Механика кириш

Mavzu Dielektrik singdiruvchanlik, elektr qabul qiluvchanlik va atom qutblanuvchanligi o’rtasidagi bog’lanish. P’ezoelektriklar va segnetoelektriklar

to’g’risida tushuncha. O’zgarmas elektr toki qonunlari. Tarmoqlangan zanjirlar, Kirxgof qoidalari

Elektrostatik maydon potensial maydon bo’lib, bu maydonda zaryadni ko’chirishda bajarilgan ish:

dA  Fdrcosa (5.1)

ifoda bilan yoziladi. Bunda F-Kulon kuchi, dr-elektrostatik maydonning qaralayotgan ikki nuqtasi orasidagi masofa, a –kuch vektori bilan harakat yo’nalishi orasidagi burchak. Ish tashqi kuch hisobiga bajarilganligi uchun dA<0 deb olamiz. U holda

^{r2 qq } 1 1 ^

A  _ Fdr cos a ^^{0 }  ^

(5.2)

1
_r 4 ₀ _ r₁
^r2 

bo’lganligi uchun (5.2) formula bajarilgan ish zaryadning maydonda bosib o’tgan yo’liga bog’liq bo’lmay, balki bu zaryadning maydondagi boshlang’ich va oxirgi holatlariga bog’liq ekanligini ko’rsatadi.

Mexanikadan ma’lum-ki, kuchlarning potensial maydonida joylashgan jism potensial energiyaga ega bo’lib, maydon kuchlari shu energiya hisobidan ish bajaradi. Elektr maydonida bajarilgan ishni potensial energiya farqi sifatidaifodalash mumkin:


A  (E₁  E₂ ) , (6.1)

Bu tenglama bilan (5.2) ni taqqoslasak, ye₁ 
qq₀
4 _ r₁
va ye₂ 
qq₀
4 _ r₂
aniqlanadi.

Demak, o’zaro ta’sir potensial energiyasi ye 
^qq0 . Elektrostatik maydon potensiali
4 _ r

 esa, sinovchi q_o zaryadning elektrostatik maydon ixtiyoriy nuqtasidagi potensial energiyasi ye ning shu zaryad miqdoriga nisbati bilan aniqlanadigan fizik kattalikka aytiladi, ya’ni:

  ^E 
q
q
4 ₀r
. (6.2)

Potensial son jihatidan birlik musbat zaryadning maydondagi muayyan nuqtadagi potensial energiyasiga tengdir. Zaryadlar sistemasi hosil qilgan maydon potensiali sistema tarkibiga kirgan har bir zaryadning alohida hosil kilgan maydon potensiallari algebraik yig’indisiga tengdir.

Agar bizga potensiallari  ₁ va  ₂ ga teng bo’lgan, bir-biridan  d=d₂-d₁ masofada joylashgan ikkita parallel plastinka berilgan bo’lsa, maydon kuchlanganligi uchun

_{E }  ₂  ₁
d
(6.3)

ifodani olamiz, bu yerda  ₂-  ₁ ^ U - plastinkalar orasidagi potensiallar farqi yoki kuchlanish deyiladi. XBS da kuchlanish 1V birligi bilan o’lchanadi.Tajriba shuni ko’rsatadiki, tabiatdagi hamma jismlar elektr o’tkazuvchanligiga qarab uch sinfga bo’linadi:

1. 
   elektr tokini yaxshi o’tkazuvchi jismlar – o’tkazgichlar;
   
2. 
   elektr tokini o’tkazmaydigan jismlar – izolyatorlar yoki dielektriklar;
   
3. 
   elektr tokini sust, lekin tashqi fizik ta’sir ostida sezilarli darajada o’tkazuvchi jismlar – yarim o’tkazgichlar .
   

O’tkazgichdagi zaryad tashuvchilar juda kichik kuch ta’siri ostida harakat qila oladi. SHuning uchun zaryadlarning muvozanati quyidagi shartlar bajarilgan taqdirdagina kuzatiladi:

1. 
   O’tkazgich ichidagi barcha nuqtalarda maydon kuchlanganligi nolga teng bo’lishi zarur, ya’ni ye  0;
   
2. 
   Maydon kuchlanganligining o’tkazgich sirti har bir nuqtasidagi yo’nalishi sirtga o’tkazilgan normalga mos bo’lishi kerak, ya’ni ye E_n. Demak, zaryadlar muvozanatda bo’lganda o’tkazgich sirti ekvipotensial bo’ladi. Muvozanatdagi o’tkazgich ichidagi hech qanday nuqtada ortiqcha zaryadlar bo’lishi mumkin emas, barcha zaryadlar o’tkazgichning sirti bo’ylab ma’lum zichlik bilan joylashadi.
   

4.