MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

Hidrogen energetikası plazmatik texnologiya institutunda hidrogen avtomobilinin yeni sxemi hazırlanmış-

dır. Oksidləşmə daxili yanacaq mühərriyində deyil, elektrokiməyvi generatorda gedir və burada da elektrik ener-

jisi alınaraq mühərriyin əsas 7 valını fırladır.  

Hidrogen enerjisinin elektrokimyəvi generatorun köməyi ilə elektrik enerjisinə transformasiyası (çevrilməsi) 

polimer membranaya əsaslanır, bu isə prosesin suyun qaynama temperaturunda getməsinə imkan yaradır. Bu di-

gər sistemlərdə yüksək temperatur şəraitində baş verəcək  havadaki azot oksidinin sintezini kənar edir. 

Avtomobil konserni Daymler-Bens (Almaniya) və «Bellard-Pauer - sistem» (Kanada) energetik kompani-

yası istilik elementlərinin texnoloji inkişafı, istehsalı və marketinqi əməliyyatının keçirilməsinə razılığa gəlmiş-

lər və dünyada ilk dəfə olaraq  yüngül avtomobillər üçün istilik elementlərinin istehsalını qarşıya vəzifə kimi 

qoymuşlar. 

İstilik elementləri ekoloji təmiz avtomobil mühərrikləri hazırlamaq yolunda texnologiyada bir yenilik sayı-

lır.Burada əsas yanacaq hidrogendir; onu katalizatorlu polimer membrandan buraxırlar, o, hava oksigeni ilə kim-

yəvi reaksiyaya girir; hidrogen suya, kimyəvi enerji isə elektrik   enerjisinə  çevrilir. 

İstilik element mühərriyinin digər üstünlüyü – KPD-nin  yüksək olmasıdır. Benzin və dizel yanacağı ilə işlə-

yən adi mühərriklər üçün o, 25-45% təşkil edir, istilik elementlərdə isə KPD –70% və yüksək olur.  

---

 

124

Yaxın vaxtlara kimi istilik elementləri yalnız xüsusi məqsədlər üçün, məsələn,  kosmik  tədqiqatlar üçün 

konstruksiya olunurdu. Hazırda ondan stasionar və səyyar elektrik stansiyalarında, sualtı gəmilərdə və sualtı qa-

yıqlarda güc qurğularında istifadə olunur. 

Hazırda müxtəlif istilik element növlərinin sənaye istehsalına iri firmalar sayılan «Mitsubisi xevi indatriz», 

«Toyota», «Fudzi»,  «Sanyo», «Tosiba», «Elenko Eyç - Bi», «Eyç - Pauer», «İnterneşnl  yuen - sell», «BMV», 

«Simmens» və «Linde» başlamışlar.