MEŞƏLİ KƏNDİNİn yay güNLƏRİ
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
YERDƏN SƏS - Təkcə pula görə deyil. Siz mollalar öz dinimizi o qədər hörmətsiz iləmisiz ki, çoxları ondan imtina etmək istiyir. Düz diyir o kişi, bizə kilsə laszımdı. Çünki belə getsə, xristianlığı qəbul iliyənlərin sayı gündən-günə çoxalacaq.
Ay Allahın bisavad bəndələri, siz bilmirsinizmi ki, hindi hər şey kimi din də azaddı? Kim hansı dini istəsə seçə bilər. Xəbəriniz yoxmu ki, elə xristianların özdərinnən nə qədər islamı qəbul iliyənlər var? Özü də bizimkilər onnara pul-zad da verib eləmirlər. BIR NƏFƏR - Ay camaat, məni bir başa salın görüm, diyirsiz ki, hindi ya pul alıb, yain ki, heç pul da almadan dinini dəyişənnər peyda olub. Bəs onnarın şalvarlarının altı necə olur, orasını da dəyişdirirlərmi?
MOLLA PIRVƏLI - (Daha bərkdən əsəbiləşir.) Tfu! Doordan da, sizə heç bir din, məscid lazım deyilmiş. Hayıf mənim zəhmətim... (Acıqlanıb çıxıb gedir.) Eşşək yenə hardasa anqırır. YERDƏN SƏS - Aha, azan başladı. Şeyximiz getdi namazını qılmağa.
İYİRMİ YEDDİNCİ FRAQMENT REPRODUKTOR –
(Musiqi.) Quq-quu... Diqqət, diqqət! İndicə aldığımız son məlumata görə meydana yığışıb səbirsizliklə yolunu gözlədiyimiz hörmətli cənab Görüşov öz “Niva”sıyla artıq kəndimizə yaxınlaşmaqdadır. Heç demə, bu məsul vəzifəli şəxs hələ günorta kəndə çatmamış zırpı Hətəm onu Çeşməli bulağa aparıbmış, qonağın şərəfinə balaca bir quzu kəsibmiş, iki dənə də balaca qarpız kəsibmiş, beş-altı dənə də balaca araqlardan açıbmış.
Aha, gəldilər, gəldilər!..
gecikdik...
Nə isə, iclasımıza başdıyırıx. A yoldaşlar, sizdərə yaxşı məlumdu ki, əlində bir ildir mən 67
qalxoz sədriyəm. Özümü tərifləmək olmasın, bu böyük srokdu. Mənnən əvvəlki sədirlər ən çox işdəyəndə altı ay işdiyiblər. Son on ildə qalxozumuza iyirmiyə qədər adam rəhbərlik iliyib. Onnarın içində bu vəzifəni məəm qədər çox aparan olmuyub. Mən də daa yorulmuşam, camaatnan üz- göz düşmüşəm, açığı, daa işdiyə bilmirəm. Bir aydan çoxu ki, ərzə yazmışam, işdən çıxmax barəsində. Amma ki, ərzəmə baxmırlar. Diyirlər ki, yerimə adam tapmalıyam, soora. Büyüm bura yığışmaxda da məqsədimiz budu ki, özünüzə təzə sədr seçəsiniz. Sabahdan daa mən işə çıxmayacam. Bu məsələni tam obyektiv və demoqratik yolla həll iləmək üçün hətta yoldaş Görüşovun özünü də dəvət iləmişik. Hörmətdi qonağımızı siz yaxşı tanıyırsız. Gəlin onu alqışdıyax və sözü ona verək. Və həm də yoldaş Görüşovu iclasımıza sədir seçək, qoy məclisimizi idarə iləsin...(Bərkdən əl çalır.)
(Azacıq səndirləyə-səndirləyə tribunaya gedir, bir neçə udum su içir, əlini çallaşmış saçına çəkir, qalstukunu düzəldir, gözünə eynək taxır, boğazını artlayaraq sözə başlayır.) Yoldaşlar... mən demək istəyirəm ki, dəfələrlə sizin belə məclislərinizdə iştirak eləmişəm. Mən demək istəyirəm ki, o zamanlar başqa zaman idi, yuxarıdan nə deyirdilərsə siz də “Baş üstə” deyirdiz və biz də, mən demək istəyirəm ki,istədiyimiz adamı sizə sədr təsdiq edirdik. İndi zaman dəyişib, xalq özünə rəhbəri özü seçməlidir. Və mən demək istəyirəm ki, indi əlinizə gözəl şans düşüb, bundan istifadə eliyin. Və mən demək istəyirəm ki, bəlkə əvvəlki idarəetmə üsulu səhv imiş, odur ki, kolxoz sədrləri beş-altı ay işləyib istefa verirdilər. Və yaxud biz özümüz onları çıxarıb başqa işə göndərməli olurduq. Və mən demək istəyirəm ki, yenə də istəsək biz Hətəmovun yerinə layiqli bir kadr təyin edə bilərdik. Amma mən demək istəyirəm ki, bu doğru olmazdı. Demək istəyirəm ki, yeni qurduğumuz müstəqil dövlətin prinsiplərilə düz gəlməzdi. Və mən demək istəyirəm ki, di buyurun, indi söz sizindir.
68
(Sükutu pozaraq.) Danışmaq istəyən yoxdumu? Varsa, buyursun, əlini qaldırsın və mən demək istəyirəm ki, onlara bir-bir söz verək.
Birdən hamı əlini qaldırır. Hətta iki əlini qaldıranlar da var. Baho... (Təəccüblə geri dartınır.) Mən demək istəyirəm ki, hamınızın ürəyi sözlə dolu imiş ki. Daha denən ki, (Üzünü
yarısınacan burdayıq.
Fıstıq Səftər. GÖRÜŞOV – hə, hə... Fıstıq, ee, Səftər kişi. Mən demək istəyirəm ki, buyurun, danışın. (Tribunadan enir.)
xoş gəlmisən, hörmətdi yoldaş Göyüşov.
(Əlini ağzının qırağına tutub tribunaya tərəf əyilir, pıçıltı ilə.) Göyüşov yox, ədə, Görüşov, Görüşov. FISTIQ SƏFTƏR - Hə?.. Bağışdıyın. Əvvəla, mən demək istiyirəm ki, bizim kəndimizə xoş gəlmisən, hörmətdi yoldaş Göyrüşov. Meydan bir az da bərkdən qımışır. Görüşov eynəyinin üstən fıstıq Səftərə tərs-tərs baxır. ZIRPI HƏTƏM - (Əsəbiləşmiş tərzdə tribunaya tərəf bir az da əyilir, ucadan pıçıldayır.) Göyrüşov yox, ədə, Göyüşov, Göyüşov, ee, Görüşov, Görüşov. 69
FISTIQ SƏFTƏR - Bəs mən nə təər diyirəm, a Zırpı? Örüşov da, Örüşov. ZIRPI HƏTƏM - (Lap əsəbiləşir.) Örüşov yox, ədə, Öyüşov, Öyüşov. Ee, tfu, Göyüşov, tfu, Görüşov, Görüşov!
fıstıq Səftər! Hörmətdi qonağımızın familiyasını sən nə tez yaddan çıxardın? Bir dəfəlik aç qulağını, həmişəlik yadında saxla! Görüşov, Görüşov! Bildin, qandın? FISTIQ SƏFTƏR - (Yalandan yazıqcasına.) Bağışdıyın, vallah, başım xarab olub diyəsən. Hindi mən necə diyim diyirsən: Gödüşov, Goduşov? Meydan sanki gülüşdən partlayır. Görüşov artıq yerində otura bilmir, bir əlilə üzünü tutaraq sürətli addımlarla səhnədən çıxır. ZIRPI HƏTƏM - (Hiddətlənmiş halda Səftərə yaxınlaşır, yumruğunu havaya qaldıraraq bağırır.) Tfu! Nə Goduşov, Goduşov salmısan əə? Gülüşob, Gülüşob! Qandınmı? Ee, səni görüm lənətə gələsən! Düş aşağı, düş, düş! Başımızı yerə soxdun. (Səftəri dartıb tribunadan salır, tez Görüşovun dalınca qaçır.) “Rəyasət heyəti”ndə oturanlar da yanğın baş vermiş kimi tələm-tələsik onun ardınca qaçırlar. Xəstə Qasım nəsə fikirləşib geri qayıdır, ayaq üstə durub meydana baxa-baxa qalır. FISTIQ SƏFTƏR -
(Öz-özünə danışa-danışa səhnəcikdən enir.) Mən nə təər didim, əə? Gəlişov didim, Gedişov didim? XƏSTƏ QASIM - (Əlindəki xətkeşi stola döyəcləyərək camaatı sakitləşdirir.) A yoldaşlar, a yoldaşlar! Bir qulax asın görək nə diyirəm?.. Səslər bir qədər azalır. 70
Ə, Fıstıx, bir qanacağın, mərifətin olsun. O boyda hörmətdi yoldaş... (Səhv edəcəyindən ehtiyatlanaraq bir an susur.) Görüşovu təhqir etdin. Indi kişi gedib polisə zəng vuracax ki, gəlin aparın onu, salın qoduxluğa. Axırın nə olacax əə sənin? YERDƏN SƏS - Ay telefonlar işdədi ha...
Telefonlar işləməz, ratsiyanan danışar. Bəlkə hələ cib telefonu da var onun. Bu boyda cinayətə göz yummax olar?
(Yerndən atılır.) O hansı cinayətdi əə? Nə böyük iç olub. Çaşıb kişinin familiyasını düz deməmişəm, görürsənmi. Buna statya-zad yoxdu. Heyliyə qalsa, birinci o məni təhqir iliyib. Gül kimi adımı qoyub mənə Fıstıx diyib.
Fıstıx, Fıstıx... Pah atonnan! Qələt iləmədim ki, bir- iki dəfə aparıb bazarda fıstıx satdım. Heyliyə qalsa, qalxozun tonnarnan buğdasını satıb yiyirsiz, mal-qarasını yiyirsiz, otunu, silosunu satırsınız. Onda mən də diyim: silos Qasım! Xoşun gələr? XƏSTƏ QASIM – Bəsdi, ə, bəsdi. Sən onsuz da düzələn əyri dölüsən. Elə düzünə liyib Şirəlinin arvadı Taytax vurub başını yarıb.
FISTIX SƏFTƏR - Sən get öydə qarıyan qızıvun dərdini çək, get Həsənqulu kişinin ayaxlarına yıxıl ki, nəvəsi gəlib onu alsın, xarici arvadına qulluqçu da varsa götürsün. XƏSTƏ QASIM – Tfu! Həyasızın biri... Sən də get onnan-bunnan şikayət yazıb pul qopart.
səhnəyə qayıdır, heç nə olmamış kimi yerlərini tuturlar. İYİRMİ SƏKKİZİNCİ FRAQMENT 71
AMBARDAR FƏRZƏLİ - Hə... camaat, hərçəndi bir balaca çepe oldu, bunsuz işimiz keçmir də, nə isə... İclasımız davam edir. Buyurun, yoldaş... Görüşov. GÖRÜŞOV – (Başını dikəltmədən.) Hətəm, çıx tribunaya, camaatın qabağına. Sənə bir neçə sualım olacaq.
tribunaya yanaşır.
edərək soruşur.) Mənə düzünü de görüm, sən nə üçün işləmək istəmirsən? ZIRPI HƏTƏM - Yoldaş Görüşov... bilirsiz... mən dimək istiyirəm ki... (Tutulub qalır.) Mən dimək istiyirəm ki...
(Ayağa qalxıb yerdən söz atır.) Mən diyim, o niyə işləmək istəmir?
buyurun, Səftər kişi. FISTIQ SƏFTƏR - (Həyəcanla.) Ona görə ki, qalxozu elə yiyib dağıdıb ki, vaxtında aradan çıxmaq istiyir.İstiyir ki, bütün kəm-kəsirlər təzə gələnin boynunda qalsın. Üzü gəlib daa heç kimi işdədə bilmir. Iş getmir. Vaxtı ilə qalxoz min tondan çox buğda becərirdi. Bu bizim kənd kimi üç-dörd kəndə bəs iliyirdi. Hindi hamımız acınnan qırılırıx. Yüz qram buğda bölmək istiyir.
Torpaxları fermer adıynan ona-buna satıb. O fermerlər də otuz-qırx faizini kimlərəsə rüşvət verməknən dövlətdən küllü-miqdarda suda alıb, “beş-üç ilə ya xan ölər, ya eşşək” diyə bəy kimi dolanırlar. Çoxu da elə adamlardı ki, ömründə əkin-biçin işilə məşğul olmayıb. Düzdü, aralarında yaxşı işdiyənnər də var.
Bəs biz neyniyək? Torpağı ancaq pullulara verirlər. Bizə vermirlər ki, biz nə ilə əkib becərəcəyik? Bir yana baxan elə düz də iliyirlər. Mən iyirmi sotux yerimi şumladıb dirrik əkə bilmirəm, hektarlarla yeri necə şumladım? Texnika qalıb hindi? Toxumu hardan alax, nəynən alax?
Qonşu qalxozlar var, həmişəki kimi işdiyirlər. Yaxşı da dolanırlar. Diyirlər, biz ölərik, qalxozu dağıtmağa qoymarıx. Amma bizdə qalxozu öldürüblər lap. Beş-altı aydan bir təzə sədir gəlir, bu leşi bir az da söküb gedir. Hər dəfə də təpik bizə dəyir. Neyniyək? Necə dolanax? Gedib rayonda işdəmək mümkün dölü. Birincisi iş yoxdu,
72
ikincisi, lap iş tapsan da, hər gün gərək iki məmməd o üzə verəsən, iki məmməd də bu üzə. Bu da ayda bir paçkadan yuxarı iliyir. Hindi harda adama o qədər maaş verirlər ki?
(Çox dözsə də, axırda səbri çatmır.) Burnunnan gəlsin, fıstıq Səftər, sənə ilədiyim yaxşılıqlar. Türmədə çürüyürdün indi, mən olmaseydim. Hindi bunun dilinə bax.
(Yerindən qalxıb.) Niyə acığına gəlir? Düz deyir də. ÇOBAN MÜRSƏL - (Ayağa qalxıb onun sözünə qoşulur.) A kişilər, qartuşka əkməknən, lobya satmaxnan külfət saxlamax olarmı? Bu olsa-olsa ailəyə bir köməkdi. Vallah, günnərnən bizim öyümüzdə çay içilmir. Hardan alım iki-üç gündən bir üç-dörd məmməd pesoğa pul? Əppək də heylə. Uşaxlar bir az sünbül yığmışdı. Iki dənə də qoyun satıb ucuz arpa almışdım. Hamı kimi mən də arpaya bir az boğda qatıb az-az üyüdüb verirəm uşaxlara. Bu da çəksin bir ay, iki ay. Bəs sonra? Bəs sonra nə vericəm? A kişilər, ayda dörd tay un işdədirik. Buna beş milyon pul lazımdı. Üst-üstə mən ayda iki şirvan tapa bilmirəm. V KƏNDLI – (Ayağa qalxır.) Daa dözə bilmirik. Məni bağışdıyın, həyəcannan danışa da bilmirəm. Başa düşürəm. Hindi hər yanda çətindi. Amma vallah bizdə lap çətindi. Həmişə işdəmişik də. Heç olmasa, qalxoz boğdamızıca versə, digər şeylərə bir əncam qılmax olar. Biz belə deyildik axı. Meşəli belə olmuyub heç vaxt. Fərsiz rəhbət ucbatından bu günə qalmışıx. Bu hətəmlər yıxdı bizi. A kişilər, pardıyıram, boğdanı xırmandan gecəynən başqa kəndin adamlarına satırlar, bizə yox. Fermerlərə satırlar, tonnarnan. Onnar da aparıb bazarda baha qiymətə satırlar, guya ki, özdəri əkib- becəriblər. Ay Hətəm, nə olar, onsuz da oğurruxdu diyən bir az ucuz satırsan, heç olmasa, onu öz camaatıva sat da. Satmırsan. Qorxursan axı, camaat üzüvə dura. Bəs nə cür rəhbərsən ki, camaatıvın qeydinə qala bilmirsən.
A kişilər, mən bacarmadım da. Hindi özüvüzə yaxşı sədir seçərsiz, hansı havanı desəəz, o da həmin havıya oynayar. IV KƏNDLI – (Bərkdən, lap həyəcanla.) Yoldaş Görüşov, xaiş iliyirəm, xaiş iliyirəm, məə də söz ver. Kəndimizdə elə bir hadisə baş verib ki, onu eşitsən o zırpı Hətəmin üzünə lombaynan tüpürərsən.
73
Danış, danış, a yoldaş. Ancaq səbirnən, təmkinnən. Nəyə həyəcanlanırsan ki? IV KƏNDLI - Yoldaş Görüşov, vallah dəhşətdi bu. O günü axşamüstü kimsə gimgədə bir gop elədi, guya meşənin harasınasa aparıb üç maşın boğda töküblər. Inanan olmadı. Amma bir-iki nəfər “dəlidən doğru xəbər” diyib torba götürərək bir-birindən gizlincə meşəyə yollandı. YERDƏN SƏS - Biri də sən. Özünü niyə dimirsən? IV KƏNDLI - Hə, biri də mən özüm. Mən də torba götürüb getdim. Bəxtimizdən o gecəsi də ay işığı idi. Meşəni çox gəzməli olmadıx, maşın gedə bilən yerlərə baş vurdux. Doordan da, iki yerdə salafan örtüklə xeyli boğda gizlədilmişdi. Kəndə səs düşdü. Əlinə torba alan meşəyə cumdu. Səhərə kimi dalımızda torba-torba daşıdıx o iki maşın taxılı. Sonra başdadıx üçüncü maşını axtarmağa. Düz bir gecə, bir gündüz gəzdik. Nəhayət, ertəsi günü axşamüstü tapdıx üçüncü maşın boğdanı. Daa doorusu, boğdanı yox, boğda boşaldılmış yeri. Inanın mənə, bir maşın taxılı axar çaya boşaltmışdılar. Su boğdanı yuyub aparmışdı. Yerə dağılmış boğdanın üstünü də qumnan, qayırnan basdırmışdılar ki, görüb-iliyən olmasın. GÖRÜŞOV – (Əyri-əyri Hətəmə baxır.) Başa düşə bilmirəm, buğdanı meşəyə, çaya niyə boşaldırlar ki?
Xəbər qopur ki, qalxoza qəfil yoxlama gəlir. Ambarda hesaba düşməmiş atrıq məhsulu gizlətməli olurlar. Bir az ora-bura, yerdə qalanı o yan-bu yan iliyə bilmirlər. Allah bilir, neçə ton artıxları varmış. Əlacları kəsilib aparıb meşəyə boşaldırlar ki, ara sakitləşəndən soora ya kiməsə satsınnar, ya da ki, geri gətirsinnər.
Qumarda uduzulan boğdanı da desənə! ZIRPI HƏTƏM - (Əsəbi.) Yalandı bütün bunnar! Böhtandı! İftiradı! Belə şey ola bilməz, qətiyyən! Faşist də bu cür iş görməz. Yoldaş Görüşov, siznən kəsdiyim halal loxmaya and içirəm ki, nə mən, nə də ki, idarənin digər işçiləri belə bir qələt iləməz. Mən xaiş iliyioyrəm, qəmisya yaradın, araşdırın bu işi. Böhtançılar cəzasına çatsınnar qoy! Başını yerə dikib qalmış ambardar Fərzəli belini bir qədər dikəldir. 74
GÖRÜŞOV - Dəhşətli cinayətdi bu. Mütləq araşdırmaq lazımdı. Sən isə Hətəmov, nahaqdan and içmə. Bəlkə heç sənin də xəbərin olmayıb, səndən gizli ediblər.
Yoldaş Görüşov, bütün kənd bilir, bu vaxtacan dilimdən yalan çıxmayıb. Böhtan deyil bu. Vallah, nəyini gizlədim, həmin buğdadan bizim uşaqlar da bir-iki səhləm gətiriblər. Lap bir meşok da özüm gətirmişəm. Ancaq mətəəlçilikdi. Hər nəyi olsa da, mən də inana bilmirəm ki, Hətəm belə bir işə qol qoysun. Hətəmin xəbəri olmadan başqa kimsənin də belə bir işə girişə bilməsini də ağlım kəsmir. Fikirləşə-fikirləşə qalırsan vallah. Bu buğdanı meşəyə hardan gətirmiş olarlar, kimlər gətirmiş olar?
Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|