MəruzəÇİ: dos. Həşimov Xalıq Məhəmməd oğlu MÖvzu giRİŞ. Qİda kimyasi fəNNİ, MƏQSƏd və VƏZİFƏLƏRİ

4. Böyrəküstü vəziləri hormonları, kimyəvi təbiəti, funksyaları:
Böyrəküstü 
vəzilər cüt üzvlərdən olub böyrəklərin kranıal hissəsində yerləşir. 
Böyrəküstü vəzilərin həm qabıq, həm də beyin hissəsində çoxlu hormonlar 
istehsal edilir. Bu vəzilərin çəkisi insanda 10-12 q, inəkdə 10-30 q, donuzda 5 q, 
qoyunda 3-4 q olur. Bunların çəkisinin 10%-i beyin qatından, 90%-i isə qabıq 
qatından ibarətdir. Böyrəküstü vəzilərin beyin hissəsində əmələ gələn hormonlar 
katexolaminlər adlanır: buraya üç hormon-adrenalin, noradrenalin və izopropilad-

---

90 
O 
O 
O 
O 
O 
H
C 
│
CH
2
OH 
│
C O
═
│
HO 
CH
2
OH 
│
CO 
OH
HO 
CH
2
OH 
│
O
═
C 
OH
CH
2
OH 
│
O
═
C 
│
HO 
O 
Kortikosteron 
Kortizon 
Kortizol 
Aldosteron 
renalin aiddir. Adrenalin və noradrenalin həmçinin simpatik sinir sisteminin hücey-
rələrində əmələ gəlir.
Adrenalin (və ya epinefrin) tipozinin və ya fenilalaninin törəməsidir. 
Adrenalin özü noradrenalinin törəməsidir, onun metilləşməsindən əmələ 
gəlir. Bu hormon karbohidratların mübadiləsində iştirak edir. Fosforilazanin 
fəallığını artırmaqla, qlikogenin qlükozaya qədər parçalanmasını sürətləndirir, 
hiperqligemiyaya (qanda qlükozanın çoxalmasına) səbəb olur. Adrenalinin fəallığı 
noradrenalindən 4-8 dəfə artıqdır. Adrenalin orqanizmə çox kiçik dozalarda 
fizioloji təsir göstərə bilər. Onun optimal dozası (1 kq çəkiyə 0,0001 mq olmaqla) 
ürəyin yığılmasını sürətləndirir. Qan damarlarını daraldaraq arterial təzyiqi 
yüksəldir (tac damarlar müstəsna olmaqla).