Maxsus va inklyuziv ta’lim uchun samarali pedagogik texnologiyalar

"Barcha talabalar uchun hurmat va rivojlanish muhitini yarating"
Strategiya
Maktabning ijobiy madaniyatini yoki maktab etnosini yaratish maktabni rivojlantirish maqsadlarini aniqlash va ularga erishishni o'z ichiga oladi. Ushbu maqsadlar maktab jamoatchiligining barcha a'zolari, ayniqsa yetakchilik uchun umumiy qadriyatlar, qarashlar, urf-odatlar va xulq-atvor me'yorlarini aks ettiradi. Inklyuziv maktablar uchun bu quyidagilarni shakllantirishni anglatadi: a) xilma-xillik g'oyasiga sodiq qolish, b) boshqa madaniyatlarga hurmat, v) yuqori, ammo real standartlarni o'rnatish.
Inklyuziv ta'lim sohasiga tegishli bo'lgan tadqiqotlarning aksariyati tabiatan miqdoriy emas, balki miqdoriy tadqiqotlar ekanligini ko'rasiz. Ushbu strategiya maktab rahbariyati, ayniqsa direktorlar uchun eng katta qiziqish uyg'otadi.
Asosiy g'oya
Maktablar o'zlarining noyob madaniy o'ziga xosliklariga ega degan tushuncha yaqinda paydo bo'ldi. Antropologik va tashkiliy tadqiqotlar hamda maktab ijtimoiy psixologiyasi tadqiqotlariga asoslanib, bu vakillik maktab jamoasining barcha a'zolarining turli xatti-harakatlarini tushunish va o'zgartirish uchun kuchli vositadir.
Maktab madaniyati uning a'zolarining bir-biriga nisbatan o'zini qanday tutishini belgilaydi va aks ettiradi: o'qituvchi o'qituvchiga, o'qituvchilar o'quvchilarga, o'quvchilar o'quvchilarga, ota-onalar o'qituvchilarga va ota-onalar o'quvchilarga.Ba'zan maktab madaniyati vizyonni shakllantirishda, turli xil hujjatlarda va rahbariyatning nutqlarida aks ettirilishi mumkin. Ammo ko'pincha u yashirin bo'lib qoladi va tanaffus paytida sinflar va maktab hovlilarida, o'qituvchilar va hatto mahalliy hamjamiyatda, ya'ni maktab jamoasi a'zolari uchrashadigan barcha joylarda sodir bo'ladigan o'zaro ta'sir orqali seziladi. Umuman olganda, maktab madaniyati maktabning alohida a'zolar emas, balki tashkilot sifatida tavsifidir, garchi ularning barchasi uning shakllanishiga hissa qo'shsa ham.
Amaliyot

1. 
   Maktabning ijobiy madaniyatini shakllantirish
   

Maxsus ta'lim ehtiyojlari bo'lgan o'quvchilar uchun ijobiy maktab madaniyatini shakllantirish rahbariyatning ishtirokini talab qiladi. Quyida ko'rib turganimizdek, aksariyat maktablarda rahbariyatdagi asosiy rol direktorga tegishli bo'lishiga qaramay, u turli xil shaxslar tomonidan ham amalga oshirilishi mumkin, ularning rollari o'xshash yoki boshqacha bo'lishi mumkin.

2. 
   Rahbariyatning roli
   

Maktab rahbariyati inklyuziv ta'lim madaniyatini o'zida mujassam etishda muhim rol o'ynaydi:

• 
  Vizyonni ishlab chiqish va targ'ib qilish: inklyuziya falsafasi va maqsadlarini aniqlashni, ularni har qanday imkoniyatda targ'ib qilishni o'z ichiga oladi, masalan,maktab nashrlari, ota-onalar va jamoat vakillari bilan suhbatlar va norasmiy suhbatlar.
  
• 
  Rag'batlantirish va tan olish: rasmiy va norasmiy, ommaviy va xususiy bo'lishi mumkin, lekin u har doim inklyuziyani targ'ib qiluvchilarning hissalarini tan oladi va maqtaydi.
  
• 
  Standart tashkiliy protseduralarni moslashtirish, shu jumladan maktabda o'zgarib turadigan qoidalar, talablar va jarayonlar maxsus ta'lim ehtiyojlariga ega bo'lgan ko'plab o'quvchilar paydo bo'lishidan oldin ishlab chiqilganligi sababli, ularni o'zgartirish kerak bo'lishi mumkinligini tan olish. Masalan, bunday o`quvchilar uchun mos bo'lmagan o'quv rejasi, darsliklar va imtihon usullarini o'zgartirish talab qilinishi mumkin.
  
• 
  Yaxshilanishlarni kuzatish: qo'llanma uchun hamma narsa ko'pincha shunchaki "to'g'ri ish qilish" yetarli emas, shuningdek, ularning harakatlari o'quvchilarning faoliyati va ijtimoiy xulq-atvoriga qanday ijobiy ta'sir ko'rsatishini ko'rsatish kerak.
  
• 
  Qiyinchiliklarni yengish: inklyuziv ta'lim maktabning umume'tirof etilgan siyosati ekanligi kamdan-kam hollarda bo'lganligi sababli, yashirin va ochiq qarshilik mavjud bo'lib, ularga qarshi kurashish kerak.
  

3. 
   Sinf hajmi
   

Sinflar hajmiga alohida e'tibor berish kerak. Bu murakkab savol. Tadqiqotlar sinflarni 15 o'quvchiga qisqartirishning afzalliklarini ko'rsatadi. Men juda katta sinflarda (50 yoki undan ortiq kishi) qisqartirishning o'rganishga ta'siri haqida ma'lumot bera olmayman, lekin sog'lom fikr shuni ko'rsatadiki, har qanday qisqartirish, ayniqsa, maxsus ta'lim ehtiyojlari bo'lgan o'quvchilarni o'rganishda qiyinchiliklarni kamaytiradi.
Tadqiqotchilar guruhlaridan biriga ko'ra:
"...o'ta og'ir holatlarda — juda katta va juda kichik sinflarda-bilish ko'rsatkichlarga ta'siri aniq va sezilarli. Oddiy o'lchamdan kattaroq sinflarda o'qish natijalarining ma'lumotlari unchalik aniq emas, lekin kam darajada bo'lsa ham, kichik sinflar foydalidir.