Мцяллиф адлы кимйяви реаксийалар

Nisbi atom və nisbi molekul kütləsi. Atomların real – həqiqi kütləsi 
olduqca kiçikdir. Məs. hidrogenin mütləq kütləsi 1/6,02∙10
23 
q-dır. Bu səbəbdən 
kimyəvi hesablamalarda belə rəqəmlərdən istifadə etmək əlverişli deyil və çox 
çətinlik törədir. Buna görə də elementlərin nisbi atom kütləsi (A
r
) anlayışından 
istifadə edilir. Nisbi atom kütləsi - elementin bir atomunun kütləsinin 
12
C-
izotopunun kütləsinin 1/12 hissəsinə nisbətidir: 
)
(
/
)
(
C
m
E
m
A
r
12
12
1

 
E – naməlum kimyəvi elementdir. 
12
C-izotopunun kütləsinin 1/12 hissəsi atom kütlə vahidi (a.k.v.) adlanır. 
Nəzərə alsaq ki, 
12
C-izotopunun bir atomunun kütləsi 12/6,02∙10
23 
q-dır, onda 
onun 1/12 hissəsinin kütləsi olacaq : 1/6,02∙10
23
(1,66∙10
-24
) q. Məhz bu miqdar 
a.k.v. adlanır. Elementin nisbi atom kütləsi dedikdə, onun bir atomunun 
12
C-
izotopunun kütləsinin 1/12-dən, yəni 1,66 10
-24
q-dan neçə dəfə ağır olduğunu 
göstərir. Məs. A
r
(S) = 32 a.k.v. Bu, o deməkdir ki, kükürdün bir atomunun həqiqi 
kütləsi 
12
C-izotopunun kütləsinin 1/12-dən (1,66∙10
-24
q) 32 dəfə ağırdır. 
Molekulun da qramlarla ifadə olunan həqiqi, real kütləsi çox kiçik kəmiyyətdir. 
Məs. bir su molekulunun kütləsi 18/6,02∙10
23 
(2,99∙10
-23
) q-dır. Ona görə də 
hesablamalarda asan və əlverişli olsun deyə, nisbi molekul kütləsindən (M
r
) 
istifadə edilir. Nisbi molekul kütləsi - maddənin molekul kütləsinin 
12
C-
izotopunun kütləsinin l/12 hissəsinə nisbətidir: 

---

1(65)2019 
76 
)
(
/
)
(
C
m
X
m
M
r
12
12
1

 
X – naməlum maddədir. 
Maddənin nisbi molekul kütləsi dedikdə, maddənin bir molekulunun 
kütləsinin 
12
C-izotopunun kütləsinin 1/12-dən (1,66∙10
-24
) neçəələn, dəfə ağır 
olduğunu göstərir. 
Maddənin nisbi molekul kütləsini hesablamaq üçün onun tərkibinə daxil 
olan elementlərin nisbi atom kütləsini formuldakı indeksinə vurub cəmləmək 
lazımdır. Məsələn, M
r
(CO
2
)=44 a.k.v. (M
r
(CO
2
)=12+2∙16=44) Bu, o deməkdir ki, 
karbon qazının bir molekulunun həqiqi kütləsi 
12
C-izotopunun kütləsinin 1/12-dən 
(1,66 10
-24
q) 44 dəfə ağırdır.