Mədəniyyət və turizm Mündəricat

Muğam dəstgahları 
 
Muğam  dəstgahları  şifahi  ənənəli  Azərbaycan  professional  musiqisinin  ən  böyük  janrı,  mükəmməl  və 
klassik  formasıdır.  "Dəstgah"  sözü -  "dəst"  -  bütöv,  tam;  "gah"  -  yer,  mövqe  deməkdir.  Dəstgah  -  muğamın 
vokal-instrumental  şəkildə  bütün  hissələrinin  -  şöbə,  guşə,  rəng,  təsniflərin  tam,  bütövlükdə,  muğam 
kompozisiyasının tələbləri səviyyəsində ifası deməkdir. Dəstgahın ən başlıca xüsusiyyəti muğam şöbələrinin və 
guşələrinin,  təsnif  və  rənglərin  məntiqli  surətdə  ardıcıllaşaraq,  silsilə  yaratmasından  ibarətdir.  Bunun  da 
nəticəsində  muğam  dəstgahlarının  özünəməxsus  inkişaf  dramaturgiyası  yaranır.  Beləliklə,  muğam  dəstgahları 
kamil formalı, çoxhissəli, silsilə quruluşlu musiqi əsərləridir. 
Azərbaycan muğam dəstgahları bunlardır: "Rast", "Şur", "Segah", "Çahargah", "Bayatı-Şiraz", "Mahur-
Hindi",  "Orta  Mahur",  "Mirzə  Hüseyn  Segahı",  "Zabul  Segahı",  "Xaric  Segah",  "Şüştər",  "Hümayun".  Bu 
muğam dəstgahları rast, şur, segah, şüştər, bayatı-şiraz, çahargah, hümayun məqamlarına əsaslanır. Bir məqam 
əsasında bəzən bir neçə muğam qurulur, beləliklə, muğam ailələri əmələ gəlir. Azərbaycan musiqisində "Rast", 
"Şur", "Segah" muğam ailələri yaranmışdır. 
Muğam dəstgahlarının mətn əsasmı qəzəllər təşkil edir. Qəzəl seçimi hər bir xanəndənin öz zövqündən və 
istəyindən  asılı  olmaqla  yanaşı,  həm  də  muğamın  xarakteri  ilə  bağlı  olur:  məs.,  "Rast"da  oxunan  qəzəllər 
"Segah"da  və  ya  "Çahargah"da  oxunmur.  Muğam  dəstgahların  ifası  müddəti  (xronometraj)  sabit  deyil.  Eyni 
dəstgah 2-3 saat, 30-40 dəqiqə və ya 10-15 dəqiqə müddətində ifa oluna bilər.