Maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi toshkent davlat o‘zbek tili

Payt ergash gap bosh gapdan anglashilgan mazmunning ro‘y berish vaqtini ifodalaydi va bosh gapga o‘rin –payt, chiqish kelishigi shakli orqali bog‘lanadi: Äčim qağan qamšağ boltuqïnta, bodun ölüg iglig boltuqïnta Izgil bodun birlä süŋüshdimiz – amakim xoqonning davlati zaif boʻlganda, xalq oʻlib, kasal boʻlib turganda Izgil xalqi bilan jang qildim; Üzä kök täŋri asra yağïz yär qïlïntuqda, äkin ara kisi oğlï qïlïnmïs – Yuqorida koʻk osmon, pastda qoʻngʻir yer yaratilganda ikkisining oʻrtasida inson bolasi yaratilgan (KT).
Sabab ergash gapli qoʻshma gap. Sabab ergash gapni tashkil etgan gap bosh gapdan anglashilgan harakat-holatning ro‘y berish sababini bildiradi, ergash gapni bosh gapga bog‘lashda üčün ko‘makchisi xizmat qiladi. Bunda ergash gap kesimi sifatdosh yoki ot, sifat orqali ifodalanadi. Masalan: Täŋri yarlïqaduq üčün öküš täyin biz qorqmadïmïz süŋüšdimiz – Tangri yorlaqagani uchun koʻp, biz qoʻrqmadik, jang qildik (Toʻn); Täŋri küč bärtük üčün qaŋïm qağan süsi böritäg ärmis - Tangri kuch bergani uchun otam xoqonning qoʻshini boʻriday ekan (KT).
Shart ergash gap bosh gapdan anglashilgan mazmun qanday shart- sharoitlarda ro‘y berishini ko‘rsatadi va kesimi shart fe’li yoki ot bilan ifodalanadi: Üzä täŋri basmasar, asra yär tälinmäsär, türk bodun äliŋin törüŋin artatï? – Tepadan osmon bosmagan boʻlsa, pastda yer yorilmagan boʻlsa, turk xalqi eling, qonun-qoidangni kim buzdi? (KT); Ältäriš qağan qazğanmasar, udu bän özüm qazğanmasar, äl yämä, bodun yämä yoq ärtäči ärti – Eltariš xoqon (gʻalaba) qozonmasa, soʻŋra men oʻzim qozonmasam, el ham, xalq ham yoq boʻlar edi (Toʻn).