Cədvəl 10.4.
Xəzər dənizinin su balansının çoxillik orta göstəriciləri
Dövrlər
S
əviyy
ənin d
əyi
şm
ə-
si, sm
Çay axınları, km
3
Çıxar hissə
Çay ax
ınlar
ı,
km
3
Ye
ralt
ı ax
ınla
r,
km
3
S
əth
ə dü
şə
n ya-
ğı
nt
ı, km
3
Buxarlanma
km
3
Qara-Ba
ğaz-
Qola ax
ın, k
m
3
1900-1929 -21 332,4 4
69,8 389,4 21,8
1930-1941 -173 268,6 4
72,9 394,8 12,4
1942-1969 -27 285,4 4
74,1 356,3 10,6
1970-1977 -65 240,5 4
87,6 374,9 7,1
1978-1996 -222 308,8 4
86,1 343,7 10,0
1900-1996 -64 299,5 4
78,1 376,0 12,4
R.M.Məmmədov (2001) uzun illər apardığı müşahidələrə və su balansı hədlərini hesablama yolu ilə əldə et-
diyi səviyyə dəyişgənlikləri əyrilərinə əsaslanaraq Xəzər dənizi səviyyəsinin dəyişməsinin əsas səbəbi (85-90%)
hidroiqlim amili olduğunu sübut edir.
1978-1995-ci illər ərzində bütün Xəzər dənizi boyu səviyyənin qalxması nəticəsində 12,5 min km ərazi su
altında qalmışdır. Bu dövrdə Azərbaycan respublikasında 48450 ha ərazi su basmaya məruz qalmış, iqtisadi-
sosial obyektlərə bilavasitə dəyən ziyan 2 mlrd. ABŞ dolları məbləğində olmuşdur.
Gələcəkdə dənizin səviyyəsi əlavə olaraq 150 sm qalxsa 130000 ha ərazinin su altında qalması ehtimal
olunur. (M.B. Məhsimov, R.M.Məmmədov, Ə.S.Əliyev, 1999).
Müəllif (Məmmədov, 2001) Xəzər dənizi səviyyəsinin qalxması ilə əlaqədar problemin həllinə iki mərhələli
konsepsiya ilə yanaşır. Birinci mərhələ səviyyənin – 25,0 m-ə qalxa biləcəyi halla əlaqədar subasan əraziləri qo-
195
rumaq üçün sahil bərkitmə işlərinin aparılmasıdır. İkinci mərhələ isə səviyyə – 25 m-i keçdikdə, xəzərətrafı öl-
kələrin razılığı və birgə iştirakı ilə Xəzər dənizi səviyyəsinin tənzimlənməsidir.
Dostları ilə paylaş: |
