MEŞƏLİ KƏNDİNİn yay güNLƏRİ
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
IV KƏNDLI - Nə gözdüyürük? Biz də gedib bir baş çəkək də ora.
Gedək, gedək...
13
(Xəlvəti birinci Kəndliyə.) Bəs Oçkinin yanı?.. I KƏNDLI - (Birdən xatırlayır.) Hə, siz gedin, biz də bir azdan gəlirik. Yaxşı dölü, səhər-səhər görünmək lazımdı orda, soora inciyib iliyər.
Eh, ona nə var ki. Harda aş, orda başdı. Gözü doymur da zalımın. Helə də simicdir ha.
Bir gün başına oyun açdım da. Kiminsə yası idi, yadımdan çıxıb, oturub təsbeh çevirə-çevirə axirət dünyasından, halallıqdan vəəz iliyir: “Bax, yadınızda qalsın, bu dünyada bir adamnan beş məmməd borc alıb qaytarmasanız, bilin ki, o dünyada bu borcu yüz dəfə artıqlaması ilə qaytarmalı olacaqsınız. Yəni ki, beş məmmədin yerinə əlli şirvan qaytaracaqsınız.” Arsızlığıma salıb didim, a molla, eyibi yox, gəl sən mənə beş məmməd borc ver, o dünyada mən sənə əlli şirvan nədi ee, lap beş yüz şirvan qaytararam. Xırp səsini kəsdi.
Pirvəlidən beş məmməd qopartmaq olar? Allah verdiyi canı ondan ala bilmir.
Pul verən olsa, canını da verər. Keçən payız kəndə tez-tez alverçilər gəlirdi axı. Qapı-qapı gəzib şabalıd, qoz, fındıq alırdılar. Bir axşam qaranlıqlaşandan sonra bizim şeyxin darvazası döyülür. Yerə düşməyə qorxan şeyx eyvandan soruşur: “Kimdi?” Dələduzlardan kimsə boğuq səslə diyir: “Əzrayıl.” Qulağı ağır eşidən şeyx heç nə başa düşməyərək soruşur: “Nəyə gəlmisən?” Boğuq səs diyir: “Can almağa.” Pirvəli bir az götür-qoy edib yenə soruşur: “Neçədən alırsan?” Gülüşürlər. Bir gün də bına iki məmməd vermişəm ki,rəhmətlik dədəmə bir yasin oxusun. Tələsik pulu cibinə soxub diyir: “Məndə oxuyub zapas yığdığım hazır yasinlər var, onlardan birini əta iliyim, yoxsa svejisini oxuyum?”
DÖRDÜNCÜ FRAQMENT Qəzet önünə daha iki Kəndli yaxınlaşır. Elə bu dəm eşşək yenə bərkdən anqırır. V KƏNDLI - Saatlarızı düzəldin, qıllı Qulam anqırdı. I KƏNDLI - Ə, hardan gətirib çıxardı Qıllı köpəyoğlu bu eşşəyi? Baş-beynimiz getdi ki... II KƏNDLI - Yox, a kişilər, vallah belə olaz. O Qıllını başa salmaq lazımdı, rədd eləsin murdarı. Meşəlidə heç vaxt eşşək olmayıb axı. VI KƏNDLI - Yazıq özü də başını itirib, bilmir neynəsin. Zarafat
dölü e, cağbacağ bir matasklet verib o eşşəyə. I KƏNDLI - Mən ölüm? VI KƏNDLI - Eşitməmisən bəs? Nemes Callat hökümətin bağışdadığı qoz kimi “Cuquli”sini qonşu kənddə bir ata dəyişib, bu da Nemesə baxıb mataskletini verib eşşək alıb. V KƏNDLI - Başdarına hava gəlib də. IV KƏNDLI - Neyləməlidilər e? Yazıqlar benzin ala bilirlər ki. Callat diyirmiş, gündə cəmi bir litrə benzn alsam, bu pula ilin axırında alababat bir maşın düşür. Hardadı məndə bir maşının pulu? Hazır benzinsiz işdiyən dədə-baba maşınımı sürüb gedirəm də hara olsa. V KƏNDLI - Dağılasan səni, dünya, daa sənə sözüm-zadım qalmadı.
BEŞİNCİ FRAQMENT Radioda musiqi səslənir. Birinci və ikinci Kəndli hələ qəzetin önündədir. Onlara daha bir neçə nəfər yaxınlaşır. Maraqla qəzeti oxuyurlar. Ayağında rezin şəpətkə, gözündə qara eynək, əynində üstü bəzəkli mayka və idman şalvarı olan bir oğlan əsnəyə-əsnəyə çayxananın stollarının üstünü silir. Qarpızsatan arvad qayıdıb əl-üzünü yuyur. Yazıçı səhnəciyin yanında görünür. YAZIÇI - Bu hayd-park kürsüsü lap dəhşət idi. Dünən açılış günü burda nələr deyilmədı? Yəqin ki, ən maraqlı çıxışlar hələ
bundan sonra olacaq. Kimin ağlına gəlib belə bir şey quraşdırmaq - bilən yoxdur. Amma hər halda yaxşı fikirdir bu. Düzdü, indi deyilən sözə elə bir məhəl qoymurlar, kimi istəyirsən söy, nə istəyirsən de, hə, yalnız təhqie etmə. Heç olmasa, ürəklərini ki boşaldırlar. Bu özü böyük işdir...
( Birinci Kəndliyə.) Hə, gedəkmi Oçkinin yanına? I KƏNDLI - Ə, qoy kişi bir yerindən dursun, əl-üzünü yusun. II KƏNDLI - Eləisə gedək zəqrəniş Aliyin yanına, nisyə bir çay vurax, vaxt keçsin.
ə belə? Pula bax ee... (Sevincək yığır.) Birinci Kəndli də yığmağa başlayır. Qarpız satan arvad bərkdən gülür. Nəyə gülürsən, ay arvad? Gəl bir qıraqdan da sən yığ. Bir həftədi bitib qalmısan qarpızların yanında.
Bir həftə yox, bu gün düz on gündür yatıb qalmışam burda. Beş ton qarpız gətirmişdik, hələ bir tonu getməyib. Bu boyda kənd on gündə beş ton qarpız yeyə bilməyib.
Vallah, bir gündə yeyib qurtararlar, lap günortaya qədər yiyib qurtararlar. Camaatda pul yoxdu da. Ağlın öz yerinizə getməsin, bizim kənd çox kasıbdı. QARPIZ SATAN ARVAD - Ee, bizimkilər bundan da kasıbdı. Sizə nə var ki? Meyvəniz olur, mal-qaranız olur. Satıb bir təhər dolanırsınız. Bizim külfət gözünü bunnara dikmişdi. (Qarpızları göstərir.) Guya bir yerdə satıb illik taxıl alasıydıq. Gündəlik yeməyimi düzəldə bilmirəm. II KƏNDLI - Nağıllarda deyilir ee, su arxının başında div oturub, suyu camaata buraxmır. Hindi də elə bil pulun başında nəhəng bir div oturub, bir məmməd buraxmır bu üzə. QARPIZ SATAN ARVAD - (Pullara işarə edərək təbəssümlə.) Amma diyəsən Allahın rəhmi gəlib yağış kimi yağdırıb kəndin başına.
Qarpız satan arvad qəh-qəhə çəkib gülür. I KƏNDLI - Allahın da gücü buna çatırmış. (Əlindəki pulları cırıb atır.) QARPIZ SATAN ARVAD - Başı batsın cəmə Geroyun, gəlib buraları zibilliyib gedib.
Hə, diyirəm axı... Kimsə Səməyə bir çantey təklik verib, guya hökümət göndərib onun adına, Qarabağda yaxşı vuruşduğuna görə. O da bu pulları sıxma-sıxma paylayır ona-buna.
Əldə düzəldilmiş stol arxasında otururlar. Radiodakı musiqi yavaş-yavaş eşidilməz olur. I KƏNDLI - hə, Alik bala, sabahın xeyir. Bir balaca çaynik dəmlə görək.
Nisyədi yenə? II KƏNDLI - Molla Nəsrəddin demiş, kişidə söz bir olar. Qorxma, bu yaxınlarda ödəcəyik hamısını. Altıaylıx niyə olursan?
Ə, insafınız olsun, siftəmi pozmayın, bir nizami də varsa verin.
Odey siftə. (Yerdəki pulları göstərir.) Yığ da nə qədər istəyirsən.
Geroyun pulları gözünə girsin. Dünən də gedib dükanın qabağını zibilləyib beləcə. (Narazı halda öz-özünə başını
Ala,siftə olsun. Bir çaynik də mənə dəmlə. Bu gündən qarpızın biri bir nizamiyədi. irisi də, xırdası da. Kim tez gəlib alsa irisini seçə biləcək. Görək bir təhər başımnan iliyib çıxıb gedə bilərəmmi öz xarabama. Belə getsə, bütün yayı burda keçirtməli olucam diyəsən. II KƏNDLI - Sən nisyə burax, payızda gəlib yığarsan da pulunu. QARPIZ SATAN ARVAD - Yox, əlimnən verib ayağımnan axtara bilmərəm. Qarpızın nisyəsi olmaz.
Vallah, maraxlıdı e, bizim kişilər belə şey iliyər? Neçə gündü gətirib arvadını bir topa qarpıznan bura atıb gedib.
Ee, o tərəflərdə belə şeylər adi şeylərdi. Sərin yerdi də, arvad da qarpızları yağa-şora dəyişib gününü keçirdir, atdıxat iliyir özüyçün. Bir də, kimdi ee onnan işi olan. Hamı özünkünnən bezardı.
dükanını bankrot ilədiz. Hindi yazıx on-on beş şirvan tapmır ki, gedib təzə mal gətirsin. Belə getsə, diyəsən, mən də onun gününə düşəcəm. II KƏNDLI - Vermiyeydi də nisyə. ALIK - Hindi mən sizi geri qaytara bilərəm? O da elə. Kəndçidi, qohumdu, üz-üzdən utanır. Hamı ehtiyac içindədi. Gəlib yalvar- yaxar edirlər. Amma sonra verə bilmirlər pulu. Yığışıb qalır. Elə adam var ki, ildən çoxdu filan qədər borcludu. I KƏNDLI - Pensiyaynan, uşax puluynan dolanan camaatdı da. O da vaxtlı-vaxtında verilsə. Bir zamanlar qarğıyıb deyərdilər,görüm səni maaşnan dolanasan. Indi də hamı pensiya umudundadı.
Eh, axırda yazıq fikirdən xəstə düşüb. I KƏNDLI - Allah onun canına qıymasın. Kənd, inan ki, onun sayəsində qənd-çay işdədir, duz işdədir, sabun işdədir. Yoxsa, camaatın vəziyyəti lap ağır olardı. Böyük savabdı. Di gəl, hindi özü qalıb quru yurtda. Dükanın qabağına elan vurub ki, nisyələri azacıq da varsa ödəsinlər, yoxsa, kənd tamamilə qənd-çaysız qalacaq...
vacib elanı təkrar edirik. Kim kolxoz sədri olmaq istəyir? Bildiyiniz kimi, nə müddətdir zırpı Hətəm istefa ərizəsi yazıb. Lakin rayon rəhbərləri hələ ki, onun istefasını qəbul etməyiblər. “Yerinə bir adam tap, sonra baxarıq” deyiblər. Bu axşam yay səhnəsində kəndin ümumi iclası olacaq. Rayondan hətta Görüşov cənabları özü sizin görüşünüzə təşrif buyuracaq. Zırpının ərizəsi müzakirə ediləcək. Hamının iştirakı vacibdir.
18
II KƏNDLI - Ə, maraxlıdı ee, bu zırpı Hətəmə nə gəlib ki, öz xoşuynan sədirlikdən getmək istəyir?
Allah bilir... Sən ölmüyəsən, burda nəsə bir sirr var. II KƏNDLI - Onun gözü doyan dölü, hindi nə olub görəsən? I KƏNDLI - Uşaxlıxdan heylə acgözdü. Qabağına hansı qabda yemək qoysalar baxıb ağlayırmış: ”Bəs görün özüvüz nə qarta yimisiz ki, məə saxladıız budu.” Bir dəfə iri bir qazan aş bişirib üstünnən qaşıq da götürmədən gətirib qoyullar qabağına ki, görək bu dəfə səsi kəsilərmi. Qazana baxıb başdıyır bu dəfə daha bərkdən ağlamağa. Dədəsi dözmüyüb hirslə diyir: “A köpəy oğlu, hindi nəyə ağlayırsan?” Hətəm gözünün yaşını tökə-tökə genə diyir: “Görün özüüz nə qarta yemisiz ki, məə saxladığınız cəmi bir qazandı.” Alik gətirib onların qabağına çay qoyur. II KƏNDLI - Sağ ol ee! Vallah, bu yaxınlarda xəcalətinnən çıxacağıx.
Bəh-bəh... Əlüvüzə pul keçib diyəsən, özüüzü vurmusuz çayxanaya.
Pul odey, Allah töküb kəndin başına. V KƏNDLI - O pullar yiyəsinə qismət olsun. Hansı əclafsa Səməni dolayıb. Bir çantey ölü pul verib ona diyib, nə qarta istiyirsən xərclə, lazım olduqca hökmət genə göndərəcək sənə. O da kəndi gəzə-gəzə harda bikef adam görsə bir sıxma atır üstünə.
Çağırırı.) Alik, iki stəkan da gətir, balaca çayniyin birini də.
Eşitdiiz də... Zırpı genə “mıstafa” diyib durub. Özü də işin-gücün belə qızgın vaxtı.
Dayan ee, bəs onun yerinə kim olacax?
Kim istəsə o. Görmürsən, car çəkirlər, kim qalxoz sədri olmax istiyir?
Vallah, yaxşı zəmanədi. Keçmişdə, heç adama belə sual verərdilər?
Kim belə sual eşitmişdi əvvəllər? Qalxoz sədri yeri boşalan kimi dayılar işə düşərdi, pul sandıxları açılıb-örtülərdi. Bir də görərdin ki, budu ha, dayısı göyçəyin, özü göyçəyin biri gəldi və didi, salam-məleyküm, bəs mən sizin qalxozun təzə sədriyəm. O dəqiqə başdar əyilərdi, cannara qorxu düşərdi, xəlvəti qonaxlıxlar başdıyardı, “Filankəsov, burda oturmuyun, sizə soyux dəyər, zəhmət olmasa, başa keçin, burda üstünüzə gün düşər.”
Demoqratiyadı da. Dünya dəyişib. VI KƏNDLI - Kim qalxoz sədri olmax istiyir? Hindi bu sual kəndin qapılarını bir-bir döyür, kişilərin yaxasından yapışır. Nə pul istiyən var, nə dayı soruşan. Yalnız bircə o qalır ki, bir igid çıxıb qabağa, əlni çırpa sinəsinə. O igidsə tapılmır ki, tapılmır. I KƏNDLI - O iyid sən. Götür işlət. VI KƏNDLI - Yox, keçəl suya gedən dölü. Az aşım, ağrımaz başım. Bostan daa ur olub. Hindi mənə nə gəlib ki, göz görə- görə özümü atım cəncələ. I KƏNDLI - Bəs onda Zırpını niyə qınıyırsan? VI KƏNDLI - Qınıyıb iləmirəm. Hər kəs öz işini daha yaxşı bilir. II KƏNDLI - Sus... Zırpı özü gəlir.
ZIRPI HƏTƏM - Ədə, Alik, bir çay gətir görək. Bir paprıs da gətir. (Narahatdır.) Pah atonnan, a kişilər, belə də iş olar?
Nə olub, Hətəm məllim, niyə dilxorsuz? ZIRPI HƏTƏM - A kişi, dilxor olmuyum, neyniyim? Min əzab- əziyyətnən taxıl becərmişik, biçib gətirib xırmana tökmüşük. Allah bərəkət versin, yaxşı da məhsul olub bu il. Bu gün- sabah bölgü çıxardasıyam. Di gəl boğdanı xırmandanca oğruyub qurtarırlar. On nəfər də təzə axrannik vermişəm, əllərinə tüfəng vermişəm ki, bəlkəm oğruluğun qabağı kəsilə. Iki gecə gedib arxayıncasına yatmışam ki, daha xırmana yaxın duran olmaz. Bu iki gündə nə ambara, nə də tədarükə bir torba da buğda aparmamışıq. Gəlib görürəm ki, boğda dağları buz təpəcikləri kimi əriyib. Diyirəm, a köpəy uşağı, bu nədi belə? And-aman iliyirlər ki, səhərə kimi yatmamışıq, heç kəs də bura yaxın gəlməyib.
Sağ ol, a bala. Hə, di tap görüm, necə olub boğda. Ətrafları fırlanmışam ki, bəlkəm hansı nadürüstsə lağım atıb xırmanın altına. Heç bir izə-zada rast gəlməmişəm. Bu gecə iləmə tənbəllik, gəlib pusquda durmuşam. Səhərə yaxın nə görsəm yaxşıdı? Qarovlçuların özdəri meşok-meşok dartıb aparırlar boğdanı. Üzdərinə tüpürdüm. Qovdum hamısını. Analarına, bacılarına söyüb. Didim, ay haramzadalar, oğrular sizdən insaflıymış ki, siz olmuyanda boğda heç bu qədər azalmırdı, ay sizin arvaddarınızı belə-belə iliyəm hə... Di gəl işdə belə alçaxlarnan, görüm necə işdiyirsən.
Bah səni, belə də iş olar? ZIRPI HƏTƏM - Özdərinə tapşırmışam, nə qarta aparmısınızsa, qramına qədər qaytarıb gətirib boşaldın xırmana. Özü də camaatın gözü qabağında. Qoy hamı tanısın sizi. Yoxsa, hamınızı basdıracam qoduxluğa. Xalx acınnan qırılır, bölgü gözdüyür, bu oğraşlar isə tay-tay daşıyıb qurtarırlar boğdanı. Camaata nə böləcəyəm hindi? (Çayı nəlbəkiyə
A köpək uşağı, ay it uşağı! Hər gün sizə nə qədər pay verirəm, yenə əl çəkmirsiz burdan? Eyibi yox, bir də gələrsiz yanıma... ZIRPI HƏTƏM - Buyur!.. Görürsüz, uşaxları da hindidən öyrədirlər
oğruluğa . Bizdən keçər, bu yazıx arvad qonaqdı axı. Öyünü-eşiyini atıb nə müddətdi ki, gəlib görək beş-on manat çörək pulu qazana bilərmi. Geri dönəndə camaatımız haxda Allah bilir nələr danışacaq oralarda. Ayıbdı, vallah.
Eh, Hətəm məllim, oğrulux da var oğrulux da... Güzəran ağırlaşdıqca hərə bir cür oğurruyur. Hətta diyirlər, taxılı qumara qoyanlar da var. ZIRPI HƏTƏM - (Əsəbiləşir.) Ə bu nə söhbətdi yayılıb kəndə? O adamı camaatın gözü qabağındaca güllələyərdim, lap mənə ömürlük türmə versələr də. Bərəkətnən, camaatın puzusuynan da qumar olar?
(Geri qayıdıb bağlamasını yığışdırır.) Hətəm məllim, bəlkəm bir yaxşılıx iliyəsüz, bu qarpızları buğda ilə dəyişəsüz, soora da camaata böləsüz. ZIRPI HƏTƏM - (Hirsini boğaraq.) Ağıllı fikirdi. Gərəydi birinci günnən iliyəydik bunu.
Daa iliyəmməsüz? ZIRPI HƏTƏM - Baxax görəy də. REPRODUKTOR – (Musiqi fonunda qadın səsi.) Daha bir elan. Alça, zoğal, xiyar-pamidor, göy lobya satanların nəzərinə. Tormoz Camal Meşəli-Göysu reysi açıb. Həftənin üçüncü və altıncı günləri o, özünün “Belarus”una lafet qoşub sizi o başdannan küləklənə-küləklənə bazara aparacaq və axşam üstü də qaytarıb gətirəcək. Yol pulunu apardığınız malı satandan sonra ödəyəcəksiniz. Işdir, əgər məhsulunuz satılmasa adınızı tormoz Camalın nisyə dəftərinə yazdıra bilərsiniz. Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|