Мцяллифдян
Yüklə 7,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Elektrodializ - sistemdən elektrik cərayanı keçməsi nəticəsində,
həll olan maddə ionlarının membrandan keçərək ayrılma prosesi- dir. O, iki hərəkətverici qüvvənin - müxtəlif qatılığın və elektrik potensialının təsiri altında gedir. Elektrodializdə elektrik və qatı- laĢmıĢ axın bir-birinin əksinə yönəldiyindən, hərəkətverici qüvvə kimi əlavə elektrik enerjisindən istifadə olunması ionların mem- brandan keçməklə birbaĢa və əks istiqamətə yönəlməsinə səbəb olur. Elektrodializdə yarımkeçirici arakəsmə kimi, yalnız kationlar və yalnız anionlar üçün yarımkeçiriciliyə malik seçici membran- lardan istifadə olunur. Elektrik cərayanı membran yığınından keçdikdə kationların mənfi yüklənmiĢ elektroda-katoda, anionların müsbət yüklənmiĢ elektroda-anoda yerdəyiĢməsi baĢ verir. Beləliklə, kation mübadilə edən membran yalnız kationları, anion mübadilə edənlər yalnız anionları buraxır. Nəticədə kameralar ardıcıllıqla elektrolitlə gah zənginləĢib, gah da kasadlaĢmaqla baĢlanğıc məhlulu qatılaĢdırıl- mıĢ və duzsuzlaĢdırılmıĢ olmaqla iki axına ayrır. Elektrodializdən istifadə etməklə Ģərabda kristal bulanmaların qarĢısı alınır, turĢuluq ~ 218 ~
nizamlanır və mühit sulfidsizləĢdirilir.
ġərabların sabitliyinin yüksəldilməsi və orqanoleptiki keyfiy- yətinin yaxĢılaĢdırılmsı üçün tətbiq olunan üsullar arasında, termiki iĢlənmə vacib yer tutur. Ġsti və soyuqdan texnoloji proseslərin bütün mərhələlərində istifadə olunur: məsələn, üzüm, əzinti, Ģirəni iĢləmək, Ģərabın yetiĢməsini surətləndirmək, xüsusi tip Ģərablar alındıqda və həmçinin doldurulmada. Konyak istehsalında, onun sabitliyini təmin etmək, konyak spirtinin yetiĢməsini surətləndimək üçün isti və soyuq geniĢ tətbiq olunur. ġərabın soyuqla işlənməsi, ona sabitlik vermək üçün tətbiq olunur. Çünki aĢağı temperaturda Ģərabın tərkib hissələri – tartratlar (Ģərab turĢusunun duzları), fenol və azot birləĢmələri, poliĢəkərlər çökür. Qeyd etmək lazımdır ki, həmin maddələrin artıq miqdarı müxtəlif bulanmalar törədə bilir. Soyuqla iĢləmə çox vaxt kristal bulanmalara qarĢı tətbiq olunur ki, bu da tartratların kənar olunması ilə əlaqədardır. Bu duzların su- spirt məhluluna nisbətən Ģərabda həll olması yüksəkdir. Bu isə Ģə- rabdakı maddələrə, xüsusilə də kolloid vəziyyətdə olanlara qoruyu- cu təsir göstərir. Bu maddələrin Ģərabdan kənar olunması (məsələn, yapıĢqanlama, bentonit və s. ilə iĢlədikdə) mövcud tarazlığı poza bilir və hətta əvvəl soyuqla iĢlənən Ģərablarda belə tartratlar çökə bilir. ġərabları kompleks qaydada iĢlədikdə bu nəzərə alınmalı və Ģərab durulducularla iĢləndikdən sonra soyuqla iĢlənməlidir. Soyuqla iĢləndikdə Ģərabın kimyəvi tərkibi soyutma rejimindən asılı olaraq dəyiĢir. Məsələn, daha «kəskin» soyutma rejimində – donma nöqtəsinə qədər soyudub 10 gün həmin Ģəraitdə saxladıqda Ģərabda tartrat və fenol maddələrinin miqdarı 50%, azotlu bir- ləĢmələr 18-20% azala bilər. Məlum olunmuĢdur ki, Ģəraba sabitlik vermək üçün belə mənfi temperaturun təsiri əlveriĢli deyildir. Hər Ģeydən əvvəl belə iĢlənmə keyfiyyətə pis təsir etməklə, lazımlı ekstrakt maddələrinin xeyli itkisinə səbəb olur. Digər tərəfdən
~ 219 ~
çoxlu soyuq sərf olunduğundan, iĢlənmə baha baĢa gəlir. ġərabın saxlanma müddətində yüksək dad və sabitlik yaranması üçün onun sürətlə – 4-5 0 C-yə qədər soyudulması və 2 gün həmin temperaturda saxlanaraq süzülməsi yaxĢı nəticə verir. ġərabdan tartratların kənar olunması soyutma temperaturundan və onun davam etmə müddətindən asılıdır. Fenol və azotlu maddələr iĢlənmə rejiminə az həssas olub, onların artığı soyutmadan sonra aparılan ciddi süzülmə ilə kənar oluna bilər. ġərabdan tartratların kənar olunmasına soyutmanın sürəti də təsir göstərir. Məlum olmuĢdur ki, kəskin soyutmada yavaĢ-yavaĢ soyutmaya nisbətən maddələr sürətlə çökür. Yüklə 7,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|