Mehman ağayev

Uşaqlıq-plasenta-döl kompleksi. Öz inkişafında cift bir neçə mər-
hələ keçir. Mayalanmanın 5-7-ci günü döl endometrinin səthi ilə 
kontakta girərək, sonrakı 2 gündə onun dərinliyinə keçir. Döl hücey-
rələrinin xarici qatı – trofoblast uşaqlıq divarının dərinliyinə keçir və 
xovlar  əmələ  gətirir. Xovlarda damar sistemi əmələ  gəlir və göbək 
ciyəsi vasitəsilə döl qan sistemi ilə birləşir. Eyni zamanda trofoblas-
tın təsiri altında uşaqlığın spiral arteriyasının strukturu dəyişir. Arte-
riyaların divarında əzələ-birləşdirici toxuma qatı itir və bu səbəbdən 
onların diametri azala bilmir, əksinə vazopressor təsirindən genişlə-

---

 
281
nirlər. Buna görə xovətrafı sahəyə intensiv qan dövranı təmin olunur. 
Bütün bu dəyişikliklər hamiləliyin 18-22-ci həftəsinə qədər baş verir. 
Gestoz zamanı xarakterik struktur dəyişikliklər uşaqlığın spiral 
arteriyalarında baş verir. Morfoloji tədqiqatlar gestoz zamanı uşaqlıq 
arteriyalarının mənfəzinin dar olması, divarında fibromuskulyar qa-
tın tam saxlanması tapılır. Arteriya divarında köpüklü hüceyrələr ta-
pılır, daxilində makrofaqlar, mikrotromblar qeyd olunur. Fibrinoid 
nekroz və mononuklearlarla infiltrasiya olunmuş perivaskulyar sahə-
lər nəzərə çarpır. Bu dəyişikliklər spiral arteriyaların kəskin aterozu 
adı almış nekrozlaşan angiopatiyanın klinik mənzərəsidir. 
Spiral arteriyaların zədələnməsi uşaqlıq-plasentar qan dövranının 
pozulmasına səbəb olur, odur ki, dölün də  zədələnməsi baş verir. 
Ona görə dölün bətndaxili inkişafdan qalması, ölməsinin tezliyi ges-
toz zamanı 2-10 dəfəyə qədər artır və həmçinin bu zaman tez-tez cif-
tin vaxtından əvvəl ayrılması baş verir. 
Ciftin və dölün vəziyyətini USM ilə qiymətləndirmək olur. Dölün 
ölçülərinin hestasiya dövründən geri qalması onun inkişafdan qalması-
nı göstərir. Doplerometriya zamanı  uşaqlıq və göbək ciyəsi arteriya-
sında qan dövranının pisləşməsi də dölün vəziyyətinin qənaətbəxş ol-
madığını göstərir. Dölün ürək fəaliyyətinin vəziyyəti, tənəffüs və hə-
rəki aktivliyinin təyini də onun halını qiymətləndirməyə imkan verir. 
Patoloji halda plasentar çatışmazlıq inkişaf edir. Onun kəskin for-
ması ciftin vaxtından əvvəl ayrılması, xroniki forması – dölün inki-
şafdan qalmasıdır. Preeklampsiya hazırda plasentar çatışmazlığın ya-
rımkəskin forması kimi qiymətləndirilir. Plasentar çatışmazlığı vax-
tında aşkarlamaq üçün dölün ölçülərini və hərəki aktivliyini müşahi-
də altında saxlamaq lazım gəlir. 
Qanın laxtalanma sistemi. Hemostazın pozulması hamiləlik vaxtı 
ilk növbədə endotelinin yayılmış zədələnməsi, qanın qatılaşması, to-
xuma hipoksiyası, asidoz nəticəsində trombositlərin aktivləşməsi əla-
mətləri baş verir. Trombositlərin aqreqasiyası artır, trombosit mənşə-
li maddələrin (tromboksan, tromboqlobulin) səviyyəsi yüksəlir. Ya-
yılmış damardaxili laxtalanma (YDL) sindromu inkişaf edir. Kliniki 

---

 
282
variantın gedişindən asılı olaraq müxtəlif ağırlıq dərəcəsində olur və 
müxtəlif formada təzahür edir. Laborator müayinədə trombositopeni-
ya, eritrositlərin fraqmentasiyası, fibrinolizin aktivləşməsi və fibrino-
genin qan plazmasında deqradasiyası məhsullarının artması tipik sa-
yılır. Hemostazın laborator göstəricilərinin dinamikada izlənməsi 
YDL diaqnostikasını asanlaşdırır. Prosesin proqress etməsi nəticəsin-
də YDL sindromunun klinik əlamətləri – müxtəlif lokalizasiyalı he-
morragiyalar, üzvdaxili trombotik mikroangiopatiya nəticəsində böy-
rəyin, qaraciyərin funksiyalarının pozulması qeyd olunur. Ağır YDL 
sindromu olduqda doğuş zamanı profuz uşaqlıq qanaxması və mas-
siv hemoliz müşahidə olunur. Hemoliz anemiya, qanda sərbəst bili-
rubinin artması, hemoqlobinuriya ilə aşkar olunur.