga qo‘shilsak, biz endi qanday qilib menejerlar, nazariy jihatdan bo‘lsada, ushbu maqsad hisobga olingan holda qaror qabul qilishlari kerakligiga e‘tibor qaratishimiz mumkin. Keling, buni misollar orqali ko‘rib chiqamiz. Shubhasiz, menejment muammoga duch keldi. Agar ular aksiyadorlar farovonligini maksimallashtirishga urinib ko‘rsalar, X loyihasida ishtirok to‘g‘risidagi qaror to‘g‘ri bo‘ladi. Ushbu qaror, hech bo‘lmaganda, ikki nafar aksiyador uchun maqbul bo‘lmaydi: miss Iger pullarni hozir olishni, missis Stedi esa – olti oydan kechiktirilmagan muddatda olishni ma‘qul ko‘radi. Albatta, 12000 f.st. 10000 f.st.ga nisbatan ko‘proq, biroq agar ushbu summani siz istalgan yoki zarur paytda sarflashingiz mumkin bo‘lmasa, bunda 10000 f.st. olishingiz yaxshiroqdir. Chamasi, kompaniyaning har bir aksiyadori ko‘nglidagini topish mumkin emas: bir aksiyador manfaatlarini qondirib, siz boshqa aksiyadorlar manfaatlarini cheklab qo‘yasiz, chunki har bir aksiyador uchun xarajatlar muddati, turli darajada bo‘lsada, ahamiyatga ega bo‘ladi. 2.2-misol. X loyiha: loyihaga qo‘yish yoki sarflash? Bir-biridan mustaqil bir necha aksiyadorlar mas‘uliyati cheklangan shakldagi Industries Ltd kompaniyasiga egalik qiladilar. Ulardan uch nafari: miss Iger, mister Peshient va missis Stediga – kompaniya aksiyadorlik kapitalini tashkil etadigan 200 mingta oddiy aksiyaning 20 mingtadan oddiy aksiyalari tegishli. Hozirgi vaqtda Industries Ltd kompaniyasi faqat bitta aktivga, aynan esa, 100 000 f. st. pul summasiga ega. Kompaniya menejmenti ushbu summani aksiyadorlarga dividendlar sifatida to‘lash (yuqorida qayd etilgan uch nafar aksiyadordan har biriga 10 000 f. st.dan, ya‘ni 100 000 f. st.ning 10/1 qismini tashkil etadi) yoki pullarni X loyihasiga investitsiya qilish o‘rtasida ikkilanib turibdi. Ushbu investitsiya loyihasi dastlabki zudlik bilan butun 100 000 f. st. summa qo‘yilishini talab qiladi, yil mobaynida 120 000 f. st. daromad keltiradi, shundan so‘ng yopiladi. Loyiha amalga oshirilgan taqdirda, barcha ishlab topilgan summa keyingi yilda dividendlar sifatida to‘lanadi (miss Iger, mister Peshient va missis Stediga 12 000 f. st.dan). Faraz qilaylik, ayni paytda investorlar uchun muqobil investitsiya loyihalari, shuningdek‚ boshqa kompaniyalar aksiyalarini xarid qilish variantlari mavjud emas. Bundan tashqari, pullarni qarzga olish yoki berish imkoniyati yo‘q. Aksiyadorlar o‘rtasida X loyihasi yuzasidan kelishmovchiliklar paydo bo‘lishi mumkinligini taxmin qilib, kompaniya menejerlari ehtimoliy variantlarni e‘lon qilish uchun aksiyadorlar yig‘ilishini chaqirishga qaror qildilar. Yig‘ilishda quyidagi uchta fikr-mulohaza bildirildi:
• Miss Iger fikricha, Industries Ltd kompaniyasi investitsiyalarni amalga oshirmasligi, biroq u zudlik bilan dividendlar to‘lashi kerak, chunki garchi miss Igerning pullarni shu zahoti sarflash niyati bo‘lmasada, biror-bir narsa xarid qilish zarur bo‘ladigan holatda kerakli summaga ega bo‘lishi unga yoqimli bo‘ladi. U qo‘shimcha 2000 f. st. dividendlar to‘lov muddati kechiktirilishi o‘rnini qoplaydi deb hisoblamaydi.
• Mister Peshient so‘zlariga ko‘ra, X loyihasini amalga oshirish maqsadga muvofiq, chunki har qanday holatda ham uning keyingi yilgacha dividendlarni sarflash niyati yo‘q va 10 000 f. st. o‘rniga 12 000 f. st.ga ega bo‘lishni afzal biladi, shunda ularni sarflashga qaror qiladi.
• Missis Stedi ta‘kidlashicha, u – X loyihasi tarafdori, biroq zudlik bilan dividendlar to‘lanishi uchun ovoz berishni maqsad qilgan, chunki olti oydan keyin uyga yonma-yon kichik uy qurilishiga to‘lash uchun unga pullar kerak³.
Kompaniyaning boshqa aksiyadorlari fikrlari ham shunga o‘xshash tarzda taqsimlanishi kutiladi. Mablag‘larni qarzga olish va qarzga berish Agar o‘z misolimizni biroz amaliyotga yaqinlashtirsak hamda Industries Ltd kompaniyasi va uning aksiyadorlari mablag‘larni qarzga olishlari va qarzga berishlari mumkinligini faraz qilsak, menejerlar dilemmasi yo‘qoladi. Buni misollar bilan ifodalash uchun, keling faraz qilaylik, har yilgi foiz stavkasi 10% ni tashkil etadi. Agar X loyihasi qabul qilinsa, mablag‘larni qarzga olish va qarzga berish imkoniyatlari paydo bo‘lishi uch nafar aksiyadorning nuqtayi nazariga qanday ta‘sir ko‘rsatishini ko‘rib chiqamiz:
• O‘z pullarini zudlik bilan olishni istagan miss Iger bankdan kelgusi yilda foizlar hisobga olingan holda to‘lov summasi 12 000 f. st.ni tashkil etadigan miqdorda qarz (ssuda) olishi mumkin. Qarz u kelgusi yilda oladigan dividendlar hisobiga to‘lanishi mumkin. Kredit summasi 10 909 f. st., ya‘ni 12 000 f. st. x 100/(100+10)ni tashkil etadi [tekshirish: 10 909 f. st. + (10 909 f. st. x 10%) = 12 000 f. st.]. Shunday qilib, miss Iger X loyihasi rad etilgan holatga nisbatan 909 f. st. ko‘proq mablag‘ni zudlik bilan olishi mumkin. Albatta, u baribir bankka yil oxirigacha 12 000 f. st. qarz bo‘ladi, biroq o‘z dividendlaridan ushbu qarzni to‘lash uchun foydalanadi.
• Bir yil kutib turishni ma‘qul bilgan mister Peshient o‘zining 12 000 f. st. mablag‘ini bir yildan keyin oladi va sarflaydi. Agar X loyihasi rad etilsa, u amalga oshirishi mumkin bo‘lgan eng yaxshi variant – 10 000 f. st.ni bankka qo‘yishdan iborat. 10%li foiz stavkasida bir yildan keyin ushbu mablag‘ 11 000 f. st.ga aylanadi.
• Pullarini olti oydan keyin olishi zarur bo‘lgan missis Stedi foizlar hisobga olingan holda kelgusi yilda qarzni to‘lash summasi 12 000 f. st.gacha o‘sishi uchun o‘ziga qulay vaqtda bankdan ssuda olishi mumkin. Birinchi olti oy mobaynida unga pullar kerak emasligi tufayli unga faqat ikkinchi yarim yillikda qarz olishi yetarli bo‘ladi. Qarz summasi 11 429 f. st.ni tashkil etadi [12 000 f. st. x 100/(100+5)]. Agar kompaniya X loyihasini rad qilsa, missis Stedi esa o‘z pullarini bankka olti oyga qo‘ysa, summa faqat 10 500 f. st.gacha ko‘payadi [10 000 f. st. + (10 000 f. st. x 1/2 x 10%)]. 39 Tushunarli, agar X loyihasi qabul qilinsa, uch nafar investorning har biri qachon sarflash istagidan qat‘i nazar ko‘proq pul oladi. Bu kompaniyaning boshqa aksiyadorlariga ham tegishlidir. Aksiyadorlar yakdillik bilan X loyihasini amalga oshirish uchun ovoz beradilar. Y loyihasi Endi, keling, faraz qilaylik, X loyihasini amalga oshirish mumkin emas, biroq zudlik bilan dividendlarni to‘lash yoki Y loyihasini amalga oshirish o‘rtasida tanlov mavjud. Ushbu loyiha ham zudlik bilan 100 000 f. st. qo‘yilmani talab qiladi, biroq loyiha kelgusi yilda yakunlanganda faqat 109 000 f. st. keltiradi. Y loyihasining qabul qilinishi o‘z pullarini zudlik bilan olishni istagan missis Igerga qanday ta‘sir ko‘rsatishini ko‘rib chiqaylik. U kelgusi yilda unga dividendlar (10 900 f. st.) to‘langunga qadar yana bankdan ssuda olishi mumkin. Uning uchun ehtimoliy qarz summasi 9 909 f. st.ni tashkil etadi [ya‘ni 10 900 f. st. x 100/(100+10)]. Boshqa tomondan, agar Y loyihasi rad qilinsa, u 10 000 f. st. oladi. Shubhasiz, u Y loyihasi rad qilinishini ma‘qul ko‘radi. X loyihasiga qo‘llanilgan mantiqdan foydalanib, osonlik bilan ko‘rsatishimiz mumkinki, mister Peshient va missis Stedi, boshqa aksiyadorlar kabi missis Iger fikriga qo‘shiladilar. X loyihasi va Y loyihasi shak-shubhasiz haqiqatni namoyish qiladi:
Agar kompaniya daromadlilik darajasi foiz stavkasidan yuqori bo‘lgan, aksiyadorlar mablag‘larni qarz olish va qarz berish imkoniyatiga ega bo‘lgan loyihalarni amalga oshirsa, aksiyadorlarning farovonligi o‘sadi. Aksiyadorlar boshqa usul bilan olishi mumkin bo‘lgan daromaddan kamroq daromad keltiradigan loyihalar aksiyadorlarning farovonligini pasaytiradi.
X loyihasi 20% yillik daromad keltiradi [(120 000 f. st. – 100 000 f. st.) /100 000 f. st.], Y loyihasi 9% daromad keltiradi, kredit uchun foiz stavkasi 10%ni tashkil etadi. Shubhasiz, 10% foyda keltiradigan loyiha aksiyadorlar farovonligini o‘zgartirmaydi.