Məhərrəmov A. M., Nəsibov Ş. S., Allahverdiyev M.Ə

55 

və aldehidlər güclü molekullararası hidrogen rabitəli enol formada 

mövcud ola bilirlər. 

Xelat halqada rəqslərin qarşılıqlı təsiri o qədər güclü olur ki, 

karbonil qrupunun və ikiqat rabitənin tezliklərini bir-birindən 

ayırmaq olmur. 1650-1500 sm

-1

sahəsində bir neçə zolaq və ya bir 

çox geniş və intensiv zolaq görsənir. 

β-Dikarbon turşularında isə karbonil qrupunun udma zolağı 

mövcuddur. Malon turşusunun iki udma zolağı 1740 və 1710 sm

-1

 

sahələrində müşahidə edilir. 

Karbonil qrupunun valent rəqslərinin zolağı birləşmənin 

fiziki halının dəyişməsinə çox həssasdır.  Əgər karbonil qrupu 

molekularası hidrogen rabitələrinin  əmələ  gəlməsində  iştirak 

edirsə onda karbonil qrupunun udulma zolağı 15-45 sm

-1

 azalır. 

Azotüzvi birləşmələr. Birli və ikili aminlərin spektrlərində ən 

xarakterik rəqslər N–H rabitəsi ilə bağlıdır (şəkil 13). Alifatik və 

aromatik aminlərin spektrlərində N–H rabitəsinin iki udma zolağı 

müşahidə edilir. Birincisi 3430 sm

–1

 sahəsindəki zolağı 

asimmetrik valent rəqsinin udma zolağı və ikincisi isə 3400 sm

–1

 

ətrafında simmetrik valent rəqsinin zolağıdır. Bu sahədə olan 

udma hidrogen rabitəsinin təsirinə  məruz qalır. Molekullararası 

rabitələr olduqda 3300-3000 sm

–1

 sahədə intensiv udma 

zolaqlardan ibarət olan şəkil müşahidə edilir. 

İkili aminlərin spektrləri N-H rabitəsinin 3450-3300 sm

–1

 

sahədə bir udma zolağı ilə fərqlənirlər. Yüksək tezlikli udma ikili 

aromatik aminin olmasını göstərir, 3350 sm

–1

 – 3000 sm

–1

 sahədə 

olan udma ikili alifatik aminin olmasına dəlalət edir. Təbiidir ki, 

üçlü aminlər bu sahədə udmaya məruz qalmır. 

1650-1500 və 960-650 sm

–1

 sahələrdə müşahidə olunan udul-

ma zolağı amin qrupunun deformasiya rəqsləri ilə xarakterizə 

edilir. Birli aminlərdə 1650-1580 sm

-1

 intervalında antisimmetrik 

deformasiya rəqslərinin intensiv zolağı müşahidə edilir. Birli 

aromatik aminlərdə bu zolaq aromatik udma ilə üst-üstə düşür. 

 

56 

İkili aminlərin NH qrupu deformasiya rəqslərinin zolağı 

(1600-1500 sm

-1

) zəif olduğundan çətin təyin edilir. 

Birli aminlərdə NH

2

 qrupunun deformasiya rəqslərinin 960-

650 sm

-1

 sahədə geniş zolağı ilə xarakterizə edilir. Hidrogen 

rabitəsinin  əmələ  gəlməsi N–H rabitəsinin deformasiya 

rəqslərinin tezliyini artırır. 

C-N rabitəsinin rəqsləri C-C və C-O rabitələrinin udulma 

sahələrində (təqribən 1350-1200 sm

-1

) baş verir və ona görə  də 

quruluşunun təyinində o elə bir rol oynamır. 

 

 

57 

Şəkil 13. Aminlərin İQ-spektrləri: A – izopropilamin; B – dipropilamin; 

C – tripropilamin. 

 

Bəzi növ aminlərin ayırd edilməsi üçün onların hidrogen 

xloridlərini almaq lazım gəlir. RN

+

H

3

 tipli duzlar 3000 sm

-1

 

ətrafında geniş intensiv udma zolağı verirlər. R

2

N

+

H

2

  və  R

3

NH

+

 

tipli duzlar 2700-2200 sm

-1

sahədə güclü geniş udma zolağı ilə 

xarakterizə edilirlər. Bəzi hallarda ammonium duzlarının udması 

nazik zolaqlar şəklində aydınlaşır. Duzlarda amin qrupların de-

formasiya rəqslərinin zolaqları aşağı tezlikli sahəyə sürüşür. 

Azometin qrupu saxlayan R-CH=N-R

1

 (R

1 

– Alk, Arz, OH) 

tipli birləşmələrdə udma zolağı 1690-1625 sm

-1

 intervalında aşkar 

olunur və onun görünüşü birləşmiş qrupların təbiətindən asılıdır. 

Qoşulmamış azometin birləşmələrində C=N qrupunun udma 

zolaqlarının tezliyi 1690-1640 sm

-1 

sahəsində yerləşir. Oksimlər və 

iminlər üçün bu zolaq 1680-1660 sm

-1

 sahəsində yerləşir. 

C=N qrupunun udma zolağına maddənin aqreqat halı  təsir 

göstərir, belə ki, bərk nümunələrdə udma zolaqlarının vəziyyəti 

20-30 sm

-1

  qədər aşağı tezliyə  tərəf sürüşür. Aromatik radikal-

larda qoşulma C=N rabitəsinin rəqs tezliyini aşağı salır. 

Nitrillərin səciyyəvi udma zolağı 2260-2215 sm

-1

 intervalında 

aydınlaşır. Doymuş mono- və dinitrillərdə C=N qrupunun rəqs 

tezliyi 2260-2240 sm

-1

 intervalındadır.  İkiqat rabitə  və aromatik 

halqa ilə qoşulması tezliyi 20-30 sm

-1

 qədər aşağı salır. 

Nitril qrupunun vəziyyəti az tezlik intervalında dəyişir. 

Əksinə olaraq onun inetnsivliyi geniş  dəyişir. Alifatik nitrillərdə 

udma zolağı az intensivdir və qoşulma onun intensivliyini artırır. 

Molekulun tərkibinə oksigen saxlayan funksional qrupların daxil 

edilməsi intensivliyi azalmasına səbəb olur. 

Beləliklə, C=N rabitəsinin intensiv udma zolağının olmaması 

nitril qrupunun olmamasına dəlalət etmir. 

İzonitril qrupu 2185-2120 sm

-1

 intervalında geniş udma 

zolağına malikdir. 

 

58 

Azo qrupun rəqsləri ilə əmələ gələn udma zolağını hər zaman 

İQ-spektrlərdə müşahidə etmək olmur. Belə ki, bu zolaq az inten-

sivdir. Sis-azobenzolda bu zolaq 1511 sm

-1

  və qeyri-simmetrik 

əvəz olunmuş trans – azobenzolda 1418-1410 sm

-1

 sahəsində 

müşahidə olunur. 

Bütün diazobirləşmələrin spektrləri üç qat rabitələrinə xas 

sahədə (2300-2000 sm

-1

) udulma zolağında aşkar olunur. Bu 

udma zolağının vəziyyəti diazobirləşmənin quruluşundan asılıdır. 

Belə ki, diazometan 2105 sm

-1

, diazoalkanlar 2049-2012 sm

-1

, 

diazokarbonilli birləşmələrdə isə 2188-2110 sm

-1

 udma zolaqları 

verirlər. Aromatik diazonium duzlarında 2330-2160 sm

-1

 sahədə 

udma zolaqları müşahidə edilir. 

Nitrobirləşmələrin, nitratların və nitrominlərin tərkibində ni-

tro qrup olur. Bu üç sinif birləşmələrin İQ spektrdə 1650-1500 və 

1390-1250 sm

-1

 intervalında antisimmetrik və simmetrik rəqslərə 

uyğun iki güclü udma zolağı müşahidə edilir. 

Birli və ikili alifatik nitrobirləşmələr 1567-1550 sm

-1

 (

ν

as

) və 

1379-1368 sm

-1

  (

ν

s

) intervallarında udulmaya məruz qalırlar. 

Üçlü nitrobirləşmələrdə hər iki tezliyin azalması müşahidə edilir 

(1545-1530 və 1360-1340 sm

-1

). 

Nitro qrupun ikiqat rabitə ilə qoşulması  hər iki udma 

zolağının tezliyinin azalmasına gətirib çıxarır. Molekulda nitro 

qrupların miqdarının artması onların molekulda vəziyyətlərindən 

asılı olaraq öz təsirini göstərir. 

Nitro qrupunu α-vəziyyətə yerləşdirdikdə asimmetrik 

rəqslərinin tezliyi artır və simmetrik rəqslərin tezliyi azalır. 

Nitro qrup qonşu qrupların rəqslərinə öz təsirini göstərir. Belə 

ki, CH

2

-qrupun 1349 sm

-1

  çıxan deformasiya rəqslərinə  əsasən 

birli nitrobirləşmələri ayırd etmək olar. 

Aromatik nitrobirləşmələrdə nitro qrupun antisimmetrik və 

simmetrik valent rəqsləri müvafiq olaraq 1550-1520 və 1360-

1345 sm

–1

 müşahidə edilir. 

 

59 

Nitroaminlər üçün antisimmetrik və simmetrik valent 

rəqslərinin udma zolaqları müvafiq olaraq 1587-1530 və 1292-

1200 sm

-1

 sahəsində aşkar olunur. 

Nitro qrupun valent rəqsləri 1680-1430 sm

-1

 sahəsində mü-

şahidə edilir. 

O-Nitrobirləşmələr 1680-1650 və 1625-1615 sm

-1

 interval-

larında iki udma zolağı verir ki, onlar da nitritlərin trans- və sis-

formalarına aid edilir. 

C-Nitrobirləşmələr 1550-1500 sm

-1

 sahəsində aydınlaşır. 

N-Nitrobirləşmələr 1500-1430 sm

-1

 intervalında udma zolağı 

verirlər. 

Kükürdüzvi birləşmələr. S-H rabitəsinin valent rəqsləri 2600-

2550 sm

-1

 sahədə zəif udma zolağı ilə səciyyələnirlər. Tərkibində 

S-H qrupu olan birləşmələr möhkəm molekullararası hidrogen 

rabitəsi  əmələ  gətirirlər və buna görə  də SH-rabitəsinin udma 

sahəsi təmiz və durulaşdırılmış məhlulların spektrlərində eynidir. 

C-S rabitəsinin valent rəqslərinin 720-550 sm

-1

 sahədə udma 

zolaqları olur. S-S rabitəsinin udulması isə 500-400 sm

-1

 sahəsinə 

təsadüf edir. Hər iki udulma zolağı zəif olduğundan İQ-spektrlərin 

vasitəsilə sulfidləri və disulfidləri təyin etmək çətindir (bax şəkil 

14). 

Sulfotoksidlər

 – 1070-1030 sm

-1

 sahədə valent rəqslərinin 

yüksək intensivlikli udma zolağı verirlər. Qoşulma bu tezliyə təsir 

göstərmir. Sülfin turşuları RSOOH üçün SO qrupun udması – 

1090 sm

-1

 təsadüf edir. 

Sulfonların spektrlərində 1350-1300 və 1185-1140 sm

-1

 

sahələrində SO

2

 qrupun simmetrik və antisimmetrik rəqslərlə 

bağlı iki udma zolağı müşahidə edilir (bax şəkil 14). 

Sadə S–O rabitəsi sulfoturşuların spektrlərində 900 sm

-1

, 

sulfin turşularında – 850 sm

-1

, onların mürəkkəb efirlərində – 750 

sm

-1

 udulma zolağında özünü biruzə verir. 

Fosforüzvi birləşmələr. Fosfor üzvi birləşmələrin 

 

60 

spektrlərində P-H rabitəsinin valent rəqslərinin udulmasını 

səciyyələndirən zolaq 2440-2350 sm

-1

 sahəsində müşahidə edilir. 

Fosfor üzvi birləşmələrin özü 2327 və 2420 sm

-1

 udur. P-H qru-

punun hidrogen rabitələrinin əmələ gəlməsində iştirakı o qədər də 

müəyyən edilməmişdir. 

P-Ar qrupu 1450-1435 və 1005-995 sm

-1

 intervallarında 

udulma zolağı verir. 

P=O qrupunun rəqsləri ilə bağlı olan udulma zolağı 1350-

1175 sm

-1

 sahədə müşahidə olunur. Əgər P=O qrupu hidrogen ra-

bitəsinin  əmələ  gəlməsində  iştirak edirsə, onda bu tezlik 50-80 

sm

-1

 azalır. 

Tərkibində POOH qrupu olan birləşmələrdə O-H rabitəsinin 

udma zolağı 2700-2560 sm

-1

 sahədə müşahidə olunur. 

 

61 

 

Şəkil 14. Bəzi kükürdüzvi birləşmələrin İQ-spektrləri: A – dimetilsulfid; B 

– dimetildisulfid; C – dimetilsulfoksid; D - dimetilsulfon.

 

 

62 

P-O-Ar qruplaşması ilə bağlı udma zolaqları 1240-1190 sm

-1 

və az intensivlikli – 1030 sm

-1

 sahələrdə aydınlaşır. P–O–Alk 

qruplaşması isə 1050-995 sm

-1

 intervalında udma sahəsində 

müşahidə olunur. 

P-O-P qrupunun olmasını 970-930 sm

-1

 sahədə udma zolağı 

aydınlaşdırır. 

Fosfor üzvi birləşmələr üçün 980 sm

-1

 təbiəti məlum olmayan 

intensiv xarakterik zolağı müşahidə edilir. 

 

 

 

63 

IV FƏSİL 

 

İŞIĞIN KOMBİNASİYA SƏPİLMƏ 

SPEKTROSKOPİYASI 

 

İşığın kombinasion səpilmə spektroskopiyası da infraqırmızı 

spektroskopiya kimi molekulların rəqsi tezliyini təyin edir. 

Kombinasion səpilmə hadisəsinin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, 

monoxromatik mənbədən (civə lampası, lazer) çıxan işıq 

molekullar tərəfindən səpildikdə, səpilmiş  işıq spektrində düşən 

işığın  əsas tezliyi 

0

ν  (reley səpilməsi) ilə  bərabər peyk adlanan 

dəyişilmiş kombinasion tezliklər 

2

0

ν

−

ν

  və 

2

0

ν

+

ν

 müşahidə 

olunur. Tezliyi 

)

(

2

0

ν

−

ν

 olan peyklər stoks 

)

(

),

(

2

0

s

ν

+

ν

ν

 - 

antistoks )

(

as

ν  adlanırlar. 

İşığın molekulyar səpilməsi zamanı üç hal mümkündür: 

1)

 

υ=0 və  əsas rəqs halında yerləşən molekul enerji kvantı 

(

0

h

ν ) ilə  həyəcanlandıqdan sonra səpilmə tezliyi dəyişmədən 

yenidən 

υ=0 olan hala qayıdır (bax şəkil 15 (2)); 

2)

 

Həyəcanlanmış molekul rəqsi hərəkətə uyğun daha yüksək 

səviyyəyə keçir, onda səpilmiş  işığın tezliyi həyəcanlandırıcı 

tezlikdən aşağı olmalıdır (şəkil 15 (1)); 

3)

 

İlkin rəqsi hal həyəcanlanmış, sonuncu isə əsas hal olurlar 

(şəkil 15 (3)). 

Molekulların polyarlaşması  (

α) maddə  tərəfindən səpilmiş 

elektromaqnit  şüalanmasının xassələrini təyin edən  əsas fiziki 

kəmiyyətdir. Polyarlaşma elektrik yüklərinin xarici elektrik 

sahəsinin təsirilə dayanıqlı  vəziyyətdən sürüşmə qabiliyyətini 

xarakterizə edən kəmiyyətdir.  Əgər işıq dalğası molekulda dipol 

momentini (p) induksiya edirsə, onda 

 

 

64 

t

2

cos

p

0

0

πν

⋅

ε

⋅

α

=

ε

⋅

α

=

,                      (1) 

burada 

α

–molekulun elektron polyarlaşmasıdır, 

0

ε –sahənin am-

plitududur, 

0

ν  – onun tezliyidir. 

 

Şəkil 15. Reley (1), stoks (2) və antistoks (3) səpilmələrinin başlanğıc 

(E

k

) və son (E

n

) enerji səviyyələrinin nisbi yerləşməsi. 

 

)

q

(

α

=

α

 olduqda gətirilmiş dipol momenti (2) düsturu ilə 

təyin olunur və səpilmə zamanı baş verən üç hadisəni nəzərə alır: 

 

+

ν

+

ν

π

⋅

⎟⎟

⎠

⎞

⎜⎜

⎝

⎛ α

+

πν

⋅

=

=

t

r

0

q

q

1

0

0

)

(

2

cos

dq

d

c

t

2

cos

c

)

q

(

p

0

 

t

r

0

q

q

2

)

(

2

cos

dq

d

c

0

ν

−

ν

π

⋅

⎟⎟

⎠

⎞

⎜⎜

⎝

⎛ α

+

=

                    (2) 

 

Beləliklə, işığın kombinasion səpilməsini (KS) tədqiq etdikdə 

molekulların rəqs tezliyi təyin olunur və onlar da həyəcanlandıran 

və səpilmiş işığın tezlikləri fərqi kimi özlərini büruzə verirlər. KS 

spektrlərində udma zolaqlarının intensivliyi (I

səp

) nüvələr arası 

 

65 

məsafənin dəyişməsinə görə molekulun polyarlaşma törəməsinin 

kvadratına mütənasibdir: 

2

q

q

0

dq

d

I

=

⎟⎟

⎠

⎞

⎜⎜

⎝

⎛ α

≈

сяп

. 

 

Verilən nisbətdən görünür ki, molekul o zaman KS spektrinə 

malikdir ki, həyəcanlandırıcı 

işıqla təmasa girdikdə 

polyarlaşmanın dəyişməsi baş verir. 

 

Şəkil 16. Tsikloheksenin infraqırmızı (A) və  

kombinasiyalı səpilmə (B) spektrləri. 

A

B

 

66 

 

İQ və KS spektrlərini şərtləndirən proseslərin təbiəti müxtəlif 

olduğundan eyni rəqslər müxtəlif intensivliklərə malik olur. Əgər 

İQ spektrlərdə dipol momentinin dəyişməsi ilə gedən rəqslər 

aktivdirlərsə, KS spektrlərində polyarlaşmanın dəyişməsi ilə 

gedən rəqslər aktivdir. Bu ona gətirib çıxarır ki, maksimum 

simmetrik molekullar üçün KS spektrlərində simmetrik rəqslər 

baş verir və simmetriya mərkəzinə antisimmetrik rəqslər qadağan 

edilir.  İQ spektrlərdə antisimmetrik rəqslərin zolaqları müşahidə 

edilir və simmetrik rəqslərin zolaqları yoxa çıxırlar. Bu halda KS 

və İQ spektrlər bir-birini tamamlayırlar. Molekulun simmetriyası 

azaldıqda KS və  İQ spektrlərdə  fərqlər azalır, lakin zolaqların 

nisbi intensivliyi fərqi qalır (şəkil 16). Əgər İQ spektrlərdə polyar 

rabitə ilə bağlı  və antisimmetrik rəqslər yaxşı görünürlərsə, KS  

spektrlərində intensiv zolaqlar bir qayda olaraq az polyar 

rabitələrin simmetrik rəqslərinə aid edilir. Məsələn, C=C və C=C 

rabitələrinin valent rəqsləri  İQ spektrlərdə  aşağı intensivliyə 

malikdirlər, ancaq KS-spektrlərində müvafiq zolaqlar çox 

intensivdirlər. Ona görə  də ikiqat rabitələrin identifikasiyası KS 

spektrlərinin köməyilə daha əsaslıdır. 

KS spektrlərində aromatik molekulların tam simmetrik 

rəqsləri ilə şərtlənmiş spektr xətləri çox intensivdirlər. 

İQ spektrlərdən fərqli olaraq KS spektrlərində OH və NH 

qruplarının rəqsləri cüzi və zəif zolaqlar şəklində çıxırlar. Bu da 

spirtlərin və suyun həlledici kimi istifadəsinə imkan yaradır. 

 

 

 

 

67 

V FƏSİL 

 

NÜVƏ MAQNİT REZONANSI  

SPEKTROSKOPİYASI 

 

 

5.1. Əsas prinsiplər 

 

Nüvə spini

. Atom spektrlərinin incə quruluşlarının 

xüsusiyyətlərini izah edərkən 1924-cü ildə Pauli belə bir fərziyyə 

irəli sürdü ki, bəzi atomların nüvələri fırlanma momentinə (p) və 

ya spinə malikdir. Yüklənmiş atomun belə fırlanması maqnit mo-

menti yaradır (

µ) və bu moment mexaniki momentdən xətti asılı 

olub, düz mütənasibdir: 

 

p

⋅

γ

=

µ

                                         (1) 

 

Hiromaqnit nisbət adlanan 

γ  mütənasiblik sabiti verilmiş nüvə 

üçün xarakterik kəmiyyət olub (hidrogen üçün 

4

10

67

,

2

⋅

=

γ

) ölçü 

dərəcəsi radian·qaus

-1

·san

-1

-dir. Kvant mexanikasının prinsiplərinə 

ğörə anqulyar momentin ölçülən  ən böyük qiymətini aşağıdakı 

münasibətlə ifadə etmək olar: 

 

π

=

2

h

I

p

.                                          (2) 

 

Burada I – nüvənin spin kvant ədədi, h – Plank sabitdir. I-nin 

qiyməti nüvədə olan proton və neytronların sayından və müəyyən 

mənada hər biri 1/2-ə  bərabər olub. Bu elementar zərrəciklərin 

spinlərinin kombinasiyasından asılıdır. Əgər kütlə və atom ədədləri 

cüt rəqəmlərdirsə, onda I sıfra bərabər olur və nüvənin spini sıfır 

olur. Əgər kütlə ədədi cüt, atom ədədi təkdirsə, onda I tam ədədlə 

 

68 

ifadə olunur (1, 2, 3, …). Əgər kütlə  ədədi təkdirsə, atom 

ədədindən asılı olmayaraq I tək ədədlərin yarım misillərinə bərabər 

olur (1/2, 3/2, 5/2, …) 

Spini 1

I

≥  olan nüvə maqnit momentindən  əlavə kvadrupol 

elektrik momentinə  də malik olur və bu nüvədə yükyn qeyri-

simmetrik paylanması hesabına olur. 

Nüvənin maqnit sahəsində özünü aparması. 

Əgər spini sı-

fırdan fərqli olan nüvəyə xarici bircins H

0

 maqnit sahəsi təsir 

edirsə, onda bu nüvə xarici qüvvələrin təsiri altında özünü qi-

roskop kimi aparır, daha doğrusu, öz oxu ətrafında presessiya 

hərəkəti edir və bu hərəkət təsir edən sahə istiqamətində olur 

(şəkil 17). Belə presessiya hərəkətinin tezliyi (

ω

0

)

 

Larmor tezliyi

 

adlanır, yalnız nüvənin özündən və  tətbiq olunmuş sahənin 

intensivliyindən asılı olur: 

 

0

0

H

γ

=

ω

. 

 

Пресессийа

Фырланм а

H

0

Пресессийа

Фырланм а

H

0

 

Şəkil 17. Öz oxu ətrafında fırlanan dipolun presessiyası. 

 

ω

0

 maqnit sahəsi ilə presessiya oxu arasındakı bucaqdan asılı 

deyil. Nüvənin presessiya oxuna nəzərən vəziyyəti istənilən kimi 

 

69 

ola bilməz. Artıq 1924-cü ildə  Ştern və Qerlax təcrübi olaraq 

müəyyən etmişlər ki, atomun maqnit momentinin xarici maqnit 

sahəsi istiqamətində olan proyeksiyası  kəsilməz çoxluq təşkil 

etmir, lakin m maqnit kvant ədədindən asılı olur və ümümi halda 

2I+1 qiymət ala bilər; konkret olaraq I, I-1, … –I. Hər bir hala 

müəyyən enerji uyğun gəlir və belə yekun qiymətlər sırasını 

aşağıdakı kimi ifadə etmək olar: 

 

0

m

H

m

2

h

E

γ

π

=

.                                    (3) 

 

Enerjinin mümkün olan qiymətləri və ya xarici maqnit sahəsi 

olmadıqda cırlaşmış enerji səviyyələri, maqnit sahəsinin 

intensivliyinin artması ilə  xətti dəyişir və onlar arasındakı  fərqi 

aşağıdakı düsturla ifadə etmək olar: 

 

0

m

H

2

h

E

γ

π

=

∆

.                                   (4) 

 

Spini 1/2 olan nüvələr (məsələn, 

1

H, 

19

F, 

13

C, 

15

N, 

31

P və b.), 

H

0

 maqnit sahəsinin istiqamətinə nəzərən yalnız iki vəziyyət tuta 

bilərlər (şəkil 18). 

Enerji nöqteyi-nəzərindən əlverişli hal odur ki, xarici maqnit 

sahəsi istiqamətində olan maqnit momentinin presessiya vektoru 

bu sahənin istiqaməti ilə üst-üstə düşsün. Nüvələrin aşağı enerjili 

hallara 

⎟

⎠

⎞

⎜

⎝

⎛

−

=

2

1

I

 keçmə meyli pozulur və bu pozulma 

temperaturla  şərtlənmişdir. Enerji səviyyələrinə görə nüvələrin 

paylanmasını Bolsmanın paylanma qanununa görə hesablamaq 

olar. Məsələn, təyin etmək olar ki, 30

°C temperaturda hər milyon 

protondan 1,4 T maqnit sahəsində sahə istiqamətində