Методическое пособие для учителя 6 мет о диче ск ое пособие для учите

Açar sözlər: törədici, mexaniki, əsas, örtük
3. Uşaqlar hansı canlılar haqqında danışırlar?
Amöb
Volvoks
Ìnfuzor-tärlik
Bakteriya
– Koloniya 
halında yaşayan 
canlı çoxlu sayda 
qamçılı hüceyrə-
lərdən ibarətdir.
– Bədən forması 
ayaqqabı içliyinə 
bənzəyir. Onu xaric-
dən örtən çoxsaylı 
kirpikciklərlə 
hərəkət edir.
–  Formalaşmış 
nüvəsi olmayan 
birhüceyrəli can-
lı; prokariotlara 
aiddir.
– Yalançı ayaq-
ların köməyi ilə 
hərəkət edən 
birhüceyrəli 
orqanizmdir.
İlqar
Azər
Cəmilə
Gülər
7. Lövhədəki şəkillərlə şagirdlərin cavablarını uyğunlaşdırın:
8. Düzgün ifadələri seçin:
1. Orqanlar sistemində ümumi işi yerinə yetirən orqanlar birləşir. 
2. Ürək, böyrəklər, ağciyər daxili orqanlardır. 
3. İfrazat sistemi orqanizmdə qaz mübadiləsini təmin edir. 
4. Orqanların uzlaşmış işini sinir sistemi təmin edir. 
Qəlsəmələr
Traxeyalar
Ağciyərlər
İlqar
Azər
Gülər
a
b
c
T Ə N Ə F F Ü S     O R Q A N L A R I
9. Hansı sırada heyvanların həzm sisteminə aid olan orqanlar göstə-
rilmişdir?
А. Böyrəklər, mədə, ağciyər 
B. Udlaq, qida borusu, mədə
C. Mədə, bağırsaq, qəlsəmələr  
D. Sidik axarları, böyrəklər, udlaq
Е. Qida borusu, böyrəklər, bağırsaq
5. Hansı toxumalar yalnız heyvan orqanizmləri üçün 
xarakterikdir? Üç düzgün cavab seçin: 
А) mexaniki   В) törədici С) sinir  D) əzələ Е) piy  F) əsas
6. Hansı toxuma orqanizmlərin xarici mühitlə əlaqəsini təmin edir? 
А) Əsas    
В) Ötürücü    
С) Mexaniki     
D) Örtük   
Е) Törədici
  LAYİHƏ

49
48
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Orqanizmlərin hüceyrəli quruluşu. Toxumalar, orqanlar və orqanlar sistemi
2
2
ÜMUMİLƏŞDİRİCİ TAPŞIRIQLAR
1. Cümlələrdəki səhvləri taparaq onları doğru ifadələrlə əvəz edin:
· Sitoplazma hüceyrənin möhtəviyyatını təşkil edən bərk maddədir.
· Bitki hüceyrəsində yerləşən yaşıl plastidlər leykoplastlar adlanır.
· Daxilində hüceyrə şirəsi olan hüceyrə boşluğu nüvə adlanır.
· Nüvə hüceyrənin daxili möhtəviyyatını təşkil edir.
· Hüceyrə divarı özündə hüceyrənin irsi məlumatlarını saxlayır.
2. Düzgün variantı seçin: 
a) Bakteriyalar prokariotdur/eukariotdur; b) Bəzi bakteriyalar əlve-
rişli/qeyri-əlverişli şəraitdə spor əmələ gətirir  c) Digər canlının bədə-
nində  yaşayan  və  onun  hesabına  qidalanan  bakteriyalar  para-
zit/sianobakteriyalar adlanır  d) Bitki/heyvan hüceyrəsində olduğu 
kimi, bakteriya hüceyrəsi də hüceyrə divarı ilə əhatə olunmuşdur  e) Əl-
verişli  şəraitdə  bakteriya  hər  20  dəqiqədən/hər  2–3  saatdan  bir  bö-
lünür.
;
;
;
4. Boş yerlərə açar sözlərdən hansı uyğundur? 
A. Bitkilərdə əsasən __ toxumanın hüceyrələri bölünür. B. __ toxuma-
sının  əsas  funksiyası  orqanizmi  xarici  mühitin  zərərli  təsirlərindən 
qorumaqdır.  C. __ toxumanın hüceyrələrinin divarı oduncaqlaşmış olur. 
Bu  toxuma  bitkidə  və  onun  orqanlarında  dayaq  rolunu  oynayır.                                             
D. Yarpaq ləti və meyvələr əsasən __ toxumadan təşkil olunub.
Açar sözlər: törədici, mexaniki, əsas, örtük
3. Uşaqlar hansı canlılar haqqında danışırlar?
Amöb
Volvoks
Ìnfuzor-tärlik
Bakteriya
– Koloniya 
halında yaşayan 
canlı çoxlu sayda 
qamçılı hüceyrə-
lərdən ibarətdir.
– Bədən forması 
ayaqqabı içliyinə 
bənzəyir. Onu xaric-
dən örtən çoxsaylı 
kirpikciklərlə 
hərəkət edir.
–  Formalaşmış 
nüvəsi olmayan 
birhüceyrəli can-
lı; prokariotlara 
aiddir.
– Yalançı ayaq-
ların köməyi ilə 
hərəkət edən 
birhüceyrəli 
orqanizmdir.
İlqar
Azər
Cəmilə
Gülər
7. Lövhədəki şəkillərlə şagirdlərin cavablarını uyğunlaşdırın:
8. Düzgün ifadələri seçin:
1. Orqanlar sistemində ümumi işi yerinə yetirən orqanlar birləşir. 
2. Ürək, böyrəklər, ağciyər daxili orqanlardır. 
3. İfrazat sistemi orqanizmdə qaz mübadiləsini təmin edir. 
4. Orqanların uzlaşmış işini sinir sistemi təmin edir. 
Qəlsəmələr
Traxeyalar
Ağciyərlər
İlqar
Azər
Gülər
a
b
c
T Ə N Ə F F Ü S     O R Q A N L A R I
9. Hansı sırada heyvanların həzm sisteminə aid olan orqanlar göstə-
rilmişdir?
А. Böyrəklər, mədə, ağciyər 
B. Udlaq, qida borusu, mədə
C. Mədə, bağırsaq, qəlsəmələr  
D. Sidik axarları, böyrəklər, udlaq
Е. Qida borusu, böyrəklər, bağırsaq
5. Hansı toxumalar yalnız heyvan orqanizmləri üçün 
xarakterikdir? Üç düzgün cavab seçin: 
А) mexaniki   В) törədici С) sinir  D) əzələ Е) piy  F) əsas
6. Hansı toxuma orqanizmlərin xarici mühitlə əlaqəsini təmin edir? 
А) Əsas    
В) Ötürücü    
С) Mexaniki     
D) Örtük   
Е) Törədici
  LAYİHƏ

1
2
2
1. Gövdə 
2. Yarpaq 
3. Kök
məsələn: “Çiçək tozlanmasa, toxum əmələ gəlməz”.
Vegetativ orqanlar 
Toxum
Generativ orqanlar
Meyvəyanlığı
Öyr 
Öyr  e  e  ndikl  rinizi 
ndikl  rinizi 
edin
edin
e  e 
t  tbiq 
t  tbiq 
e  e 
N
N e  e  o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi 
i  y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
Funksiyaları: a) bitkini torpağa bərkidir; b) fotosintez; c) cinsiyyət hü-
ceyrələri əmələ gəlir; d) toxumun yayılmasında iştirak edir; e) yarpaqlar 
və kök arasında əlaqə yaradır; f) burada bitkiyə başlanğıc verən rüşeym 
əmələ gəlir.
Bitki orqanlarının adını müəyyən  
edin və dəftərinizdə cədvələ yazın.
Bitki orqanları: 1) toxum 2) yarpaq 3) kök 4) çiçək  5) gövdə 6) meyvə
1. Bitkinin orqanları ilə funksiyaları arasında uyğunluğu müəyyən edin:
2. İstənilən iki bitki orqanı arasında qarşılıqlı əlaqəni göstərən cümlələr 
qurun:
Bitkilərin həyat fəaliyyəti proseslərində __, cinsi 
çoxalma proseslərində isə  __  iştirak  edir. Cinsiy-
yət hüceyrələrinin birləşməsindən __əmələ gəlir.
Bitki orqanları
Vegetativ
Generativ
a)
a)
Açar sözl e r
Generativ orqanlar
Vegetativ orqanlar
Ziqot
51
50
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Bitkilərin vegetativ orqanları
gələn  cinsiyyət  hüceyrələri  birləşərək  ziqot  (yun.–  “birləşən  cüt-
lük”)  yaradır.  Ziqotdan  isə  bitkiyə  başlanğıc  verən  rüşeym  əmələ 
gəlir. Toxum – içərisində rüşeymə və ehtiyat qida maddəsinə malik 
orqandır.  Meyvəyanlığı  –  toxumu  xarici  təsirlərdən  qoruyur  və 
onun yayılmasını təmin edir.
1
2
3
Çiçək
Meyvə
Çəyirdək
*
16.
 
Çiçəkli bitkilərin əsas orqanları
Çiçəkli  bitkilərin  əsas  orqanları. 
Bitkilər  –  kök,  gövdə,  yarpaq,  çi-
çək,  toxum,  meyvə  kimi  hissələr-
dən təşkil olunur. Bunlar bitki or-
qanizminin əsas orqanlarıdır. Bit-
kinin orqanları  yerinə yetirdikləri 
funksiyalarına  görə  iki  qrupa  bö-
lünür  –  vegetativ  və  generativ  or-
qanlar.
Vegetativ orqanlar.   
Kök, gövdə və 
yarpaq çiçəkli bitkilərin əsas vege-
tativ orqanlarıdır. Kökün əsas və-
zifəsi  bitkini  torpağa  bərkitmək, 
torpaqdan suyu və suda həll olmuş 
mineral maddələri sormaq, həmin 
maddələri  bitkinin  yerüstü  hissə-
Ağacın hissələri bir-biri ilə söhbət edirdi. Onlardan biri Günəş səl-
tənətində yaşaması ilə qürrələnərək bütün ağırlıqları öz çiynində 
daşıdığını, digəri isə qaranlıqlar dünyasında yaşaması və möhkəm 
təməl  yaradaraq  ağacı  bütün  həyatı  boyu  dik  vəziyyətdə  saxla-
masından danışdı. Sizcə, söhbətdə iştirak edən orqanlar hansıdır?
· Canlı orqanizmlərə hansı funksiyalar xasdır?
· Bu funksiyaları bitkinin hansı hissələri yerinə yetirir?
Çiçəkli bitkilərin 
orqanlarının 
öyrənilməsi.
Herbari nümu-
nəsinə, yaxud hər 
hansı bitkiyə nəzər 
yetirərək onu şəkil-
lə müqayisə edin. 
Dəftərinizdə 
aşağıdakı suallara 
qeydlər yazın.
·
olunmuşdur?
·
 Bu hissələrin hansı 
xüsusiyyətlərini bilirsiniz?
 Bitki hansı hissələrdən təşkil 
sinə ötürməkdir. Bəzi hallarda kök özündə qida maddələri toplayır.
Gövdənin üzərində yarpaqlar və tumurcuqlar olan cavan hissəsi   zoğ 
adlanır. Gövdənin əsas funksiyaları bitkinin kökü ilə yarpaqları ara-
sında əlaqə yaratmaq və yarpaqları işığa çıxarmaqdır.
Yarpaq vasitəsilə bitkidə üzvi maddələrin hazırlanması, suyun bu-
xarlanması və  qaz mübadiləsi həyata keçirilir. Yarpaqda əmələ gə-
lən üzvi maddələr hesabına bitki öz bədənini qurur.
Generativ  orqanlar.  Cinsi  ç
oxalma  prosesində  iştirak  edən 
orqanlara – çiçək, toxum və meyvə aiddir. Çiçək – şəklini dəyişmiş 
və qısalmış zoğdur. Ən mühüm hissələri dişicik (dişi cinsiyyət or-
qanı) və erkəkcikdir (erkək cinsiyyət orqanı). Bu hissələrdə əmələ 
 
3
-cü
 
Bitkilərin vegetativ orqanları
*
Çəyirdək –  meyvəyanlığı-
nın daxili hissəsi  və 
toxumdan təşkil olunur.
  LAYİHƏ

1
2
2
1. Gövdə 
2. Yarpaq 
3. Kök
məsələn: “Çiçək tozlanmasa, toxum əmələ gəlməz”.
Vegetativ orqanlar 
Toxum
Generativ orqanlar
Meyvəyanlığı
Öyr 
Öyr  e  e  ndikl  rinizi 
ndikl  rinizi 
edin
edin
e  e 
t  tbiq 
t  tbiq 
e  e 
N
N e  e  o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi 
i  y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
Funksiyaları: a) bitkini torpağa bərkidir; b) fotosintez; c) cinsiyyət hü-
ceyrələri əmələ gəlir; d) toxumun yayılmasında iştirak edir; e) yarpaqlar 
və kök arasında əlaqə yaradır; f) burada bitkiyə başlanğıc verən rüşeym 
əmələ gəlir.
Bitki orqanlarının adını müəyyən  
edin və dəftərinizdə cədvələ yazın.
Bitki orqanları: 1) toxum 2) yarpaq 3) kök 4) çiçək  5) gövdə 6) meyvə
1. Bitkinin orqanları ilə funksiyaları arasında uyğunluğu müəyyən edin:
2. İstənilən iki bitki orqanı arasında qarşılıqlı əlaqəni göstərən cümlələr 
qurun:
Bitkilərin həyat fəaliyyəti proseslərində __, cinsi 
çoxalma proseslərində isə  __  iştirak  edir. Cinsiy-
yət hüceyrələrinin birləşməsindən __əmələ gəlir.
Bitki orqanları
Vegetativ
Generativ
a)
a)
Açar sözl e r
Generativ orqanlar
Vegetativ orqanlar
Ziqot
51
50
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Bitkilərin vegetativ orqanları
gələn  cinsiyyət  hüceyrələri  birləşərək  ziqot  (yun.–  “birləşən  cüt-
lük”)  yaradır.  Ziqotdan  isə  bitkiyə  başlanğıc  verən  rüşeym  əmələ 
gəlir. Toxum – içərisində rüşeymə və ehtiyat qida maddəsinə malik 
orqandır.  Meyvəyanlığı  –  toxumu  xarici  təsirlərdən  qoruyur  və 
onun yayılmasını təmin edir.
1
2
3
Çiçək
Meyvə
Çəyirdək
*
16.
 
Çiçəkli bitkilərin əsas orqanları
Çiçəkli  bitkilərin  əsas  orqanları. 
Bitkilər  –  kök,  gövdə,  yarpaq,  çi-
çək,  toxum,  meyvə  kimi  hissələr-
dən təşkil olunur. Bunlar bitki or-
qanizminin əsas orqanlarıdır. Bit-
kinin orqanları  yerinə yetirdikləri 
funksiyalarına  görə  iki  qrupa  bö-
lünür  –  vegetativ  və  generativ  or-
qanlar.
Vegetativ orqanlar.   
Kök, gövdə və 
yarpaq çiçəkli bitkilərin əsas vege-
tativ orqanlarıdır. Kökün əsas və-
zifəsi  bitkini  torpağa  bərkitmək, 
torpaqdan suyu və suda həll olmuş 
mineral maddələri sormaq, həmin 
maddələri  bitkinin  yerüstü  hissə-
Ağacın hissələri bir-biri ilə söhbət edirdi. Onlardan biri Günəş səl-
tənətində yaşaması ilə qürrələnərək bütün ağırlıqları öz çiynində 
daşıdığını, digəri isə qaranlıqlar dünyasında yaşaması və möhkəm 
təməl  yaradaraq  ağacı  bütün  həyatı  boyu  dik  vəziyyətdə  saxla-
masından danışdı. Sizcə, söhbətdə iştirak edən orqanlar hansıdır?
· Canlı orqanizmlərə hansı funksiyalar xasdır?
· Bu funksiyaları bitkinin hansı hissələri yerinə yetirir?
Çiçəkli bitkilərin 
orqanlarının 
öyrənilməsi.
Herbari nümu-
nəsinə, yaxud hər 
hansı bitkiyə nəzər 
yetirərək onu şəkil-
lə müqayisə edin. 
Dəftərinizdə 
aşağıdakı suallara 
qeydlər yazın.
·
olunmuşdur?
·
 Bu hissələrin hansı 
xüsusiyyətlərini bilirsiniz?
 Bitki hansı hissələrdən təşkil 
sinə ötürməkdir. Bəzi hallarda kök özündə qida maddələri toplayır.
Gövdənin üzərində yarpaqlar və tumurcuqlar olan cavan hissəsi   zoğ 
adlanır. Gövdənin əsas funksiyaları bitkinin kökü ilə yarpaqları ara-
sında əlaqə yaratmaq və yarpaqları işığa çıxarmaqdır.
Yarpaq vasitəsilə bitkidə üzvi maddələrin hazırlanması, suyun bu-
xarlanması və  qaz mübadiləsi həyata keçirilir. Yarpaqda əmələ gə-
lən üzvi maddələr hesabına bitki öz bədənini qurur.
Generativ  orqanlar.  Cinsi  ç
oxalma  prosesində  iştirak  edən 
orqanlara – çiçək, toxum və meyvə aiddir. Çiçək – şəklini dəyişmiş 
və qısalmış zoğdur. Ən mühüm hissələri dişicik (dişi cinsiyyət or-
qanı) və erkəkcikdir (erkək cinsiyyət orqanı). Bu hissələrdə əmələ 
 
3
-cü
 
Bitkilərin vegetativ orqanları
*
Çəyirdək –  meyvəyanlığı-
nın daxili hissəsi  və 
toxumdan təşkil olunur.
  LAYİHƏ

olur. Bu tumurcuqdakı törədici toxumadan, adətən, çiçək qrupu və 
ya tək çiçək inkişaf edir.
Tumurcuğun inkişafı.
şir. Tumurcuğun daxilində onun bütün hissələrinin, xüsusən yar-
paq və buğumaralarının sürətlə böyüməsi baş verir. Tumurcuq pul-
cuqları bir müddət qapalı olur. Sonra onlar aralanır və cavan zoğun 
yarpaqları görünür. Tumurcuq pulcuqları tumurcuğun açılmasın-
dan sonra tökülür. Tumurcuq pulcuğunun tökülən hissəsində həl-
qəşəkilli çapıq qalır ki, bu da tumurcuq həlqəsi adlanır.
Yazda zoğ üzərində əvvəl tumurcuqlar şi-
Öyr 
Öyr  e  e  ndikl  rinizi 
ndikl  rinizi 
edin
edin
e  e 
t  tbiq 
t  tbiq 
e  e 
N
N e  e  o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
Zoğ üzərində __ və __ olur. Zoğ əmələ 
gətirən  tumurcuqlar  __,  çiçək  əmələ 
gətirənlər isə __ adlanır.
2.  Vegetativ və generativ tumurcuqların şəklini dəftərinizdə çəkin.  
Açar sözl e r
Təpə tumurcuğu
Yan tumurcuq
Vegetativ tumurcuqlar 
Generativ tumurcuqlar
Vegetativ tumurcuq
Generativ tumurcuq
Tumurcuq pulcuğu
Gövdə
Yaşıl yarpaqlar
Çiçək və ya  çiçək qrupu
Müşahidə və şəkil əsasında 
tumurcuğun inkişaf mər-
hələlərinin ardıcıllığını 
dəftərinizdə qeyd edin.
1
3
2
4
5
6
1. Şəkildəki tumurcuq 
hissələrinin adlarını 
qeyd edin, tumurcuqları 
adlandırın, fərqli 
xüsusiyyətlərini 
dəftərinizə yazın.
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi 
i  y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
53
52
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Bitkilərin vegetativ orqanları
2
2
1
Hər hansı bir 
bitkinin zoğunu 
nəzərdən keçi-
rin. Onu dərs-
likdəki şəkillə 
müqayisə edin. 
Dəftərdə zoğun 
hissələrinin ad-
larını qeyd edin.
17.
 
Zoğ və tumurcuğun quruluşu. Tumurcuğun inkişafı
Yazda ağaclarda nazik yaşıl budaqcıqların əmələ gəlməsini müşa-
hidə etmisiniz. Bu budaqcıqlara diqqət yetirsəniz, üzərində hansı 
hissəcikləri görərsiniz? 
Zoğ və 
gövdə, 
yarpaq və tumurcuqlardan ibarətdir. Tumurcu-
ğun xarici hissəsi tumurcuq pulcuqlarından təş-
kil olunmuşdur. Tumurcuq pulcuqları şəklini də-
yişmiş yarpaqlar olub zoğu mühitin əlverişsiz tə-
sirlərindən  qoruyur.  Tumurcuq  pulcuqlarının 
altında rüşeym halında gövdəcik və onun üzərin-
də rüşeym halında yarpaqcıqlar yerləşir. Yarpaq-
ların  qoltuğunda  çox  kiçik  rüşeym  tumurcuğu 
olur. Zoğ təpə hissəsində zərif törədici toxumaya 
malikdir. Bu, böyümə konusu adlanır. 
Tumurcuğun növləri. Zoğ üzərində yerləş-
məsinə görə tumurcuqları təpə və yan tumur-
cuqlarına ayırırlar. Təpə tumurcuğu – zoğun 
təpə  hissəsində  yerləşir.  Ondan  əsas  gövdə 
inkişaf edir. Yan tumurcuqlar zoğun yan his-
səsində yerləşir. Onlardan budaqlar əmələ gə-
lir. Yarpağın zoğa birləşən hissəsi – buğum, 
iki buğum arasında qalan məsafə isə buğum-
arası adlanır.
Yarpaqla ondan yuxarıda yerləşən  buğum-
arası  arasında  yaranan  bucağa  yarpaq  qol-
tuğu  deyilir.  Burada  yerləşən  yan  tumur-
cuqlar qoltuq tumurcuğu adlanır.
Yan tumurcuqlara yarpaq qoltuğundan kə-
narda – buğumarasında, kökün və ya yarpa-
tumurcuğun quruluşu. Zoğ – 
ğın üzərində də rast gəlinir. Bunlara  əlavə tumurcuqlar deyilir. Bə-
zən yan tumurcuqların bəziləri bir neçə il inkişaf etmir və sakitlik 
halı keçirir. Belə tumurcuqlar yatmış tumurcuqlardır. Onlar lazım 
gəldikdə sürətlə inkişaf edərək məhv olmuş tumurcuqları əvəz edir.
 Vegetativ və generativ tumurcuqlar. İnkişaf tipinə görə tumur-
cuqlar   vegetativ və generativ tumurcuqlara bölünür. Vegetativ tu-
murcuq  kiçikdir.  İçərisində  rüşeym  halında  gövdə,  yarpaq  və  tu-
murcuq başlanğıcı olur. Belə tumurcuqlardan yarpaq və tumurcuğa 
malik vegetativ zoğ meydana gəlir. Generativ tumurcuq, adətən, iri 
· 
 
· 
Hansı bitki orqanlarını tanıyırsınız?
Yaşıl budaqcıqları bitki orqanı hesab etmək olarmı?
Zoğ
Təpə tumurcuğu
Yan (qoltuq) 
tumurcuq
Yarpaq
qoltuğu 
Buğum
Buğumarası
Yarpaq
  LAYİHƏ

olur. Bu tumurcuqdakı törədici toxumadan, adətən, çiçək qrupu və 
ya tək çiçək inkişaf edir.
Tumurcuğun inkişafı.
şir. Tumurcuğun daxilində onun bütün hissələrinin, xüsusən yar-
paq və buğumaralarının sürətlə böyüməsi baş verir. Tumurcuq pul-
cuqları bir müddət qapalı olur. Sonra onlar aralanır və cavan zoğun 
yarpaqları görünür. Tumurcuq pulcuqları tumurcuğun açılmasın-
dan sonra tökülür. Tumurcuq pulcuğunun tökülən hissəsində həl-
qəşəkilli çapıq qalır ki, bu da tumurcuq həlqəsi adlanır.
Yazda zoğ üzərində əvvəl tumurcuqlar şi-
Öyr 
Öyr  e  e  ndikl  rinizi 
ndikl  rinizi 
edin
edin
e  e 
t  tbiq 
t  tbiq 
e  e 
N
N e  e  o
oy
yr
r e e n
nd
d iin
n ii z
z
Zoğ üzərində __ və __ olur. Zoğ əmələ 
gətirən  tumurcuqlar  __,  çiçək  əmələ 
gətirənlər isə __ adlanır.
2.  Vegetativ və generativ tumurcuqların şəklini dəftərinizdə çəkin.  
Açar sözl e r
Təpə tumurcuğu
Yan tumurcuq
Vegetativ tumurcuqlar 
Generativ tumurcuqlar
Vegetativ tumurcuq
Generativ tumurcuq
Tumurcuq pulcuğu
Gövdə
Yaşıl yarpaqlar
Çiçək və ya  çiçək qrupu
Müşahidə və şəkil əsasında 
tumurcuğun inkişaf mər-
hələlərinin ardıcıllığını 
dəftərinizdə qeyd edin.
1
3
2
4
5
6
1. Şəkildəki tumurcuq 
hissələrinin adlarını 
qeyd edin, tumurcuqları 
adlandırın, fərqli 
xüsusiyyətlərini 
dəftərinizə yazın.
O
Oy
yr
r e e n
n d
d ii k
k ll e e r
rii n
n iiz
zi 
i  y
yo
ox
xll a
ay
y n
n
53
52
 
     
CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU /
Bitkilərin vegetativ orqanları
2
2
1
Hər hansı bir 
bitkinin zoğunu 
nəzərdən keçi-
rin. Onu dərs-
likdəki şəkillə 
müqayisə edin. 
Dəftərdə zoğun 
hissələrinin ad-
larını qeyd edin.
17.
 
Zoğ və tumurcuğun quruluşu. Tumurcuğun inkişafı
Yazda ağaclarda nazik yaşıl budaqcıqların əmələ gəlməsini müşa-
hidə etmisiniz. Bu budaqcıqlara diqqət yetirsəniz, üzərində hansı 
hissəcikləri görərsiniz?