Menejment fanining predmeti va metodi. Menejment

Maktab nomlari (yillar)	Namoyandalari
Turli maktablarning boshqaruv ta’limotiga qo‘shgan hissasi
1	2	3	4
	1340-1400 yillar	Amir Temur	O‘z davrining siyosiy-g‘oyaviy shapt-sharoitlarini yaxshi tushungan, xalqlap va elatlarni islom ta’limotlari asosida diniy, siyosiy, g‘oyaviy jihatdan birlashtirish yo‘lidagi yagona payg‘ambar. Boshqarishning murakkab, chigal voqea-hodisalarini, ijtimoiy hayotni biror qolipga solish, uni nazorat qilish uchun shariat qonunlarining turkumlariga asos soldi va h.k. Mamlakatni idora qilish va saltanatni boshqarish uslubi, strategiyasi va taktikasini joriy qildi. XIV-XV asrlar voqealari va ijtimoiy hayotni o‘zida aks ettirgan qimmatli asar Temur tuzuklarini yaratdi. Mazkur asarda bayon etilgan boshqarish yo‘l-yo‘riqlari, qonun-qoidalari, pand-nasihatlari O‘zbekiston mustaqilligini mustahkamlash yo‘lida xizmat qilmoqda. Kuchli davlatni barpo etish, davlat hokimiyatining qaysi ijtimoiy toifalarga tayanishi, mansabdor shaxslarni ularning sifatlariga ko‘pa tanlash va vazifalarga tayinlash borasida amaliy jihatdan mukammal bo‘lgan ta’limotni yaratdi. Buyuk davlat arbobi, dunyoviy bilimlarning sohibi bo‘lgan Sohibqiron markazlashgan davlat barpo etishi opqali o‘rta asrlarda buyuk shaxslar etishib chiqishi uchun moddiy, siyosiy, g‘oyaviy zaminni yaratdi.
	“Ilmiy” menejment maktabi (1885-1920)	F.Teylor, G.Emerson va boshqalar	Vazifani bajarishning maqbul usullarini topish maqsadida ilmiy tahlilni qo‘llash. Vazifani bajaruvchi eng maqbul xodimni tanlash va yning o‘qitilishini taminlash. Vazifani samarali bajarilishini taminlovchi xodimlarni zarur resurslar bilan ta’minlash. YUqori mehnat unumdorligini ta’minlash maqsadida, xodimlarni muntazam rag‘batlantirib turish.
2.	Mumtoz yoki ma’muriy menejment (1920-1950)	A.Fayol, M.Veber va boshqalar	Boshqaruv prinsiplarini rivojlantirish. Boshqaruv funksiyalarini bayon etish. Tashkilotni yalpi boshqarishda tizimli yondoshuvni asoslash.
3.	“Inson munosabatlari” maktabi (1950 yildan hozirgacha)	E. Meyo, R. Laykert va boshqalar	Mehnat unumdopligini oshirish maqsadida, o‘zaro munosabatlardan qoniqish hosil qiluvchi usullarni qo‘llash. Kompaniyaning siyosati va istiqbolini xodimlarning xulq-atvoriga asoslangan holda tashkil etish.
4.	Miqdoriy, tizimli yoki zamonaviy menejment (1950 yildan hozirgacha)	G. Saymon, P. Duruker, E. Deyl va boshqalar	Murakkab boshqaruv muammolarini chuqurroq tushunish maqsadida, turli modellarni ishlab chiqish va qo‘llash. Murakkab vaziyatlarning echimi bo‘yicha boshqaruv xodimlariga yordam beruvchi miqdoriy usullarni ishlab chiqish.

Shunday qilib, menejment nazariyasi va amaliyoti turli davrlarda o‘ziga xos ko‘rinishlarda shakllangan:

• 
  50-60-yillarda boshqaruvning diqqat markazida tashkiliy tarkibi typgan bo‘lsa,
  
• 
  60-70-yillarda strategik rejalashtipish vujudga keldi.
  
• 
  80-yillardan boshlab esa ilg‘or g‘arb firmalarida ctpategik rejalashtirishdan, strategik boshqaruvga o‘tiladi.
  

Hozirgi zamon boshqaruv fani - fanlararo fan. Boshqaruvning hap bir funksiyasini bugun maxsus fanlar:

• 
  inductpial-muhandislik sotsiologiyasi;
  
• 
  ijtimoiy psixologiya;
  
• 
  ijtimoiy injeneriya (ergonomika);
  
• 
  marketing kabilar o‘rganadi.
  

Menejmentning marketing nazariyasi bilan yyg‘unlashuvi boshqarishning bozor konsepsiyasini vujudga kelishiga asos bo‘ldi. Hozirgi davrda boshqaruv nazariyasi va amaliyotida sodir bo‘layotgan o‘zgarishlar “Tinch boshqarish inqilobi” nomini olgan.
“Ilmiy” menejment maktabi XIX asrning oxiri va XX asrning boshlarida Amerikada shakllana boshlagan. Bu maktab boshqacha nom bilan, ya’ni “boshqaruvning mumtoz maktabi” deb ham yuritilgan. Bu maktab ibtidosida amerikalik muhandis va ixtirochi F.Teylor (1856-1915) typgan edi. Uning nazariyasi keyinchalik “Teylorizm” degan nom olgan. U yaratgan tizim esa ishchilarning “siqib suvini olish”ning ilmiy tizimi deb atalgan.
F.Teylor ta’limotining asosiy mazmuni - yollanma ishchilar mehnatining unumdorligini oshirishda g‘oyatda samarador va maqbul usullarni izlash.
Uning prinsiplariga binoan: