MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud

Şəkil 12.1.Planetin torpaq fondu (sahə mln.kv.km-la, sağ tərəfdə 

həmin torpaq kateqoriyaları, qurunun ümumi sahəsinə nisbətən %-

lə) (Reymers, 1990) 

 

---

 

211

Şimali  Amerikada  və  Şərqi  Rusiyada  və  Qazaxıstanda  yeni  kənd  təsərrüfatı  sahələrinin ( xam  torpaq-

ların ) istifadəyə  verilməsilə  əlaqədar  uzun  illər  bu  rəqəm  stabil  qalmışdır.    

Lakin XX əsrin ikinci  yarısında  əhali artımı ilə əlaqədar adambaşına  düşən  əkin  sahəsi 1980-cı  ildə  0,34 

ha, 1990-cı  ildə  isə 0,29  ha-ra  qədər  azaldı.  Əkin  sahəsinin  çoxalmaması ,  əhalinin  isə  artımı  şəraitində  

bu  göstərici  sonrakı  illərdə  də  azalmaqda  davam  edir. 

Cənubi  Amerika  və  Afrikada  rütubətli  ekvatorial  zonada  geniş  massivlər  əkinçilikdə  istifadə  olunmur.   

Bu  zonada  hələ  ki,  əkinçiliyin  dayanıqlı  ekoloji  metodları  tapılmayıb.  Əlbət ki,  rütubətli  ekvatorial  meşə-

lərin  əkin  sahəsinə  çevrilməsini  düzgün  hesab  etmək  olmaz.  Çünki  bu  qlobal  ekoloji  tarazlığın  pozulma-

sına  gətirib  çıxarar.  

Ərzağa  olan  tələbatın  durmadan  artması  və  dünya  iqtisadiyyatının  genişlənməkdə  davam  etməsi  tor-

paq  resurslarının  istifadəsinin  və  onun  vəziyyətinin  strategiyasına  ciddi  təsir  göstərir.   Əgər  istehsala yeni 

torpaq  sahələri  cəlb  etməklə  ərzağa  olan  tələbatı  ödəmək  mümkün  deyilsə,  onda  yalnız  başqa  yol,  yəni  

kənd  təsərrüfatının  səmərələşdirilməsi yolu  ilə  torpağın  münbitliyinin  artırılması  lazımdır.  Lakin  bu  yol  

ekosfer  üçün,  o  cümlədən  həyatın  əsası  sayılan  pedosferin  dayanıqlı  mövcudluğuna  ciddi  təhlükə  yara-

dır.  Belə  təhlükə  kənd  təsərrüfatı  fəaliyyətində  artıq  müxtəlif  cür  real  olaraq  özünü  göstərir.   Kənd  tə-

sərrüfatının  sonrakı  səməriləşdirilməsində  bu  təhlükə  daha  da  güclənə  bilər.