Mavzu: O‘zbekistonda fermer va dehqonxo‘jaliklari faoliyatini takomillashtirish yo‘llari

2. O’zbekistonda fermerlikni rivojlantirishni ustuvorligi. Fermer xo’jaliklarining yer maydonlarini optimallashtirish.

Qishloq xo’jaligida davom etayotgan tarkibiy o’zgarishlar jarayoni fermerlikni, dehqon xo’jaliklari bilan bir qatorda, qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishini tashkil qilishning asosiy shakllaridan biriga aylantirdi. Fermer xo’jaliklarini rivojlantirishni rag’batlantirish bo’yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish ularning barqaror va samarali rivojlanishida muhim omil hisoblanadi.
1-jadval

Xo’jalik yuritish toifalari bo’yicha mahsulot ishlab chiqarish tarkibi

Qishloq xo‘jaligining asosiy ko‘rsatkichlari^1
Ko‘rsatkichlar	2019	2020	2021	2022 Q4	2023 Q1
Qishloq xo‘jaligi ekinlari ekin maydoni, ming gektar	3309,4	3396,1	3260,7	x	x
Qishloq xo‘jaligi mahsuloti, mlrd. so`m	216283,1	250250,6	303415,5	347564,4	37760,2
shu jumladan:
dehqonchilik	111904,8	123858,8	152130,4	179853,4	2752,9
chorvachilik	104378,3	126391,8	151285,1	167711,0	35007,3
Qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarishning o‘sish sur'ati, o‘tgan yilga nisbatan foizda	103,3	102,7	103,9	103,6	103,2
shu jumladan:
dehqonchilik	104,8	103,2	104,3	103,8	97,7
chorvachilik	101,6	102,1	103,5	103,4	103,6

Manba: O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlari

Ammo, bog’dorchilik yo’nalishida tashkil etilgan fermer xo’jaliklari o’lchamlari juda kichikligi (o’rtacha 1,5-2,5 ga) bilan birgalikda, yirik qishloq xo’jaligi korxonalarini qayta tashkil etish natijasida bitta shirkat xo’jaligi o’rnida 300-400 fermer xo’jaliklari paydo bo’lishi yetishtirilgan mahsulotni tayyorlash, tashish, saqlash va sotish, shuningdek, moddiy-texnika ta’minoti borasidagi fermerlar faoliyatini muvofiqlashtirishda bir qator muammolar yuzaga keladi. Shu bois bunday muammolar paydo bo’lishining oldini olish, mavjud muammolarning samarali yechimlarini topish maqsadida fermer xo’jaliklari va hududdagi boshqa qishloq xo’jaligi korxonalari, qayta ishlovchilar, savdo va transport tarmog’i korxonalari tomonidan ixtiyoriylik asosida agrosanoat firmalari tashkil etildi.
Yangidan tashkil etilgan bog’dorchilik yo’nalishidagi fermer xo’jaliklari yagona yer solig’i to’lashdan 5 yil muddatga; fermer xo’jaliklari, qayta ishlash va xizmat ko’rsatish sohasi korxonalari ishtirokida ixtiyoriylik asosida yangidan tashkil etilgan agrosanoat firmalari esa daromad (foyda) solig’i to’lashdan, yer solig’i, mulk solig’i, qo’shilgan qiymat solig’i (importga qo’shilgan qiymat solig’idan tashqari), yagona soliq to’lovi to’lashdan - 3 yil muddatga ozod qilindi.
Ayni paytda soliq solishdan bo’shaydigan mablag’lar maqsadli ravishda meva-sabzavotni qayta ishlash sohasini rivojlantirish, yangi bog’ va uzumzorlar yaratish, kengaytirishga yo’naltirilishi qat’iy belgilab qo’yildi. Ushbu tadbirlar yangi bog’ va uzumzorlar barpo etilishini hamda mavjudlarining hosildorligini oshirishni, agrosanoat firmalari tashkil qilishni rag’batlantiruvchi muhim iqtisodiy dastak vazifasini o’tadi.