Mbaza. Uz imtihon javoblar

2. Sho‘radoshlar oilasi vakillarining tabiatdagi ahamiyati haqida ma’lumot 
bering?
Bu oilaga deyarli hamma qit’alaming sahro va cho‘llarida, qumlarda va sho‘rtob 
yerlarda o‘sadigan 1500 turga oid da­ raxtlar, butalar, yarim butalar, ko‘p yillik, ikki 
yillik va bir yillik o‘tlar kiradi. Bu o‘simliklar ko‘pincha etdor-sersuv bo‘ladi. Barglari
oddiy, yonbargsiz, ketma-ket yoki qarama-qarshi o‘mashgan. Bargi juda kichrayib 
ketgan yoki butunlay yo‘qolib ketgan- lari ham bor. Gullari mayda, yashil yoki rangsiz, 

---

MBAZA.UZ IMTIHON JAVOBLAR 
to‘g‘ri yoki qiyshiq, ikki jinsli, ba’zan ayrim jinsli, boshoqsimon yoki shingilsimon 
to‘pgulda o‘mashgan. Gulqo‘rg‘oni oddiy, kosachasimon, 5 ta yashil yoki rangsiz 
pardasimon barg- chalardan tashkil topgan yoki gulqo‘rg‘on butunlay yo‘qolib
ketgan. Changchilari 2-5 ta. Urug‘chisi 2-5 mevabargdan iborat. Mevasi asosan 
yong‘oqcha. Sho‘radoshlaming keng tarqalgan vakillaridan biri oddiy lavlagidir (99-
rasm). Oddiy lavlagi - lavlagi turkumi- ga mansub ikki yillik o‘simlik. U urug‘dan 
birinchi yili uzun bandli yi­ rik barglar va oziq moddalarga boy, yo‘g‘onlashgan ildiz 
(ildizmeva) hosil qiladi. Ikkinchi yili unda mayda bargli, sershox, uchi to‘pgullar bilan 
tugovchi novda vujudga keladi. U may oyida gullaydi. Gullari mayda. Gulqo‘rg‘oni
oddiy, gulkosachasimon, changchila- ri 5 ta. Urug‘chisi 3 ta mevabargning
qo‘shilishidan hosil bo‘lgan. Lavlagining mevasi yon- g‘oqcha, sentabrda pishadi. 
Sho‘radoshlarga mansub ismaloq turkumining 0 ‘zbe- kistonda 2 turi o‘sadi. Ulardan 
bin rezavor ismaloq bo‘lib, u ziravor o‘simliklar qatorida ekiladi. Rezavor ismaloq bir
yillik o‘simlik, poya va barglari ovqatga ishlatiladi Ddrin- chisi Turkiston ismalog‘i. U 
bir yillik, ikki uyli begona o‘t. Qumli cho‘llarda saksovul turkumiga oid oq va qora sak-
sovul o‘sadi. Bulaming ikkalasi ham uncha yirik bo‘lmagan daraxtlardir. Barglari juda 
mayda. Saksovullar martning oxiri - aprelning boshlarida o‘sa boshlaydi va gullaydi. 
Sen- tabming ikkinchi yarmidan boshlab saksovullaming yon- g‘oqcha mevalari 
yetiladi. 5 ta gulqo‘rg‘on bargchalardan qanotchalar hosil bo‘ladi. Saksovul 
barglarining mayda, tangachasimon bo‘lishi va bir yillik novdalaidan bir qismining 
to‘kffishi uning issiq va quruq ho‘l sharoiti la yashashga moslashganligining belgisidir. 
Saksovulning poyasi qimmatbaho yoqilg‘i, bir yillik novdalari va me­ valari chorva 
mollari uchun ozuqa hisoblanadi. Bundan tashqari, saksovullar ko‘chma qumlami 
mustahkamlashda keng qo‘llaniladi. Sho‘radoshlarning aksariyat tur­ lari gipsli va 
sho‘rli cho‘l o‘tloq- laridagi asosiy yem-xashak o‘sim- liklari qatoriga kiradi. Masalan, 
te- resken, izen, sho‘rak, donasho6r turkumlariga oid o‘simliklar tuyalar va qorako‘l 
qo‘ylari uchun to‘yimli ozuqadir. Cherkezning bargi va mevasidan olinadigan dori 
tibbiyot- da qon bos m li pasaytMsh uchun ishlatiladi. Itsigakdan olinadigan za-
harli 
modda - anabazin qishloq xo‘jaligiga zarar keltiruvchi hasharotlarga qarshi kurashda 
qo‘llanadi