MEŞƏLİ KƏNDİNİn yay güNLƏRİ
Yaxınlıxda da elə bir kənd-zad yoxdu ki, diyəsən, bəlkə ordan gətirib gizlədiblər. Nə isə, çox müəammalı işdir
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Yaxınlıxda da elə bir kənd-zad yoxdu ki, diyəsən, bəlkə ordan gətirib gizlədiblər. Nə isə, çox müəammalı işdir.
Mən bilirəm o boğdanı bizim meşələrə, çaylara kim gətirib töküb.
Bilirsən, bəs niyə gizlədirsən? I KƏNDLI – Deyirsiz, açıb söylüyüm?.. Məncə, bunu uçan boşqablarla başqa planetlərdən gələnlər iliyiblər.
Deyilənlərə görə, başqa planetlərdə də belə hadisələr olur. Belə ki, orda da kolxozlar öz hesabına min hektar əvəzinə iki min hektar taxıl əkib becərir. Biçin vaxtı məhsulun çoxunu xəlvəti olaraq kənar adamlara satırlar, bizdəki kimi dəyər- dəyməzinə. Orda da elə olur ki, birdən qəfil yoxlamalar gəlib çıxır, hələ sata bilmədikləri, gizlədə bilmədikləri taxılı uçan boşqablara doldurub gətirib bizim meşələrə boşaldırlar ki, özdəri sudan qup-quru çıxsınnar, bizim isə yapon saatı kimi düppədüz işliyən rəhbərlərimiz şərə düşsünnər.
Hər il tonnarnan tütün verirdik, əlli-altmış kilo barama verirdik. Inişilki tütün pulunu hələ ala bilməmişik. Keçən ilki tütün hələ damda qalır, bu ilki də talada batır. Vaxtlı-vaxtında traxtr vermədin, maşın vermədin ki, yığıb gətirək. Diyirlər, hökümət tütünü sata bilmir. Amma elə sədirlr var ki, onnar satırlar ayrı-ayrı xarici şirkətlərə. Sən də diribaş ol, sat da kolxozun tütününü hara sata bilirsənsə. Camaat tut ağaclarının da hamısını kəsib yandırıb. Bəs bizim axırımız necə olacax? Vallah, a yoldaş Görüşov, bax belə yaramaz rəhbərlərin üzündən bu günə düşmüşük. Düzdü, başda oturannarda da günah çoxdu, amma yerlərdə lap dəhşətdi. HƏSƏNQULU KIŞI – Axırda diyəsən mən də danışmalı olacam. Ay yoldaş Görüşov, mənim xeyli yaşım var, bu dünyada çox şeylər görmüşəm. Əvvəllər bu cür işdər olmazdı axı. Əvvəllər bir vəzifədə on il, on beş il işdiyirdilər. Adamı bir vəzifəyə qoyanda hər şeydən ötrü onu çıxartmazdılar. Nöqsannarı olanda tənbeh iliyərdilər, yaxşı işdə, düzəlt diyərdilər. Hindi kim hansı vəzifəyə keçsə, fikirləşir ki, onsuz da yerimi isitməyə qoymayacaxlar, bir-iki ilə dəyişəcəklər yerimi, nə qədər fürsət var, qoy söküm yiyim, soora nə olar-olar... Hər təzə gələn qalxoz sədri özünə, qohumlarına yaxşı torpaq alır, qalxoz hesabına bağ saldırır, ev tikdirir, maşın alır, özünü tutur, soora da az aşım-ağrımaz başım diyib sivişir qreslodan ki, qoy hindi də gəlib o birisi söksün, bütün günahlar təkcə onun üstündə qalmasın... Bax, budu dərdimiz. Hətəm də eləcə. Öz yükünü tutubdu daa. Nə qədər gec dölü, aradan çıxmax istiyir, ona görə də daa o vəzifəyə getmək istiyən yoxdu. Hər halda məddə kiminsə başında çatdamalıdı. Mən təklif iliyirəm ki, Hətəm öz yerini heç kimə verməsin. Bacarıqlı adamdı, qoy özü işdəsin. Bütün səhvlərini düzəltsin. Düzəldə bilməsə, soora yapışın yaxasınnan. Məddə çatdıyasıdısa qoy elə onun öz başında çatdasın. Çünki qalxozumuzu onun qədər öldürən ikinci bir sədir olmuyub. ZIRPI HƏTƏM - (Hirsini boğaraq.) Həsənqulu kişi, ağsaqqal adamsan, sənə çox şey diyə bilmirəm. Ancax sən də ağ iləmə, həddüvü bil... Sökməyə qalsa, ömür boyu əlləşsəm də sənin nəvənin bir ildə gedib Urusiyyətdən gətirdiyi maşının dəyərini sökə bilmərəm. Bir ildə işdiyib belə maşın almax olseydi urusdarın hər birinin əlli dənə belə maşını olardı. Hə, heç olmasa sən danışma.
HƏSƏNQULU KIŞI - Birincisi, mənim o maşını haranısa sökərək əldə iləmiyib. Heç elə işdiyib də canını əziyyətə vermiyib, sadəcə qaynatası bağışdıyıb. Kişi orda böyük şirkətdər yiyəsidi. Ikincisi, lap elə haranısa söküb gətiribdi, bacarırsansa, get sən də qıraxdan söküb gətir. Hər halda bunun kəndə ziyanı olmaz ki, xeyri olar. Amma sən bizim içimizi sökürsən. Bir də sən niyə cırnayırsan axı? Sənə pis söz demirəm ki. Təmiz adamsansa, qal yerində işdə diyirəm də.
VI KƏNDLI - (Sanki partdayır.) Nə? Nə didiz? Yerində qalıb işdəsin hələ, hə? Az yiyib, genə yisin diyirsən? A kişilər, diyəsən sizin hələ çox şeydən xəbəriiz yoxdu. Yoldaş Görüşov, yoldaş Görüşov, sən Allah, icazə ver, mən də ikicə kəlmə diyim. Ürəyim pardıyır axı. Gör bunnar məni nə cür məcbur liyiblər ki, axırda bu savadsız canımla bir sicilləmə ərzə yazmalı olmuşam. (Cibindən əzik-üzük bir kağız çıxardır.) Özü də haralara? Bir surəti irayonun icrayə hökməti başçısına, bir surəti milli məclisə, biri qəmnist qəzetinə, ee, Azərbaycan qəzetinə, biri də düz ora, nədi o, lap o bı-mı-tı-ya. Sən Allah, Görüşov yoldaş, üçcə dəqqə məni dinnə, onu sənə də oxuyum, görün bu hətəmlər nə oyunnar açırmış qalxozda. GÖRÜŞOV - Yaxşı, oxu. Ancaq qısa ilə, mən demək istəyirəm ki, vaxtımız çox getdi onsuz da.
Özü də tribunadan, o miqrafunnan oxumasam, ürəyim soyuyan dölü.
Buyur, buyur. VI KƏNDLI – (Tribunaya yaxınlaşır. Hətəmə.) Sən çəkil əə qırağa.
Ə, Ramazan, bəsdi, genə o peyin söhbətini atıb ortaya iylətmə məclisi.
Hə, nədi, yoxsa xoşuna gəlmir? Qoy gəlməsin, amma qoy hamı bilsin sənin içdəklərini. Düş, düş ordan.
dayanmalı olur. 77
Buyur, buyur, yoldaş... (Adını xatırlamağa çalışır.)
Priboy Ramazan.
Hə, priboy Ramazan. Axsaq Ənnağının uşağı priboy Ramazan yoldaş tərəfindən ərzə. (Əlində tutduğu
Bu ərzəmnən yazıb sizə diyrəm ki, bilin, eşidin! Neçə illərdi ki əvvəl dədəm Ənnağı dədəm ölənnən sonura hindi də mən onun uşağı priboy Ramazan qalxozun belarus traxtrını lapetini sürürük!yeddi baş külfətəm. Bir baş uşağım tərtərdə vırışır bir baş uşağım da saldatlıxda təpik döyür. Haçandı gediblər nə məktub var nə xəbər yannarına da gedəmmirəm. Diyirlər əppəkləri yoxdu özdərinə də bit düşübdü diyirəm cannarı sağ olsun saldat hər şeyə dözməlidi.özüm də qalxuzda işdiyirəm səlyarka da vermirlər zapças da təkər də. Özüm də iki üç aydan bir əlli beş min yəni beş məmməd bir nizamı alıram buna da bir kilo qənd düşür diyirəm cannarı sağ olsun yəqin hökmətdə yoxdu ona görə də şor satıram qapıdan qoyun- keçi satıram bir təər fırranırıx. Diyirəm təki müharibə qurtarsın erməniləri yox iliyək! Sonura hər şey yaxşı olar. Amma məni yandıran başqa şeydi qalxuzda yihayidi! Boğdanı yidilər meyvəni yidilər torpaxları yidilər. o günü üç lapet boğda gətirmişəm naryadda görürəm biri var iksini yiyiblər bir lapet alma gətirdim naryada düşmüyüb deməli yiyiblər. iki lapet tütün gətirdim onu da yidilər! A kişilər dəli oluram onda impera idik hər şey urusa gedirdi onda da yiyirdilər amma xəlvəti az-az qorxa-qorxa onda urusunkunu yiyirdilər hindi ki müstəqilik hindi ki hər şey bizimkdi bəs hindi bizimkini niyə yiyirsiz!yoldaşlar soruşun bilin!
A kişilər boğdamı yidilər dimmədim almamı yidilər dimmədim torpağımı yidilər dinmədim tütünümü yidilər genə dimmədim! O gün naryada baxmışam görürəm ki, a kişilər düz əlli ton peyinimi yiyiblər! fermadan daşımışdım yaş-yaş nə zülmnən suyu axa-axa naryadda yoxdu bildim ki peyini də yiyiblər. düz əlli ton ha! Bu qədər peyini də yemək olar mən bilirəm bını buxaltır tək yiyə bilməz! Bırda sədrin də payı var aqronomun da təftişin də. Yoxsa bu qədər peyini tək yimək olar! A yoldaşlar bu ərzəmnən yazıb sizdərdən xaiş iliyirəm ki qoymuyun hər şeyi yiyirlər bizim qalxuzda heç olmasa mənim peyinimi yeməsinnər xaiş iliyirəm nə cür yiyiblərsə eləcə də qaytarsınnar geri! Adam da suyu axa-axa nə zülmnən gətirdiym peyini yiyərmi! Yeddi baş külfətəm
qarabağda vırışanım var saldatlıxda təpik döyənim var özüm də iki üç aydan bir məmməd bir nizamı alıram belə adamın peynini yimək vallah haramdı özü də necə haram! Müharibəni udmax istiyirik müstəqil olmax istiyirik peyin yiyə-yiyə müharibəni udmax olarmı müstəqil olmax olarmı! Imza traxtrist priboy Ramazan Cavab gözdüyürəm haaa!
Görüşov da gülməkdən özünü saxlaya bilmir. Hardasa eşşək anqırır. Gülüşmə bir az da şiddətlənir. GÖRÜÇOV - Əyləş, yoldaş Ramazan. Çox sağ ol. Məsələ aydındı . (Üzünü yana tutub hərəkətsiz dayanış Hətəmi
daha hər şey aydındı. Hətəm suyu süzülə-süzülə gəlib yerində oturur. Çox sağ olun, camaat... Bir çox həqiqətlərin üstünü açdınız bu gün. Hə, demək istəyirəm ki, vəziyyət doğrudan da çox mürəkkəb imiş... (Köks ötürüb bir müddət fikrə dalır.) Hə, mən demək istəyirəm ki, keçid dövrü yaşayırıq. Indi hər yanda çətindi. Sizin kənddə isə, demək istəyirəm ki, doğrudan da lap çətinmiş, ağırmış... Bizim də səhvlərimiz olub. Ən böyük səhvi də Hətəmovu bu vəzifəyə qoyanda etmişik. Lakin mən də Həsənqulu kişinin təklifinə şərikəm. Demək istəyirəm ki, Hətəmi bu işdən uzaqlaşdırmaq doğru olmazdı. Gəlin ona möhlət verək. Işləməlisən, Hətəmov. Vicdanla, namusla işləməlisən. Mən demək istəyirəm ki, heç olmasa bu camaatın çörəyini qaytarmalısan. Ancaq sənin üzərinə daimi nəzarət qoyacam. Komissiya təşkil edib köhnə nöqsanlarını da araşdıracağam. Demək istəyirəm ki, cəzasız da qalmayacaqsan. Ancaq başqa bir məsələ də var. Cəmiyyətdə yeniləşmə gedir. Kolxozların ləğv edilməsi qaçılmazdır daha. Nə qədər nəzarət qoysaq da, hətəmovlar yenə öz bildiklərini edəcəklər. Odur ki, təzə layihə hazırlanır. Torpaq islahatı geniş şəkildə həyata keçiriləcək. Kolxozun torpağı, əmlakı sizin özünüzə paylanacaq.
Mən demək istəyirəm ki, bundan sonra bir neçə ailə birləşib özünə mini kolxoz olacaq. Fermer təsərrüfatlarının inkişafı üçün siz də istəsəniz suda ala biləcəksiniz. Ancaq xan ölsə də, ölməsə də heç kim bu borcu qaytarmaqdan yan qaça bilməyəcək. Bundan tamamilə arxayın ola bilərsiniz. Öz başınızın ağası özünüz olacaqsınız. Hətəmovlar daha sizə lazım gəlməyəcək. YERDƏN SƏS – Bu nağıla oxşadı, belə şey ola bilməz. GÖRÜŞOV - Bəli, nağıla oxşayır. Ancaq bu nağıl bir neçə ilə gerçəkləşməyə başlayacaq. Inanın mənə. Demək istəyirəm ki, dünya belə qalmayacaq. Yavaş-yavaş hər şey düzələcək, güzəranınız yaxşılaşmağa başlayacaq.
Kolxoz da dağılandan sonra hardan düzələcək güzəranımız?
Maraqlıdı, vaxtı ilə kəndli kolxoz olmaq istəmirdi, indi kolxozu dağıtmaq istəmir. Nə olar, yenə əl-ələ verib müstəqil, heç kimdən asılı olmayan, hətta dövlətdən belə asılı olmayan təsərrüfat yaradın. Sizə tam azadlıq veriləcək. Nə istəsəniz əkib becərəcəksiniz. Məhsulunuzu kimə istəsəniz, neçəyə istəsəniz sata biləcəksiniz. Mən demək istəyirəm ki, siz belə bir yolun başlanğıcındasınız. Sonra necə istəsəniz elə də hərəkət edəcəksiniz. Başqalarından atalıq qayğısı ummayacaqsınız. Demək istəyirəm ki, özünüz özünüzə ağa olacaqsınız. Əl-ələ verib istədiyiniz kimi işləyəcəksiniz, kasıbçılığın daşını atacaqsınız, əsil insan kimi yaşayacaqsınız. Hətəmovlardan da birdəfəlik canınız qurtaracaq. Demək istəyirəm ki, çətinliklərə dözün bir az. Bu keçid dövrüdü, burda hər şey müvəqqətidir. Lap tezliklə gözəl günlərin qədəmlərini hiss edəcəksiniz.
Ay camaat, ay camaat! Niyə qırırsınız bir-birinizi? Xəbəriniz yoxmu, torpağın altındakı öküzlər dözmür daha. Onlar da acdı. Yeri vurub dağıdacaqlar buynuzlarıynan. Dünyanın axırı yaxınnaşır. Qırmıyın bir-birinizi. Yeyin-için, keyf iliyin heç olmasa. FATMANISƏ - (Əlini belinə qoyub ərinə baxır, axırda dözmür.) Ədə, Tayqulax, sən də burdasanmış! Axtarmadığım yer qalmayıb, heç dimə, gəlib burda filosoflux iliyirmiş köpəy oğlu, it oğlu, donuz oğlu, eşşəy oğlu!.. (Söyə-söyə
80
TAYQULAQ USUF - (Qaçır.) Ay camaat, qaçın, qaçın qurtulun, dünyanın axırıdı vallah... Haydı söylə, səni nə təəhər söydüyümü... Gözdən itirlər. Oturanlar gülüşürlər. Birdən göygöz Veysəl bərkdən fit çala-çala sərxoş halda səhnəyə gəlir. Bir müddət çaşqın-çaşqın gah meydanda oturanlara, gah da səhnəcikdəkilərə baxır. Görüşovu görüb tez özünü ələ alır. Əlini başının bərabərinə qaldırıb təzim edir. GÖYGÖZ VEYSƏL - Xəbər mənə hindi çatdı. Qaça-qaça gəldim. Kimdi burda dələduzlux eliyən? Kimi tutub aparım? Hə, diyin, yoldaş... Göy... Göy... Göyüşov, bağışdıyın, parddon- pardon, Göyrüşov, ee, Gödüşov, tfu, Görüşov?
Zırpı Hətəm, xəstə Qasım, ambardar Fərzəli özlərini itirdiklərindən donub qalırlar. GÖRÜŞOV - (Ayağa qalxır. Yavaş-yavaş səhnəciyin önünə gəlir. Başını yırğalaya-yırğalaya diqqətlə göygöz Veysəli süzür.) Məni... demək istəyirəm ki... məni tutub aparın.
REPRODUKTOR – Quq-qu... Danışır Meşəli radiosu... Bu gün--- ----------------------------- -ci il, ----------------, cümə günüdür. Başlanmış yeni gün qoy sizə uğur və səadət gətirsin. (Sakit, gözəl bir musiqi.)
Günləri uzun olsa da, fikir vermisinizmi, ən tez ötüb keçən fəsil yay fəslidir. Həm də ən çox yadda qalan, sonradan həzin qüssə ilə xatırlanan fəsil... Hər yay olduğu kimi yenə yolum oradır, o doğma Meşəli kəndinə. Nədənsə hər dəfə yolum ora düşəndə həmişə o uzaq yay düşür yadıma. O yay bəlkə də Meşəlinin ən ağır yayı idi. Yoldaş Göyüşov, bağışdayın, Görüşov demişkən, yeni bir yolun başlanğıcında idi meşəlilər. Illər keçdi, hətəmovlar hakimiyyətinə son qoyuldu, Meşəlinin həyatında dönüş yarandı, həmkəndlilərim çətinliklərdən müəyyən qədər qurtuluş tapdılar. Bir qədər də, Huraman demişkən, çətinliklərə alışdılar. Hər halda Meşəli o yayın Meşəlisi geyil. Bu yay nə gözləyir məni orda – bilmirəm. Söz yox ki, yenə köhnə zarafatlar, şən əhvalatlar, bəlkə də əvvəlkindən də məzəli, daha gülməli. “Dərdə ağlamaq hər kişinin işidir, gülmək - ər kişinin” deyər meşəlilər...
ser.f.yaver@mail.ru
fserkerov@gmail.com
82 Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|